Rak nerki – objawy, przerzuty i rokowania. Jak leczy się nowotwór nerki?

Rak nerki dotyczy przede wszystkim mężczyzn po 45. roku życia. W przypadku kobiet, choroba najczęściej rozwija się między piątą a siódmą dekadą życia. W ujęciu ogólnym, stanowi ok. 3 proc. wszystkich zachorowań na nowotwory złośliwe. Rocznie diagnozuje się około 4,5 tys. przypadków zachorowań na raka nerki, jednak eksperci są zdania, że do 2020 roku, liczba ta wzrośnie do około 5,4 tys. osób.

Rak nerki, podobnie jak wiele innych nowotworów złośliwych, charakteryzuje się nie do końca poznaną etiologią. Wśród możliwych przyczyn rozwoju choroby, wymienia się czynniki genetyczne, hormonalne i środowiskowe. Zaobserwowano, że choroba często rozwija się u osób poddawanych dializom i z nabytą torbielowatością nerek. Wśród innych czynników, mogących wpływać na wystąpienie nowotworów, wymienia się:

• otyłość z równoczesnym nadciśnieniem (dotyczy przede wszystkim kobiet),
• nałóg tytoniowy (dym papierosowy doprowadza do uszkodzenia nefronów),
• długotrwała ekspozycja na działanie środków chemicznych,
• długotrwałe przyjmowanie środków przeciwbólowych i przeciwzapalnych,
• nadmiar białka pochodzenia zwierzęcego w diecie,
• nadmierne spożywanie alkoholu,
• zbyt wysokie ciśnienie krwi (w trakcie spoczynku),
• predyspozycje genetyczne.

Rak nerki można podzielić na:

• rak jasnokomórkowy,
• rak brodawkowaty,
• rak sarkomatoidalny,
• rak chromofobny,
• rak z cewek zbiorczych.

Ten rodzaj nowotworu może powstać z:

• nabłonka kanalików nerkowych i innych części nefronu,
• podścieliska (łagodne naczyniaki, tłuszczaki, włókniaki i guzy mieszane oraz złośliwe mięsaki, chłoniaki i szpiczaki),
• niezróżnicowanej tkanki płodowej nerki (przede wszystkim guz Wilmsa – synonimy nazwy to: nefroblastoma lub nerczak zarodkowy, lub nerczak płodowy – najczęściej występujący u dzieci).

Rak nerki, w początkowej fazie rozwoju, charakteryzuje się bezobjawowym przebiegiem. Z tego właśnie powodu, nowotwory nerek najczęściej wykrywane są przypadkowo, podczas przeprowadzania badań z innymi wskazaniami. W fazie objawowej, u chorego mogą pojawić się następujące symptomy:

• krwiomocz,
• silny ból w okolicy lędźwiowej,
• długo utrzymująca się gorączka (z dużymi wahaniami, niereagująca na leczenie),
• niedokrwistość, która z czasem przeistacza się w nadkrwistość,
• nadciśnienie tętnicze, 
• podwyższone OB,
• zwiększona ilość czerwonych krwinek,
• podwyższone stężenie wapnia we krwi,
• żylaki powrózka nasiennego (u mężczyzn),
• nasilone pocenie nocne,
• redukcja masy ciała,
• zaburzenia w obszarze funkcjonowania wątroby,
• obrzęk kończyn dolnych,
• guz w jamie brzusznej (wyczuwalny w dotyku),
• utrata apetytu,
• ogólne osłabienie,
• zapalenie wielomięśniowe,
• zmniejszona ilość oddawanego moczu.

W około 30 proc. przypadków, nowotwór nerki daje przerzuty do innych organów, najczęściej do płuc, wątroby, kości i mózgu.

Rak nerki jest diagnozowany na podstawie wyników badań laboratoryjnych i obrazowych (umożliwiają zobrazowanie guza, określenie jego wielkości, stopnia unaczynienia, stopnia naciekania na okoliczne tkanki i ewentualnego występowania przerzutów). Na podstawie przeprowadzonego wywiadu i badania fizykalnego, lekarz może zlecić:

• badanie moczu – służy potwierdzeniu występowania krwiomoczu,
• badanie ogólne krwi,
• oznaczenie poziomu transaminaz,
• oznaczenie poziomu mocznika,
• oznaczenie poziomu kreatyniny,
• USG jamy brzusznej,
• Tomografia komputerowa (TK) jamy brzusznej z kontrastem,
• RTG (celem określenia występowania przerzutów),
• badanie arteriograficzne (celem określenia unaczynienia guza).

Rak nerki podlega przede wszystkim leczeniu operacyjnemu, jednak wybór konkretnej metody jest uzależniony od stopnia zaawansowania choroby.

W przypadkach, w których nie występują przerzuty odległe, lekarz może zadecydować o wycięciu guza lub całej nerki, przy czym pozostawienie zdrowego fragmentu nerki nie jest możliwe w każdym przypadku. Oba rodzaje operacji można przeprowadzić z otwarciem jamy brzusznej lub technikami endoskopowymi.

Jeżeli stan zdrowia chorego nie pozwala na przeprowadzenie operacji, wdrażane jest leczenie zachowawcze, w ramach którego wykorzystywane są techniki endoskopowe i przezskórne – niszczenie guza jest realizowane z użyciem bardzo niskiej temperatury lub fal o odpowiedniej częstotliwości.

Leczenie systemowe, z wykorzystaniem leków ukierunkowanych molekularnie lub wpływających na układ odpornościowy, stosuje się u chorych z odległymi przerzutami. W niektórych przypadkach, wdrażane jest też leczenie operacyjne i chemioterapię.
Radioterapia jest stosowana tylko w celu zmniejszenia dolegliwości bólowych, gdy nowotwór dał przerzuty do kości.

Rak nerki może być skutecznie leczony, jednak powodzenie terapii zależy od stopnia zaawansowania choroby w momencie jej wykrycia. Chorzy z I stopniem nowotworu mają 80–90 proc. szans na przeżycie 5 lat. W przypadku 20–50 proc. pacjentów, u których usunięto całą nerkę, w ciągu 3 lat dochodzi do wznowy choroby, uogólnionej lub miejscowej.