Czym jest wskaźnik APTT?
APTT, czyli tzw. czas koalinowo-kefalinowy to wskaźnik, którego oznaczenie we krwi pozwala na dokonanie oceny prawidłowości procesu krzepnięcia krwi. Prawidłowe krzepnięcie krwi pozwala na zasklepianie się ran, a także chroni przed poważnym krwotokiem i tworzeniem się zakrzepów w układzie krwionośnym.
W sytuacji przerwania ciągłości naczyń krwionośnych (np. po skaleczeniu się nożem), krzepnięcie krwi stanowi mechanizm obronny organizmu, który ma na celu zapobieganie utracie krwi. W celu przerwania krwawienia, aktywowany jest proces zwany hemostazą. Za jego prawidłowy przebieg odpowiadają nie tylko ściany naczynia krwionośnego i trombocyty, czyli płytki krwi, ale także osoczowe czynniki układu krzepnięcia, za produkcję których odpowiada wątroba. Są to:
- fibrynogen,
- protrombina II
- proakceleryna V,
- prokonwertyna VII,
- czynnik antyhemofilowy A VIII,
- czynnik antyhemofilowy B IX,
- czynnik Stuarta-Prowera X,
- czynnik antyhemofilowy C XI,
- czynnik Hagemana XII,
- czynnik stabilizujący fibrynę XIII.
W przebiegu niektórych schorzeń może jednak dojść do sytuacji, w której czynniki krzepnięcia krwi przestają spełniać swoją funkcję i w konsekwencji dochodzi do zaburzeń procesu krzepnięcia krwi. Niektóre choroby doprowadzają też do nadkrzepliwości krwi, co powoduje tworzenie się zagrażających życiu skrzepów wewnętrznaczyniowych, które krążąc wraz z krwią mogą natrafić na zbyt wąskie naczynie, które zatkają. W konsekwencji do najej partii nie zostanie doprowadzaona krew wraz z tlenem i substancjami odżywczymi, doprowadzając do martwicy narządu, z powodu niedotlenienia.
Wskazania do badania APTT
APTT badanie służy do oceny prawidłowości procesu krzepnięcia krwi. W wielu sytuacjach, badanie APTT stanowi pierwszy etap diagnostyki:
- zaburzeń krzepnięcia,
- niewyjaśnionych krwotoków,
- obfitych miesiączek,
- skaz krwotocznych (choroby krwi) o podłożu wrodzonym lub nabytym.
Zlecane jest zawsze przed planowaną operacją, inwazyjnym zabiegiem lub badaniem endoskopowym przewodu pokarmowego, np. kolonoskopia, gastroskopia. Profliaktycznie, każdy przed wymienionym sytuacjami powinien zgłosić się na badanie, a szczególnie osoby, u których istnieje ryzyko wystąpienia zaburzeń krzepnięcia krwi.
Badanie APTT oraz innych czynników krzepnięcia krwi pozwala ocenić ryzyko wystąpienia krwotoku u pacjenta podczas zabiegu.
Badanie APTT służy do monitorowania leczenia przeciwzakrzepowego przy zastosowaniu heparyny niefrakcjonowanej. Nie ma zastosowania do monitorowania leczenia heparyną drobnocząsteczkową. W porównaniu do wartości referencyjnych, terapeutyczne stężenie heparyny we krwi pacjenta powinno doprowadzać do przedłużenia czasu koalinowo-kefalinowego o 150-250 procent. Jeśli stopień rozrzedzenia krwi jest większy, wynika badania stanowi podstawę do modyfikacji dotychczas stosowanej dawki leków przeciwzakrzepowych (tzw. antykoagulantów).
Badanie APTT może zostać zlecone, gdy wdrożono leczenie również innymi antykoagulantami – argatrobanem i pochodnymi hirudyny. Przy podejrzeniu uszkodzenia wątroby – w przebiegu chorób wątroby może dojść do zaburzenia funkcji układu krzepnięcia krwi, ponieważ czynniki wytwarzane są w tym narządzie.
Zastosowanie badania ma również u kobiet w ciąży. Zleca się je, gdy istnieje konieczność wykrycia nieswoistych przeciwciał (m.in. antykoagulantu toczniowego), których występowanie może mieć związek z zakrzepami, wynikającymi z nadkrzepliwości krwi (trombofilia) i z poronieniami.
