Egzema (wyprysk) – rodzaje, przyczyny, objawy i leczenie. Sprawdź, co to jest egzema!

Egzema jest ostrym lub przewlekłym stanem zapalnym skóry, który nie ma podłoża infekcyjnego. Niekiedy ta choroba skóry niesłusznie utożsamiana jest z atopowym zapaleniem skóry, które ma podłoże autoimmunologiczne. Egzema to inaczej wyprysk, który stanowi powierzchowny stan zapalny, wywoływany czynnikami zarówno zewnątrz-, jak i wewnątrzpochodnymi. Egzema ma kilkufazowy przebieg:

• Faza ostra, która charakteryzuje się występowaniem zmian skórnych rumieniowych, pojawiających się zazwyczaj kilka godzin po kontakcie z alergenem. Zmiany te mają postać drobnych pęcherzyków, które rozlane są po skórze całego ciała.
• Faza podostra, która jest stanem pośredniczącym, charakteryzującym się lekkim złuszczaniem skóry i pojawieniem się licznych strupków na ciele.
• Faza przewlekła, do której dochodzi po kilkudniowym stanie zapalnym, doprowadzającym do przerostu i silnego złuszczania naskórka.

Wyodrębnia się kilka typów wyprysku, różniących się od siebie przede wszystkim przebiegiem i przyczynami występowania. Wśród najpowszechniejszych postaci egzemy można wymienić:

• Egzemę kontaktową, która powstaje na skutek bezpośredniego kontaktu z substancjami drażniącymi lub uczulającymi. Biorąc te czynniki pod uwagę, można wyróżnić wyprysk alergiczny i niealergiczny. Pierwszy z nich jak sama nazwa wskazuje, jest konsekwencją zetknięcia się skóry z alergenami, które znajdują się m.in. w odzieży, biżuterii, roślinach i kosmetykach. Wyprysk pojawia się niemal wyłącznie w miejscu kontaktu z czynnikiem uczulającym. Egzema niealergiczna, nazywana również podrażnieniem, wywoływana jest przez kontakt z substancjami drażniącymi o wysokim stężeniu, w tym m.in. ze środkami piorącymi, detergentami i roztworami kwasów. Wyprysk niealergiczny powstaje na skutek zniszczenia bariery ochronnej skóry i stymulacji kreatynocytów.
• Egzemę zawodową (wyprysk zawodowy), która jest bezpośrednio związana z wypryskiem kontaktowym. Zmiany skórne towarzyszące tej dolegliwości występują przede wszystkim na kończynach górnych.
• Egzemę łojotokową, która kwalifikowana jest jako choroba przewlekła, charakteryzująca się nadmiernym wydzielaniem łoju z gruczołów łojotokowych. Może występować ona na skutek: zakażenia grzybem z grupy drożdżaków, dysfunkcji układu nerwowego, a także chorób autoimmunologicznych. Egzema łojotokowa zwykle umiejscowiona jest na owłosionej skórze głowy.
• Egzemę podudzia, która jest chorobą właściwą dla ludzi starszych. Jak sama nazwa wskazuje ogniska chorobowe przy tym wyprysku, pojawiają się głównie na podudziach. Co istotne, egzema ta jest następstwem przewlekłej niewydolności krążeniowej.
• Egzemę pieniążkowatą (mikrobową), która często utożsamiana jest z atopowym zapaleniem skóry. Główną przyczyną jej występowania jest nadwrażliwość komórkowa na drobnoustroje (głównie bakterie z grupy paciorkowców).
• Egzemę potnicową, która ulokowania jest w głównej mierze na stopach i dłoniach. Charakteryzuje się ona pęcherzami o napiętej pokrywie.
• Egzemę fotoalergiczną, która jest następstwem ekspozycji na promieniowanie słoneczne.
• Egzemę modzelowatą, która podobnie jak wyprysk potnicowy, powstaje na stopach i dłoniach. Jej bezpośrednią przyczyną zwykle są zmiany hormonalne, związane np. z przyjmowaniem doustnej antykoncepcji hormonalnej czy okresem menopauzalnym.
• Egzemę dziecięcą, która umiejscowiona jest w głównej mierze w okolicy głowy. Główną przyczyną jej występowania są alergeny pokarmowe.

