Rak gardła – nowotwór częsty u palaczy. Jakie są objawy i sposoby leczenia raka gardła?

Rak gardła to dość częsty typ nowotworu, który może powstać w dowolnej części anatomicznej gardła - skomplikowanej struktury złożonej z trzech możliwych do wyodrębnienia części: nosogardła, gardła środkowego oraz gardła dolnego (części krtaniowej). Wśród warstw budujących gardło można wymienić błonę śluzową, mięśniową oraz warstwę powięziową. Jeśli komórki zaczynają nieprawidłowo wzrastać i mnożyć się, rozwija się rak gardła. Nie wszystkie nowotwory gardła dają takie same objawy. Niektóre z nich wzrastają szybciej lub skutkują przerzutami, inne rozwijają się powoli i są dość późno diagnozowane. Trudno jest też mówić o zbiorczym rokowaniu. Najgorzej rokuje zazwyczaj rak części krtaniowej gardła, z kolei rak części nosowej wiąże się na ogół z optymistycznymi prognozami.

Ponad 10 proc. wszystkich nowotworów głowy i szyi wśród polskich pacjentów to rak gardła środkowego. Nowotwór może rozwinąć się na migdałkach, podniebieniu miękkim, nasadzie języka, tylnej ścianie gardła, gruczołach ślinowych. 90 proc. raków gardła środkowego to tak zwane raki płaskonabłonkowe o średnim lub niskim stopniu zróżnicowania od tkanek wyjściowych. Grupą, która najczęściej choruje są młodzi dorośli, choć jeszcze niedawno były to osoby w średnim wieku, palące nałogowo papierosy i nadużywające alkoholu. Również w gardle dolnym rozwija się 10 proc. nowotworów układu oddechowo - pokarmowego. Nowotwory zlokalizowane w gardle tylnym charakteryzuje dużo niższa przeżywalność, a średnia wieku diagnozowanych pacjentów wynosi 60 lat.

W środkowo - wschodniej Azji oraz południowych Chinach występuje nowotwór części nosowej gardła. Nie odnotowuje się przypadków tego typu raka gardła w Europie.

Rak gardła rozwija się często pod wpływem dobrze poznanych i określonych czynników ryzyka. Należą do nich znane od dawna lub niedawno udowodnione:

• Palenie papierosów lub żucie tytoniu.
• Nadużywanie alkoholu.
• Kontakt z azbestem, niklem, oparami kwasu siarkowego.
• Zakażenie wirusem HPV.

Wirus brodawczaka ludzkiego należy do najbardziej rozpowszechnionych patogenów. Wirus przenosi się drogą płciową, podczas współżycia. Niektóre jego odmiany są zupełnie niegroźne, inne odpowiadają za kłykciny kończyste, nieestetyczne wyrostki na narządach płciowych. Jeszcze inna odmiana wirusa zwiększa ryzyko raka szyjki macicy. Niedawno okazało się jednak, że nowotwór gardła także ma związek z zakażeniem HPV. Wirus wykazuje zdolność przenikania do nabłonka wyścielającego układ oddechowy. Zagnieżdżony w gardle, może spowodować powstanie brodawek w jamie ustnej, na ścianie gardła, w krtani. Niektóre odmiany wirusa (typ 16 i 18) wykazują jednak działanie onkogenne. Nowotwór gardła spowodowany obecnością wirusa HPV umiejscawia się głównie w tylnej części jamy ustnej i gardła.

Rak gardła rozwija się w różnym tempie. Także objawy raka gardła przybierają różne postaci. Rak gardła w części ustnej stosunkowo szybko rośnie, daje też wczesne przerzuty do węzłów chłonnych, nawet oddalonych. Rak krtani nacieka na sąsiadujące z nim struktury (głównie krtań) i charakteryzuje się przerzutami do lokalnych węzłów.

Objawy raka gardła często przypominają zwykłą, choć długo trwającą infekcję dróg oddechowych. Dlatego choroba często bywa bagatelizowana i co za tym idzie, wykrywana późno. Nowotwór gardła może wiązać się z następującymi objawami:

• Uczucie zatkanego nosa.
• Chrypka i zmiana głosu.
• Trudności w oddychaniu przez nos.
• Krwawienia z nosa.
• Uczucie obecności ciała obcego tyłu gardła.
• Trudności w przełykaniu, zatykanie się jednego ucha przy przełykaniu.
• Nawracające bóle ucha.
• Zgrubienie na szyi.
• Bóle gardła (w tym nietypowe, np. jednostronny ból gardła promieniujący do ucha).
• Powiększenie węzłów chłonnych.
• Nieprzyjemny zapach z ust.
• Problemy z oddychaniem.
• Uporczywy kaszel.

Na dalszym etapie choroby pacjent traci masę ciała z niewyjaśnionych przyczyn (apetyt jest niezmieniony). W tym momencie najczęściej objawy nowotworu gardła zaczynają budzić podejrzenia, a po zebraniu szczegółowego wywiadu lekarz kieruje pacjenta na dalszą diagnostykę.

Rak gardła diagnozowany jest wstępnie podczas drobiazgowego badania laryngologicznego. Lekarz, używając przyrządów do oględzin wszystkich części gardła, szuka potencjalnego ogniska choroby. Jeśli uda się je namierzyć, można pobrać wycinek do badania histopatologicznego lub częściej, wyciek z błony śluzowej. Na podstawie oceny patologa stwierdza się, czy zmiana ma charakter nowotworowy, a jeśli tak, jaki jest to typ nowotworu.

Aby pobrać materiał do badania, stosuje się różne typy biopsji. Chirurgiczna polega na usunięciu części lub całości zmienionych tkanek. Biopsja cienkoigłowa wykorzystuje specjalną igłę i strzykawkę, natomiast laryngoskopowa wykonywana jest przy zastosowaniu endoskopu. Jeśli węzły chłonne ponad obojczykami i na szyi są powiększone, również wykonuje się biopsję. Typ badania zależy w dużej mierze od umiejscowienia zmiany.

Ważny udział w diagnostyce raka gardła mają także badania obrazowe - tomografia komputerowa, coraz szerzej wykorzystywana pozytonowa tomografia emisyjna, prześwietlenia rentgenowskie czy rezonans magnetyczny.

Rak gardła podlega leczeniu różnymi technikami, w zależności od stopnia zaawansowania choroby. Wśród nich znajduje się leczenie chirurgiczne (w tym laserowe lub endoskopowe, gdy zmiany są bardzo mało rozwinięte), radioterapia oraz chemioterapia. Leczenie nowotworów gardła jest dostosowane do potrzeb konkretnego pacjenta. Czasem wiąże się z koniecznością usunięcia sporej części gardła lub utworzeniem tracheostomii - otworu prowadzącego od tchawicy na zewnątrz ciała, który umożliwia oddychanie. Radioterapia stosowana jest w niemal każdym przypadku, czasem jako samodzielna metoda leczenia, częściej jako uzupełnienie zabiegu chirurgicznego. Chemioterapię wdraża się głównie u pacjentów z zaawansowanym stadium raka gardła, w celu zmniejszenia guza przed podjęciem innych form leczenia.

RAK. FAKTY I MITY. Profesor Jacek Jassem o leczeniu nowotworów. Odc. 1: Jak zdrowo żyć, by uniknąć nowotworu