Anty-CCP – normy, wskazania, przebieg i interpretacja wyników. Ile kosztuje badanie anty-CCP?

Anty CCP to przeciwciała antycytrulinowe wytwarzane przeciwko peptydom (to związki powstałe z połączenia nie więcej niż 10 aminokwasów), które zawierają L-cytrulinę (aminokwas). Peptydy cytrulinowe powstają podczas procesu przemiany aminokwasu argininy w cytrulinę. W przebiegu przewlekłych i ostrych zapaleń cytrulina zostaje przyłączona do białek znajdujących się wewnątrz i na zewnątrz błony maziowej stawów. Białka maziowe zmodyfikowane obecnością cytruliny mogą stymulować limfocyty B (komórki układu odpornościowego) do produkcji przeciwciał. Powstałe na tej drodze anty-CCP są autoprzeciwciałami, co oznacza, że atakują własne tkanki. Co ważne ich podwyższony poziom we krwi, może pojawić się nawet na kilkanaście lat (od 10 do 14) przed wystąpieniem symptomów choroby.

Badanie anty-CCP zlecane jest osobom z podejrzeniem reumatoidalnego zapalenia stawów (w skrócie: RZS). Na rozwój tej choroby autoimmunologicznej mogą wskazywać następujące objawy:

• bóle i obrzęki stawów,
• sztywność stawów pojawiająca się po przebudzeniu i znikająca w ciągu dnia,
• przewlekłe uczucie zmęczenia,
• gorączka.

W diagnostyce reumatoidalnego zapalenia stawów, przeciwciała anty CCP charakteryzują się najwyższą specyficznością na tle pozostałych marketów. Występują już we wczesnym stadium choroby aż u 60-70 proc. osób z reumatoidalnym zapaleniem stawów. Dlatego zgodnie z kryteriami serologicznymi opublikowanymi przez Europejską Ligę do Walki z Chorobami Reumatycznymi i Amerykańskie Kolegium Reumatologii wyniki badania anty CCP oraz tzw. czynnika reumatoidalnego (inaczej: odczyn RF, lub odczyn Waalera Rosego) są niezbędne do rozpoznania choroby.

Wysoka specyficzność przeciwciał pozwala także na wykorzystanie określenia poziomu anty-CCP do różnicowania RZS od pozostałych schorzeń reumatycznych. Badanie anty-CCP można wykorzystać do oceny ciężkości reumatoidalnego zapalenia stawów. Wysoki poziom przeciwciał anty-CCP we krwi pozwala przypuszczać, że dojdzie do wystąpienia nadżerek – ubytków kostnych na powierzchniach stawowych zmienionych chorobowo obszarów. Taka wiedza jest przydatna w wyborze sposobu leczenia lub modyfikacji zalecanego wcześniej, lecz niewystarczająco skutecznego.

Należy jednak zaznaczyć, że mimo wysokiej specyficzności, przeciwciała anty CCP mogą występować także w przebiegu innych chorób. W tym miejscu należy wymienić:

• zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (dotyczy 1 proc. chorych),
• borelioza (dotyczy 2 proc. chorych),
• łuszczycowe zapalenie stawów (dotyczy 2-7,8 proc. chorych),
• toczeń rumieniowaty układowy (dotyczy 2-8 proc. chorych),
• młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (dotyczy 2-40 proc. chorych),
• zespół Sjögrena (dotyczy 3 proc. chorych),
• twardzina układowa (dotyczy 5 proc. chorych),
• zapalenie stawów pojawiające się w przebiegu zakażenia HCV (dotyczy do 5,7 proc. chorych).

Anty CCP jest badaniem wykonywanym na próbce krwi pobranej ze zgięcia łokciowego. W przypadku dzieci wykonywane jest niewielkie nacięcie na skórze (lancetem), wywołujące krwawienie. Ocena przeciwciał anty-CCP odbywa się z zastosowaniem ilościowych metod immunoenzymatycznych (MEIA, ELISA), immunochemiluminescencyjnych (ECLIA) i immunofluoroenzymatycznych (FEIA).

Badanie anty CCP nie wymaga specjalnego przygotowania. Może być wykonane o dowolnej godzinie, a pacjent nie musi być na czczo. Koszt badania anty-CCP w zależności od placówki wynosi ok. 60-70 zł.

Prawidłowe wartości anty-CCP to stężenie we krwi mniejsze niż 5 RU/ml. Wynik wyższy prawdopodobnie świadczy o reumatoidalnym zapaleniu stawów, szczególnie wtedy gdy pacjent skarży się na dolegliwości typowe dla tej choroby oraz wynik odczynu Waalera Rosego również sugerują chorobę. Na wynik badania anty-CCP nie ma wpływu płeć, wiek, lecz czynnikiem, który może go zawyżać jest palenie papierosów. Ta zasada dotyczy również osób z reumatoidalnym zapaleniem stawów – u palaczy z RZS wartość anty-CCP jest wyższa niż u pacjentów, którzy nie palą, a również chorują.

Warto podkreślić, że dodatni wynik badania nie zawsze stanowi potwierdzenia choroby (występuje u ponad 1 proc. zdrowych osób). Tak samo działa to w drugą stronę – wynik ujemny nie w każdym przypadku wyklucza występowanie schorzenia. Z tego względu, diagnoza jest stawiana na podstawie obrazu kliniczny oraz o wyników pozostałych badań diagnostycznych.

Jeżeli dodatni wynik badania anty-CCP wystąpi u osoby zdrowej, może to oznaczać, że w przyszłości rozwinie się u niej RZS. Ujemny wynik ant-CCP i ujemny wynik czynnika reumatoidalnego nie wyklucza rozwoju choroby w przyszłości, jednak takie prawdopodobieństwo jest niewielkie.