Czernidłak kołpakowaty to pospolity grzyb o zdrowotnych właściwościach. Kiedy i jak można jeść „psie grzyby”? Na co należy zwrócić uwagę?

Marta Siesicka-Osiak
Marta Siesicka-Osiak
Do jedzenia nadają się jedynie młode owocniki czernidlaka kołpakowatego o białych, cylindrycznych i zamkniętych kapeluszach. W razie wątpliwości zgłoś się do najbliższej stacji sanepidu.
Do jedzenia nadają się jedynie młode owocniki czernidlaka kołpakowatego o białych, cylindrycznych i zamkniętych kapeluszach. W razie wątpliwości zgłoś się do najbliższej stacji sanepidu. arkady2013/Getty Images
W Polsce mało kto wie, że czernidłak kołpakowaty, nazywany potocznie psim grzybem, jest jadalny. Co ciekawe, badania pokazują, że może także przysłużyć się naszemu zdrowiu. W Azji spożywany jest na tony! Można go dusić, gotować i smażyć, ale należy robić to bardzo szybko. W innym przypadku zamieni się w… plamę czarnej mazi. Sprawdź, które okazy można zbierać i jak bezpiecznie je spożywać.

Spis treści

Jak rozpoznać czernidłka kołpakowatego i gdzie go szukać?

Czernidłak kołpakowaty (Coprinus comatus), w Polsce znany jest także jako psia bedłka lub betka, psi grzyb, gnojówka, gnojak lub kapelusznik. Za granicą doczekał się przydomków: kudłata grzywa i peruka prawnika. To grzyb, który choć wygląda jak trujący, jest jadalny – ale tylko pod warunkiem, że zbierzemy wyłącznie młode owocniki.

Wyróżnia go biały kapelusz o ochrowym czubku, pokryty włóknistymi łuskami, na początku cylindryczny, a później dzwonkowaty. Osiąga wysokość od 5 do 10 cm, a szerokość – od 3 do 6 cm. U dojrzałego owocnika kapelusz pęka promieniście, a jego brzegi się odginają. Następnie w ciągu kilku godzin całość rozpływa się w czarną ciecz, z której kiedyś robiono atrament.

Blaszki grzyba najpierw są białe, a później przybierają barwę fioletową, aby ostatecznie sczernieć. Trzon czernidłaka kołpakowatego jest cylindryczny i pustawy, jego długość sięga od 10 do 20 cm, a grubość – od 8 do 12 cm. Miąższ jest biały, soczysty, ma przyjemny, delikatny zapach i smak.

Spotkać go można od kwietnia do listopada, zazwyczaj w kępach na terenach ogrodów, parków, ale także na łąkach i przy leśnych ścieżkach. Można pomylić go z czernidłakiem pospolitym, który ma ciemniejszy, szarawy kapelusz, pokryty bruzdami. Młode okazy są jadalne po ugotowaniu, ale wywołują zatrucie pokarmowe i silne bóle po spożyciu alkoholu. Zawarta w nich kopryna blokuje rozkład aldehydu octowego do kwasu octowego, co powoduje zatrucie organizmu aldehydem.

Czernidłak kołpakowaty jest natomiast uprawiany jako grzyb spożywczy w Japonii, Chinach i innych krajach azjatyckich, choć w niektórych krajach Europy wciąż nie klasyfikuje się go prawnie jako grzyb jadalny.

Właściwości zdrowotne i skład kapelusznika

Psi grzyb ceniony jest na całym świecie nie tylko z uwagi na swój smak, ale przede wszystkim ze względu na właściwości odżywcze. W Chinach zużywa się 139 tys. ton tego grzyba rocznie (dane z 2019 r.).

Czernidłak kołpakowaty ceniony jest za wysoką zawartość nie tylko błonnika, ale też białka. Jak wykazały badania, jego całkowita ilość jest wyższa niż w produktach spożywczych, takich jak jęczmień, ziarno amarantusa, kukurydza, ryż, dziki ryż czy pszenica.

