Panowie, badajcie się! Listopad to miesiąc troski o Wasze zdrowie

Nazwa Movember to zbitka angielskich słów mustache (wąsy) i november (listopad). W listopadzie mężczyźni na całym świecie zapuszczają wąsy, żeby propagować konieczność regularnych badań w kierunku raka prostaty i jąder. Bo tylko dzięki regularnym badaniom mężczyźni mogą uchronić się przed jednym z najgroźniejszych dla nich rodzajów nowotworu.

Okazuje się, że do raka prostaty dołączają choroby układu krążenia - czyli choroby sercowo-naczyniowe. Są one najczęstszą przyczyną zgonów w Polsce. GUS podaje, że odpowiadają za 46 proc. wszystkich zgonów, ale jeszcze w latach 90. było to ponad 50 proc. Do tej listy należy dodać raka płuca – jest to najczęściej występujący nowotwór złośliwy w Polsce u mężczyzn (rocznie odnotowuje się około 15 tys. nowych zachorowań). Poza tymi chorobami to jeszcze rak jelita grubego i rak żołądka – to złośliwy nowotwór, który jest częstą przyczyną zgonu u mężczyzn.

Należy sobie zdać sprawę, że wiele z tych poważnych chorób nie musi kończyć się tragicznie. Dlatego tak ważna jest profilaktyka: wcześnie wykryty nowotwór, czy też w porę zdiagnozowane choroby krążeniowo-naczyniowe nie muszą prowadzić do najgorszego.

Czytaj też: Długie kolejki, mało lekarzy i 5 minut na pacjenta – tak wygląda leczenie u urologa. Tymczasem raka prostaty można leczyć „prawie za darmo”

W akcję profilaktyczną prowadzoną przez naszą redakcję włączył się Lubuski Oddział Narodowego Funduszu Zdrowia, a także najwięksi pracodawcy w regionie. Wasze zdrowie leży nam na sercu, a także jest we wspólnym interesie. Pracodawcom zależy na promowaniu właściwych zachowań prozdrowotnych, by móc współpracować ze swoimi pracownikami jak najdłużej i w jak najlepszych relacjach. Regularne badania pomogą ustrzec się przed absencjami w pracy i korzystaniem ze zwolnień, w czasie których jako pracownicy pobieramy 80 proc. pensji. Prawda, że bycie zdrowym to jednak „dobry interes”?

Drodzy Panowie – zapoznajcie się z listą badań profilaktycznych, które możecie wykonać w ramach NFZ, włączcie się w akcję Movember. Jeśli nie chcecie zapuszczać wąsów, to zapiszcie się na badania i dajcie znać swoim ojcom, braciom, kuzynom, przyjaciołom i kolegom z pracy, by też zadbali o swoje zdrowie. Badania zajmą kilka chwil, a mogą uratować wam życie.

W przypadku mężczyzn drugim najczęściej występującym rodzajem nowotworu jest rak prostaty. Sporym problemem jest to, że w początkowych etapach tej choroby nie występują żadne niepokojące objawy – brakuje typowych oznak nowotworu. Podobnie jak ma to miejsce w przypadku raka piersi u kobiet, rak prostaty nie jest możliwy do wykrycia podczas standardowych badań. Niezbędne jest wykonanie specjalnych testów. Badanie PSA to proste badanie, które pozwala wykryć nowotwór prostaty nawet w bardzo wczesnym stadium (możesz wykonać je za darmo – piszemy o tym w dalszej części artykułu – dop. red.). Jeżeli wynik tego markera będzie niepokojący, wówczas należy wykonać szereg kolejnych badań – m.in. badania USG i biopsji gruczołu krokowego.

Ale! Jeszcze jedna ważna kwestia. Poza tym, że PSA powinien wykonywać raz do roku każdy mężczyzna po 40. roku życia, to bezwzględnie na to badanie powinni zapisać się panowie, którzy zauważyli u siebie takie objawy, jak:

• częstomocz,

• długie oddawanie moczu,

• osłabienie strumienia moczu,

• krwiomocz, uczucie parcia

• namocz,

• nykturia (czyli potrzeba oddawania moczu w nocy),

• ból krocza oraz podbrzusza.