Podejrzenie niedoboru witaminy K, której prawidłowe stężenie jest jednym z czynników odpowiedzialnych za utrzymanie właściwej ilości czynników krzepnięcia krwi (II, VII, IX, X), również stanowi wskazanie do wykonania badania APTT we krwi. Odpowiednie stężenie witaminy K jest czynnikiem warunkującym utrzymanie właściwego stężenia białka C i S, które hamują proces krzepnięcia krwi w odpowiednim momencie. Witamina K bierze też udział w procesie regulowania produkcji protrombiny.
Na konieczność przeprowadzenia badania mogą wskazywać następujące symptomy:
- wylewy podskórne – siniaki,
- często powtarzające się krwawienia,
- obfite i przedłużające się krwawienia miesiączkowe,
- trudne do zahamowania krwawienie po resekcji zęba,
- powtarzające się krwotoki z nosa.
Przebieg i przygotowanie do badania APTT
APTT badanie nie wymaga wielu specjalnych przygotowań. Należy pamiętać, że przed badaniem, pacjent nie może spożywać żadnych posiłków przez minimum 8 godzin (musi pozostawać na czczo). W okresie letnim na 30 min. przed planowanym badaniem zaleca się wypicie szklanki niegazowanej wody lub gorzkiej herbaty.
Badanie APTT może być sfinansowane ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia (na podstawie skierowania przez lekarza). W sytuacji, gdy pacjent chce wykonać badanie prywatnie, jego koszt (zależnie od cennika laboratorium) to maksymalnie 16-17 zł.
Materiałem do badania jest osocze cytrynianowe albo ubogopłytkowe – pobrane do probówki z roztworem cytrynianu sodu o stężeniu 3,8 procent. Pozwala to na związanie jonów wapnia i na zatrzymanie procesów krzepnięcia. Następnie, po dodaniu odpowiednich odczynników, mierzony jest czas krzepnięcia krwi. Krew pobierana jest z żyły łokciowej. W sytuacji, gdy pacjentem jest dziecko na skórze wykonywane jest nieznaczne nacięcie (lancetem), co ma na celu wywołanie niewielkiego krwawienia. Materiał po pobraniu jest wysyłany do analizy laboratoryjnej. Wyniki badania można odebrać następnego dnia.
APTT – norma i wyniki
APTT wykazuje prawidłową wartość, gdy mieści się w przedziale 26-40 sekund. W przypadku osób przyjmujących heparynę, czas koalinowo-kefalinowy może ulec wydłużeniu nawet do 100 sekund. Należy jednak podkreślić, że wartość referencyjna zależy od zastosowanych w analizie laboratoryjnej odczynników i może być różna w poszczególnych laboratoriach. Z tego powodu, interpretacją wyniku badania powinien zająć się lekarz.
Badanie APTT może wskazać na wydłużony lub skrócony czas koalinowo-kefalinowy. APTT podwyższone wskazuje na zmniejszoną aktywność czynników krzepnięcia krwi. Z kolei APTT poniżej normy pojawia się w stanach nadkrzepliwości.
Na co może wskazywać APTT podwyższone?
APTT podwyższone występuje w schorzeniach i w stanach, które doprowadzają do zmniejszenia aktywności czynników osoczowych, biorących udział w procesie krzepnięcia krwi. Choroby i stany, o których mowa, to:
- hemofilia typu A – niedobór czynnika VIII,
- hemofilia typu B – niedobór czynnika IX,
- hemofilia typu C – niedobór czynnika XI,
- niedobór lub brak fibrynogenu,
- niedobór czynnika X,
- niedobór czynnika XII,
- niedobór czynnika V o podłożu wrodzonym lub nabytym,
- niedobór protrombiny,
- choroba von Willebranda,
- DIC, czyli zespół rozsianego krzepnięcia wewnątrznaczyniowego,
- niedobór kininogenu wielocząsteczkowego,
- niedobór prekalikreiny,
- niedobór witaminy K,
- choroby wątroby,
- białaczka.