Warto także podkreślić, że białko kapelusznika jest wysokostrawne. Stwierdzono, że 2 g białka z tych grzybów jest równe 1 g białka mięsnego. Dlatego, jak podają autorzy polskiego badania opublikowanego w „Phytotherapy Research”, w Europie Wschodniej grzyby były nazywane „mięsem leśnym” lub „mięsem dla ubóstwa”.

Badacze zwracają też uwagę na to, że skład chemiczny grzybów zależny jest m.in. od ich pochodzenia i stanu środowiska, w którym rosły. Czernidłaki kołapkowate są bogate w różnego rodzaju substancje biologicznie czynne i ich metabolity o wielu różnych właściwościach. Niektóre z tych związków stwierdzono tylko w grzybach uprawnych, podczas gdy inne występowały jedynie w grzybach dzikich.

Psi grzyb jest źródłem składników mineralnych, w tym potasu i magnezu, a także wapnia, żelaza i manganu. Aminokwasami o największym stężeniu są kwas glutaminowy i alanina. Wśród antyoksydantów fenolowych największą zawartość stwierdzono dla kwasu chinowego i kwercetyny.

Na co może pomóc czernidłak kołpakowaty? Kto powinien go unikać?

Zgłoszono wiele działań prozdrowotnych czernidłaka kołapkowatego. Część z nich udało się już potwierdzić, inne nadal badane są przez naukowców. Ze względu na bogaty skład biologiczny kapeluszniki mają działanie:

  • przeciwutleniające,
  • przeciwnowotworowe,
  • przeciwzapalne,
  • przeciwcukrzycowe,
  • przeciwwirusowe,
  • przeciwgrzybicze,
  • przeciwbakteryjne,
  • przeciwandrogenne,
  • ochronne dla wątroby,
  • hamujące acetylocholinoesterazę, a więc przeciwdemencyjne.

W tradycyjnej medycynie chińskiej jest stosowany w leczeniu cukrzycy, chorób układu krążenia oraz zaburzeń trawienia.

Jedzenia czernidłaka kołpakowatego i jego przetworów powinny unikać osoby z alergią na grzyby, a także cierpiące na atopowe zapalenie skóry, ponieważ może dojść do zaostrzenia objawów choroby.

Ze względu na możliwość pomylenia psiego grzyba z gatunkami niejadalnymi, z jego spożycia powinny zrezygnować osoby z grupy podwyższonego ryzyka, czyli starsze, z obniżoną odpornością oraz dzieci do 12 r.ż.

Jak spożywać psiego grzyba? Pamiętaj, że liczy się czas

Należy pamiętać, że jedynie młode, zamknięte owocniki czernidłaka kołpakowatego nadają się do jedzenia i mają właściwości zdrowotne. Ponieważ bardzo łatwo się psują, powinny być spożywane, przetwarzane lub mrożone w ciągu 4-6 godzin od zbioru. Można je panierować i smażyć jak kanie, dusić lub gotować.

Dowiedz się więcej: Jak przyrządzić boczniaki? Pyszne grzyby na rodzinny obiad

Dodaj firmę
Logo firmy Główny Inspektorat Sanitarny
Warszawa, Targowa 65
Autopromocja

Uzupełnij domową apteczkę

kup najtaniej

Domowa Apteczka

Domowa Apteczka Apetyt Stop 30 tabletek

7,80 zł
Materiały promocyjne partnera

Źródła:

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Rekord zakażeń COVID-19 w roku 2023 - video flesz

Komentarze

Komentowanie artykułów jest możliwe wyłącznie dla zalogowanych Użytkowników. Cenimy wolność słowa i nieskrępowane dyskusje, ale serdecznie prosimy o przestrzeganie kultury osobistej, dobrych obyczajów i reguł prawa. Wszelkie wpisy, które nie są zgodne ze standardami, proszę zgłaszać do moderacji. Zaloguj się lub załóż konto

Nie hejtuj, pisz kulturalne i zgodne z prawem komentarze! Jeśli widzisz niestosowny wpis - kliknij „zgłoś nadużycie”.

Podaj powód zgłoszenia

Nikt jeszcze nie skomentował tego artykułu.
Wróć na stronazdrowia.pl Strona Zdrowia
Dodaj ogłoszenie