Pamiętajmy, że im wcześniej zostanie wykryty, tym większa szansa na wyleczenie.

Czas, który upływa od momentu wystąpienia pierwszych zmian nowotworowych, do ukształtowania się guza może wynieść nawet 10 lat. Rokowania są gorsze, gdy rak daje przerzuty. Dlatego tak ważna jest profilaktyka i rozpoczęcie leczenia, gdy guz jest mały. Wracając do profilaktyki – samo badanie zajmuje dosłownie kilka chwil. Poziom antygenu PSA badany jest poprzez jego stężenie w surowicy. Badanie przypomina klasyczny pomiar krwi i może mieć miejsce o każdej porze dnia, z racji tego, że nie jest wymagane przystępowanie do niego na czczo. Wyniki badania najczęściej można odebrać jeszcze tego samego dnia.

Zobacz też: Poranna erekcja – co mówi o zdrowiu mężczyzny? Ekspertka wyjaśnia

Eksperci wskazują, że rak jądra atakuje najczęściej mężczyzn między 18. a 40. rokiem życia. Powodzenie leczenia zależy w dużym stopniu od tego, czy nowotwór zostanie wcześnie wykryty. Dlatego każdy mężczyzna powinien regularnie, co najmniej raz w miesiącu, dokładnie zbadać jądra. Jak to zrobić? Wyjaśniamy krok po kroku.

• Najpierw weź pięciominutowy ciepły prysznic lub kąpiel, by rozluźnić mięśnie moszny i ułatwić badanie.

• Każde jądro zbadaj oddzielnie. Złap je w obie dłonie i obracaj delikatnie pomiędzy kciukiem a resztą palców. Powinno być ono gładkie, bez żadnych wypukłości ani grudek, a uciskanie nie powinno sprawiać bólu.

• Szukaj guzków lub twardych grudek, a także zmian w wyglądzie i kolorze skóry.

• Pamiętaj, że jądra mogą się od siebie nieco różnić wielkością – to całkiem normalne. Na każdym z nich znajduje się również powrózek nasienny i najądrze, które mogą zostać pomylone ze zmianami chorobowymi. Gdy będziesz wykonywał badanie regularnie, poznasz swoje ciało i z łatwością odróżnisz zmiany chorobowe od prawidłowej anatomii.

• Jeśli wykryjesz jakiekolwiek zmiany lub masz co do nich wątpliwości, skonsultuj się z lekarzem urologiem. Najczęstszymi objawami raka jąder jest bolesna grudka lub guzek oraz obrzęk jąder i moszny.

Od 5 maja 2025 r. każdy dorosły od 20. roku życia może skorzystać z nowego programu profilaktycznego „Moje Zdrowie – Bilans Zdrowia Osoby Dorosłej”. Celem programu jest wczesne wykrywanie chorób i promocja zdrowego stylu życia.

Bilans obejmuje ocenę ryzyka m.in. chorób serca, nowotworów, zaburzeń psychicznych, uzależnień oraz stylu życia. Pierwszym krokiem jest wypełnienie ankiety – w gabinecie lekarza, pielęgniarki lub profilaktyka, bądź samodzielnie przez Internetowe Konto Pacjenta (IKP). Formularz ocenia stan zdrowia, styl życia, wywiad rodzinny i status szczepień.

Na podstawie ankiety generowane jest skierowanie na badania, m.in. morfologię, glukozę, kreatyninę z eGFR, lipidogram i TSH. W zależności od wieku i wyników możliwe są dodatkowe badania, np. próby wątrobowe, PSA, test anty-HCV czy oznaczenie lipoproteiny.

Po uzyskaniu wyników pacjent odbywa wizytę podsumowującą, podczas której wykonywane są pomiary (ciśnienie, masa ciała, BMI, WHR), a u osób 60+ także ocena funkcji poznawczych. Każdy uczestnik otrzymuje Indywidualny Plan Zdrowotny (IPZ) z zaleceniami dotyczącymi diety, aktywności fizycznej i szczepień.

Bilans można wykonywać co 5 lat (20–49 lat) lub co 3 lata (powyżej 49 lat).