Echo serca, czyli echokardiografia. Na czym polega badanie UKG serca? Jego zastosowania, wyniki i wskazania do wykonania

Echo serca (echokardiografia serca, UKG serca, USG serca) to nieinwazyjne badanie wykonywane za pomocą specjalistycznej aparatury wykorzystującej fale ultradźwiękowe, czyli metodą ultrasonografii. Fale odbijają się od tkanek i dają obraz na monitorze urządzenia – dlatego echo serca zalicza się do grupy badań obrazowych. Aby monitorować akcję serca, stosuje się ultradźwięki o częstotliwości od 1 do 10 MHz.

To badanie niezastąpione w wykrywaniu wad budowy mięśnia sercowego – pozwala dokładnie obejrzeć nie tylko mięśnie, ale też naczynia krwionośne, ich przebieg i stan. Wynik badania opisuje zdolność serca i gotowość do skurczu, obrazuje też pracę zastawek. Lekarz może za jego pomocą prześledzić przepływ krwi w naczyniach krwionośnych serca. Podstawowym parametrem mierzonym podczas UKG jest frakcja wyrzutowa serca. Określa ona procent krwi, jaki przepływa przez serce podczas jednego skurczu (najczęściej przez lewą komorę).

Standardowym badaniem jest echokardiografia przezklatkowa, wykonywana nieinwazyjnie, przez powłoki skórne. Oprócz niej wykonuje się także inne, bardziej specjalistyczne wersje UKG serca.

Badanie UKG obciążeniowe

To badanie wykonuje się w trakcie i po wysiłku fizycznego – serii lekkich ćwiczeń lub marszu na bieżni. Dzięki temu możliwe jest zobrazowanie pracy serca w warunkach wzmożonego zapotrzebowania na tlen. Niekiedy zwiększone zapotrzebowanie zostaje wywołane nie przez wysiłek, a farmakologicznie, poprzez podanie odpowiednich substancji (np. dobutamina). Stymulację serca niezbędną do wykonania UKG obciążeniowego można także uzyskać za pośrednictwem elektrody przezprzełykowej. Taka postać badania pozwala określić, jaką kurczliwość wykazuje serce i na ile nadąża za zmieniającym się zapotrzebowaniem organizmu.

Sprawdź też: Ile kosztuje wizyta u kardiologa? Poznaj ceny EKG, USG serca i próby wysiłkowej

Badanie UKG przezprzełykowe

Echokardiografia przezprzełykowa wymaga umieszczenia sondy emitującej ultradźwięki w przełyku pacjenta. Sonda ma średnicę około 1 cm. Dzięki temu źródło fal znajduje się bliżej serca – nie blokują ich struktury klatki piersiowej. Uzyskany obraz staje się dzięki temu dokładniejszy. Ta metoda badania jest bardziej inwazyjna i nieprzyjemna dla pacjenta, niż zwykłe UKG przezklatkowe. Wiąże się też z ryzykiem drobnych powikłań. Tą metodą można uzyskać nawet trójwymiarowy obraz serca badanego pacjenta.

Badanie UKG kontrastowe

Badanie echo serca po podaniu kontrastu lepiej uwidacznia struktury serca oraz jego pracę. Najczęściej używany w badaniu UKG kontrast to roztwór 0,9 proc. NaCl. Tę metodę stosuje się, gdy potrzebna jest wyjątkowo dobra jakość pomiaru. Kontrast uwidacznia obrazowane struktury anatomiczne.

Badanie dopplerowskie

Badanie Dopplera także wykonuje się przy użyciu echokardiografii. Jego celem jest zbadanie przepływu krwi przez naczynia krwionośne w wybranym obszarze ciała. Echokardiografia dopplerowska znajduje zastosowanie między innymi w diagnozie zatorów żylnych.

Badanie UKG to często stosowana w kardiologii metoda diagnostyczna. Doświadczony i przeszkolony lekarz jest w stanie na jej podstawie zdiagnozować bardzo różnorodne zaburzenia i choroby. Dlatego spektrum wskazań do wykonania UKG serca jest szerokie.

Echo serca jest zlecane w diagnostyce wielu schorzeń, w odpowiedzi na różne dolegliwości. Najczęstsze wskazania do wykonania echokardiografii to:

• bóle w okolicy serca,
• szmery i zaburzenia rytmu pracy serca,
• nadciśnienie tętnicze,
• choroba wieńcowa,
• przebyty zawał serca lub udar mózgu,
• omdlenia o niejasnej przyczynie,
• zapalenie mięśnia sercowego,
• choroba zakrzepowa.

Skierowanie na echo serca wypisujelekarz rodzinny lub kardiolog. Często lekarz rodzinny kieruje najpierw do kardiologa i dopiero specjalista zleca bardziej szczegółowe badania. USG serca pozwala także monitorować stan pacjenta ze zdiagnozowanymi chorobami układu krwionośnego i sprawdzać na bieżąco efekty leczenia.