Przyczyny egzemy są zróżnicowane, niejednorodne, a także jeszcze nie do końca poznane. Biorąc pod uwagę etiologię wyprysku, można wyodrębnić:

• Egzemę egzogenną, która jest konsekwencją bezpośredniego kontaktu skóry z czynnikiem uczulającym.
• Egzemę endogenną, która jest rezultatem dysfunkcji układu odpornościowego, nerwowego, krwionośnego, a nawet hormonalnego.

Czytaj również: Szczepionka na półpasiec jest już dostępna w Polsce. Skorzystaj, aby uchronić się przed tą groźną chorobą. Kto i jak może się zaszczepić?

Przyczyny egzemy egzogennej (kontaktowej) związane są z konkretnym czynnikiem uczulającym, którym mogą być zarówno alergeny pokarmowe (zwłaszcza u dzieci), jak i substancje drażniące (proszki do prania, detergenty itp.). Przyczyny egzemy endogennej są bardziej zróżnicowane, bowiem dolegliwość ta może towarzyszyć chorobom autoimmunologicznym (np. cukrzycy), hormonalnym (np. nadczynności tarczycy, menopauzie), a także chorobom układu krążenia (przewlekłej wydolności żylnej).

Reakcja alergiczna w postaci wyprysku kontaktowego jest rezultatem błędnego funkcjonowaniu układu immunologicznego, który w sposób nieprawidłowy kwalifikuje substancje naturalne lub sztuczne

Egzema jest chorobą zróżnicowaną i niejednorodną, dlatego też precyzyjne opisanie objawów tej dolegliwości nie jest możliwe ze względu na jej zindywidualizowany charakter. W większości przypadków egzema rozpoczyna się obrzękiem skóry, któremu towarzyszy świąd i zaczerwienienie. Wyprysk może lokalizować się w różnych miejscach. Biorąc pod uwagę ten czynnik, można wyróżnić: egzemę na dłoniach, egzemę na rękach, egzemę na twarzy, egzemę na stopach i egzemę na owłosionej skórze głowy. Wraz z upływem czasu i postępem choroby na skórze pojawiają się drobne pęcherze, wypełnione płynem surowiczym. W zaawansowanym stadium egzemy skóra staje się sucha i nadmiernie się łuszczy.

Podstawowym elementem w leczeniu egzemy jest rozpoznanie przyczyny jej występowania, a następnie wyeliminowanie jej. Wówczas, gdy jest to niemożliwe, stosuje się leczenie objawowe (miejscowe i ogólne).

Miejscowe leczenie egzemy polega na stosowaniu kortykosteroidów, których konsystencja zależy od charakteru występujących zmian skórnych. Kremy i mleczka rekomendowane są przy zmianach sączących, tłuste kremy — przy rogowaceniu i złuszczaniu naskórka, płyny – przy zmianach na skórze owłosionej. W przypadku ostrej postaci egzemy dobrym pomysłem jest wykonywanie okładów na skórę zmienioną chorobową z wody, soli fizjologicznej i kwasu borowego. Ogólne leczenie egzemy stosuje się wówczas, gdy leczenie miejscowe nie przynosi zadowalających rezultatów. W przypadku wyprysku alergicznego chorym podaje się: leki antyhistaminowych i immunosupresyjnych. Dodatkowo wskazana jest suplementacja wapnia i witaminy C.
Osoby, które zmagają się z egzemą, powinny pamiętać o kilku bardzo ważnych zasadach:

1. Nie narażaj skóry z egzemą na duże zmiany temperatury – nie jest wskazane jej przegrzewanie i wychładzanie.
2. Do mycia ciała używaj wyłącznie kosmetyków hipoalergicznych, a najlepiej preparatów specjalistycznych, stworzonych z myślą o osobach z egzemą.
3. Do prania używaj wyłącznie proszków i płynów hipoalergicznych, bezwonnych, pozbawionych substancji zmiękczających.
4. Dbaj o swoje dobre samopoczucie, unikaj przepracowania i sytuacji stresogennych, bowiem mogą one nasilić objawy egzemy.
5. Zawsze zakładaj ubrania z naturalnych materiałów (lnu i bawełny) – sztuczne materiały mogą skutkować zaostrzeniem egzemy.

Źródła:
Lewandowska I., Wyprysk, czyli egzema jako jedna z najczęstszych chorób alergicznych skóry. Pielęgniarstwo Polskie. 2013; 2(48): 132-136.