Hemofilia jest chorobą dziedziczną. Najczęściej występującą odmianą schorzenia jest typ A – u chorych występuje niewystarczająca ilość czynnika VIII. Choroba dotyczy przede wszystkim mężczyzn. Rzadziej występującą odmianą hemofilii jest typ B, wynikający z niedoboru czynnika IX. Podobnie jak typ A, pojawia się przede wszystkim u mężczyzn. Hemofilia typu C, w przypadku której występuje niedobór czynnika XI, dotyczy kobiet i mężczyzn, jednak stanowi najrzadziej występującą postać choroby.
W zależności od poziomu czynnika krzepnięcia krwi, hemofilię należy dzielić na łagodną (5-30 proc. normalnej aktywności czynnika, może doprowadzić do wystąpienia długotrwałego krwawienia po urazie lub zabiegu chirurgicznym), umiarkowaną (1-5 proc. normalnej aktywności czynnika, długotrwałe krwawienie może wystąpić nawet w następstwie prostego zabiegu stomatologicznego) i ciężką (1 proc. normalnej aktywności czynnika, występują częste krwawienia do stawów i mięśni, zazwyczaj bez wyraźnej przyczyny).
Choroba von Willebranda jest związana z niedoborem lub z upośledzeniem funkcji czynnika vWD – białka niezbędnego w procesie krzepnięcia krwi, które umożliwia łączenie się płytek krwi, ze sobą i z brzegami ran. Chorobę dzieli się na 3 typy.
- Typ 1 charakteryzuje się łagodnym przebiegiem i nie zawsze doprowadza do wystąpienia jawnych objawów.
- Typ 2 cechuje się zmiennym nasileniem krwawień.
- Typ 3 doprowadza do występowania krwawień z dziąseł i nosa oraz do występowania pourazowego krwawienia do mięśni i samoistnych dostawowych wylewów.
W przebiegu zespołu rozsianego krzepnięcia wewnątrznaczyniowego, czynniki krzepnięcia krwi ulegają zużyciu na skutek występowania krwotoków i zakrzepów. Istotą choroby jest aktywowanie procesów krzepnięcia z wytworzeniem znacznej ilości fibryny. Na skutek łączenia się płytek krwi, dochodzi do powstania skrzepów w drobnych naczyniach krwionośnych. W konsekwencji, dochodzi do niedokrwienia i wystąpienia niewydolności wielu narządów. Uogólnione krzepnięcie doprowadza też do zużycia czynników krzepnięcia, co z kolei doprowadza do wystąpienia krwawień.
W ostrym przebiegu schorzenia, u chorego pojawiają się objawy skazy krwotocznej, będące następstwem zużycia czynników krzepnięcia, oraz niewydolności narządów, co wynika z ich niedokrwienia. Łagodna postać choroby daje słabo nasilone objawy skazy krwotocznej, głównie w postaci nawracających krwawień śluzówkowych. W takim przypadku, charakterystyczną cechą dolegliwości jest skłonność do powstawania sińców. Zdarza się też, że zespół rozsianego krzepnięcia wewnątrznaczyniowego nie powoduje żadnych objawów.
Na co może wskazywać APTT poniżej normy?
W sytuacji, w które czas kaolinowo-kefalinowy jest krótszy od wartości prawidłowych, należy podejrzewać nadkrzepliwość krwi (trombofilię). Wśród najczęstszych przyczyn nadkrzepliwości należy wskazać na nieprawidłowości osoczowych inhibitorów krzepnięcia, o podłożu wrodzonym. Mowa tu o białkach, których zadaniem jest hamowanie procesu krzepnięcia wewnątrznaczyniowego. Nadkrzepliwość może być też stanem pojawiającym się w przebiegu schorzeń takich jak:
- niedoczynność tarczycy,
- zespół antyfosfolipidowy,
- nowotwory,
- zespół nerczycowy.
Zdarza się, że zakrzepy pojawiają się w następstwie przebytego leczenia chirurgicznego, długiego unieruchomienia lub badań diagnostycznych o charakterze inwazyjnym. Do wystąpienia zatorów może przyczynić się antykoncepcja hormonalna, szczególnie w przypadku kobiet po 35. roku życia i palących tytoń. Czynnikiem ryzyka jest w tym przypadku także rodzinne występowanie zatorów.