Echokardiograf jest także przydatny w diagnostyce prenatalnej. Echo serca płodu wykonuje się przy podejrzeniu wad wrodzonych układu krwionośnego. Echokardiografia płodu jest wskazana także wtedy, gdy pacjentka cierpi na cukrzycę ciężarnych, choroby autoimmunologiczne, fenyloketonurię lub nadużywa alkoholu (w czasie ciąży). Jeśli zachodzi zwiększone ryzyko, że dziecko będzie chore (np. częste występowanie wad serca wśród członków rodziny), badanie można wykonać na NFZ (po otrzymaniu skierowania od lekarza opieki podstawowej lub ginekologa prowadzącego pacjentkę). Niektóre wady serca u płodu można leczyć jeszcze przed narodzinami dziecka.

Echo serca jest badaniem nieinwazyjnym i bezbolesnym. Przeprowadza je osoba wyspecjalizowana w odczycie obrazu tworzonego przez odbite fale ultradźwiękowe. Echokardiografia przezklatkowa nie wymaga od pacjenta specjalnego przygotowania, poza rozebraniem się od pasa w górę. W przypadku UKG przezprzełykowego trzeba wcześniej wykonać EKG serca oraz RTG klatki piersiowej, a pacjent musi pozostać przez kilka godzin poprzedzających badanie na czczo.

Pozycja do badania to pozycja leżąca na boku, z lewą ręką podniesioną i podłożoną pod głowę, podczas gdy prawa ręka leży wzdłuż tułowia. Lekarz wykonujący badanie nakłada na głowicę echokardiografu specjalny żel poślizgowy i przykłada ją do skóry klatki piersiowej w różnych miejscach, lekko dociskając. Całe badanie trwa nie dłużej niż 20–30 minut, w tym czasie nie wolno się poruszać. Na monitorze pojawia się obraz serca i jego pracy, wyświetlany w czasie rzeczywistym. Wyniki nagrywane są w formie filmu lub zdjęć.

Podczas UKG przezprzełykowego do przełyku pacjenta wprowadzana jest głowica aparatury medycznej, na głębokość około 30–40 cm, czyli na wysokość, na której znajduje się serce. Badanie odbywa się po znieczuleniu specjalnym preparatem, nakładanym zewnętrznie.

Badanie przezklatkowe nie wiąże się z ryzykiem żadnych powikłań. Niewielkie mogą wystąpić po badaniu metodą przezprzełykową (mdłości, ból podczas przełykania, duszności, małe krwawienie).

Echo serca powinno być wykonywane przez profesjonalistę, który jest biegły w odczytywaniu powstającego obrazu. Wynik otrzymuje się w formie wydruku zdjęć z opisem lub filmu na płycie. Jedynym wynikiem liczbowym jest frakcja wyrzutowa. Powinna wynieść co najmniej 60–65 proc. objętości końcoworozkurczowej. Niższe wyniki mogą świadczyć o tym, że mięsień sercowy nie pracuje prawidłowo. Na takiej podstawie podejrzewa się między innymi:

• nadciśnienie,
• wady zastawkowe,
• stan przedzawałowy.

Niska frakcja wyrzutowa świadczy o tym, że serce nie jest zdolne do rozprowadzania w krwioobiegu takiej ilości krwi, jaką powinno rozprowadzać. Przyczyn może być bardzo wiele, niemniej taka niewydolność stanowi poważny problem zdrowotny. Niska frakcja może też stanowić skutek trwającej od dłuższego czasu, utajonej dotąd choroby.

Lekarz prowadzący badanie wykonuje opis zaobserwowanej pracy i budowy mięśnia sercowego. Wynik UKG serca jest przeznaczony do interpretacji przez specjalistę. Lekarz powinien poinformować pacjenta, jeśli zauważy nieprawidłowości i wyjaśnić mu przystępnie to, co zaobserwował.

Echo serca przeprowadzone przezklatkowo nie wymaga pobytu w szpitalu ani żadnych środków ostrożności po badaniu. Przez dobę po UKG serca przeprowadzonym przezprzełykowo nie wolno pić alkoholu.

Postępowanie po badaniu zależy od tego, co dokładnie wykazała echokardiografia. Jest to element diagnozy niemal każdej wady i choroby serca. Lekarz, który przeprowadził badanie wyjaśnia pacjentowi diagnozę oraz plany dalszego postępowania.

Echo serca to badanie specjalistyczne, którego nie wykonuje się bez wyraźnych wskazań. Niestety nie każdy lekarz może je wykonywać – kursy uprawniające i pozwalające na nabycie niezbędnych umiejętności nie są standardem w edukacji lekarzy. Przez to powszechność tego badania o wysokiej przydatności diagnostycznej nie jest tak duża, jak powinna. Echo serca wymaga od diagnosty bardzo dobrej znajomości anatomii i fizjologii serca. Aby prawidłowo zinterpretować wynik, trzeba też mieć odpowiednie doświadczenie.
Echo serca jest dziś elementem diagnostyki niemal każdej choroby serca. Jego ogromną zaletą jest fakt, że pozwala zaobserwować bardzo wiele wad w budowie anatomicznej lub nieprawidłowości w funkcjonowaniu narządu. UKG znajduje zastosowanie w diagnostyce wszystkich grup wiekowych pacjentów.