Spis treści
Jak rozpoznać czernidłka kołpakowatego i gdzie go szukać?
Czernidłak kołpakowaty (Coprinus comatus), w Polsce znany jest także jako psia bedłka lub betka, psi grzyb, gnojówka, gnojak lub kapelusznik. Za granicą doczekał się przydomków: kudłata grzywa i peruka prawnika. To grzyb, który choć wygląda jak trujący, jest jadalny – ale tylko pod warunkiem, że zbierzemy wyłącznie młode owocniki.
Wyróżnia go biały kapelusz o ochrowym czubku, pokryty włóknistymi łuskami, na początku cylindryczny, a później dzwonkowaty. Osiąga wysokość od 5 do 10 cm, a szerokość – od 3 do 6 cm. U dojrzałego owocnika kapelusz pęka promieniście, a jego brzegi się odginają. Następnie w ciągu kilku godzin całość rozpływa się w czarną ciecz, z której kiedyś robiono atrament.
Blaszki grzyba najpierw są białe, a później przybierają barwę fioletową, aby ostatecznie sczernieć. Trzon czernidłaka kołpakowatego jest cylindryczny i pustawy, jego długość sięga od 10 do 20 cm, a grubość – od 8 do 12 cm. Miąższ jest biały, soczysty, ma przyjemny, delikatny zapach i smak.
Spotkać go można od kwietnia do listopada, zazwyczaj w kępach na terenach ogrodów, parków, ale także na łąkach i przy leśnych ścieżkach. Można pomylić go z czernidłakiem pospolitym, który ma ciemniejszy, szarawy kapelusz, pokryty bruzdami. Młode okazy są jadalne po ugotowaniu, ale wywołują zatrucie pokarmowe i silne bóle po spożyciu alkoholu. Zawarta w nich kopryna blokuje rozkład aldehydu octowego do kwasu octowego, co powoduje zatrucie organizmu aldehydem.
Czernidłak kołpakowaty jest natomiast uprawiany jako grzyb spożywczy w Japonii, Chinach i innych krajach azjatyckich, choć w niektórych krajach Europy wciąż nie klasyfikuje się go prawnie jako grzyb jadalny.
Lwia grzywa – przedziwny grzyb o niesamowitych właściwościach. Gdzie można go kupić?
Lwia grzywa to grzyb zawierający wiele substancji bioaktywnych, które wykazują korzystny wpływ na organizm, zwłaszcza na mózg, serce i jelita. Wśród głównych właściwości zdrowotnych soplówki jeżowatej...
Właściwości zdrowotne i skład kapelusznika
Psi grzyb ceniony jest na całym świecie nie tylko z uwagi na swój smak, ale przede wszystkim ze względu na właściwości odżywcze. W Chinach zużywa się 139 tys. ton tego grzyba rocznie (dane z 2019 r.).
Czernidłak kołpakowaty ceniony jest za wysoką zawartość nie tylko błonnika, ale też białka. Jak wykazały badania, jego całkowita ilość jest wyższa niż w produktach spożywczych, takich jak jęczmień, ziarno amarantusa, kukurydza, ryż, dziki ryż czy pszenica.
Warto także podkreślić, że białko kapelusznika jest wysokostrawne. Stwierdzono, że 2 g białka z tych grzybów jest równe 1 g białka mięsnego. Dlatego, jak podają autorzy polskiego badania opublikowanego w „Phytotherapy Research”, w Europie Wschodniej grzyby były nazywane „mięsem leśnym” lub „mięsem dla ubóstwa”.
Badacze zwracają też uwagę na to, że skład chemiczny grzybów zależny jest m.in. od ich pochodzenia i stanu środowiska, w którym rosły. Czernidłaki kołapkowate są bogate w różnego rodzaju substancje biologicznie czynne i ich metabolity o wielu różnych właściwościach. Niektóre z tych związków stwierdzono tylko w grzybach uprawnych, podczas gdy inne występowały jedynie w grzybach dzikich.
Psi grzyb jest źródłem składników mineralnych, w tym potasu i magnezu, a także wapnia, żelaza i manganu. Aminokwasami o największym stężeniu są kwas glutaminowy i alanina. Wśród antyoksydantów fenolowych największą zawartość stwierdzono dla kwasu chinowego i kwercetyny.
Dziwne, ale jadalne. Te smaczne grzyby spotkasz w polskich lasach
Okrągłe, brązowe kapelusze na solidnych trzonach - to ich najczęściej wypatrujemy, wybierając się na grzyby. Chętnie zbieramy maślaki, koźlarze, podgrzybki czy borowiki. Bardziej wprawieni grzybiarze ...
Na co może pomóc czernidłak kołpakowaty? Kto powinien go unikać?
Zgłoszono wiele działań prozdrowotnych czernidłaka kołapkowatego. Część z nich udało się już potwierdzić, inne nadal badane są przez naukowców. Ze względu na bogaty skład biologiczny kapeluszniki mają działanie:
- przeciwutleniające,
- przeciwnowotworowe,
- przeciwzapalne,
- przeciwcukrzycowe,
- przeciwwirusowe,
- przeciwgrzybicze,
- przeciwbakteryjne,
- przeciwandrogenne,
- ochronne dla wątroby,
- hamujące acetylocholinoesterazę, a więc przeciwdemencyjne.
W tradycyjnej medycynie chińskiej jest stosowany w leczeniu cukrzycy, chorób układu krążenia oraz zaburzeń trawienia.
Jedzenia czernidłaka kołpakowatego i jego przetworów powinny unikać osoby z alergią na grzyby, a także cierpiące na atopowe zapalenie skóry, ponieważ może dojść do zaostrzenia objawów choroby.
Ze względu na możliwość pomylenia psiego grzyba z gatunkami niejadalnymi, z jego spożycia powinny zrezygnować osoby z grupy podwyższonego ryzyka, czyli starsze, z obniżoną odpornością oraz dzieci do 12 r.ż.
Kto nie powinien jeść grzybów? Najbardziej narażone są dwie grupy
Grzybobranie to jedno z naszych ulubionych jesiennych zajęć. Chętnie poszukujemy grzybów w lasach, a następnie je dusimy, marynujemy, suszymy i jemy. Cenimy je za wyjątkowy aromat i smak. Wbrew powsze...
Jak spożywać psiego grzyba? Pamiętaj, że liczy się czas
Należy pamiętać, że jedynie młode, zamknięte owocniki czernidłaka kołpakowatego nadają się do jedzenia i mają właściwości zdrowotne. Ponieważ bardzo łatwo się psują, powinny być spożywane, przetwarzane lub mrożone w ciągu 4-6 godzin od zbioru. Można je panierować i smażyć jak kanie, dusić lub gotować.
Dowiedz się więcej: Jak przyrządzić boczniaki? Pyszne grzyby na rodzinny obiad
Uzupełnij domową apteczkę
Źródła:
- Dwa oblicza Coprinus comatus – właściwości funkcjonalne i potencjalne zagrożenia Phytotherapy Research
- „Grzyby”, Aurel Deremek, Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, Warszawa
