Zwyrodnienie stawu biodrowego, czyli koksartroza – przyczyny, objawy, leczenie i ćwiczenia. Co pomaga na ból stawu biodrowego?

Zwyrodnienie stawu biodrowego jest stopniowo postępującym procesem chorobowym, w którym dochodzi do powolnego i nieodwracalnego niszczenia chrząstki stawowej pokrywającej kość udową i panewkę, a także innych tkanek tworzących staw biodrowy.

W zdrowym stawie biodrowym zarówno głowa kości biodrowej, jak i panewka, w której kość się porusza, są wyściełane ochronną chrząstką. To właśnie dzięki niej ruchy w stawie są płynne i bezbolesne. Choć w ciągu naszego życia może dochodzić do niewielkich uszkodzeń w obrębie chrząstki, organizm zwykle radzi sobie z ich naprawą. Zdolności regeneracyjne chrząstki zmniejszają się jednak wraz z upływem czasu, w związku z czym uszkodzenia narastają z wiekiem pacjenta.

Zmiany zachodzące w strukturze chrząstki prowadzą do jej degeneracji, co skutkuje jej rozmiękaniem, czyli tzw. chondromalacją. Chrząstka zaczyna powoli się wysuszać, wycierać i pękać. Traci swoje właściwości amortyzujące i ograniczające tarcie kości w stawie.

Gdy powierzchnie głowy kości biodrowej i panewki trą o siebie w trakcie ruchu, pacjent odczuwa ból i sztywność stawu. Dodatkowo na powierzchni kości zaczynają pojawiać się wyrośla kostne, czyli osteofity, ograniczające jej ruch i wpływające na szybsze niszczenie stawu.

Zwyrodnienie stawu biodrowego może wynikać z przyczyn pierwotnych lub wtórnych. Niestety nie jest do końca jasne, z jakie podłoże ma pierwotne zwyrodnienie stawów. Uznaje się, że może być skutkiem zachwiania metabolizmu chrząstki stawowej lub zmian w składzie płynu stawowego, co w konsekwencji prowadzi do niedożywienia chrząstki.

Wtórne zwyrodnienie stawu biodrowego może mieć wiele różnych przyczyn. Rozwojowi tego schorzenia sprzyjają takie czynniki jak:

• wrodzone wady stawu – w zdeformowanym stawie znacznie szybciej dochodzi do powstania zmian zwyrodnieniowych,
• wady postawy – np. skrzywienie kręgosłupa, różnica w długości kończyn dolnych czy rotacja miednicy, które powodują nierównomierne obciążenie stawów biodrowych,
• choroby stawów – np. reumatoidalne zapalenie stawów czy dna moczanowa,
• dziedziczona tendencja do rozwoju chorób stawów,
• urazy stawów – zwłaszcza u wyczynowych sportowców, u których dochodzi do ciężkich urazów lub mniejszych, ale powtarzających się wielokrotnie,
• nadwaga – zbyt duże obciążenie stawu prowadzi do szybszego zużywania się chrząstki,
• wysoki poziom cholesterolu i trójglicerydów we krwi,
• cukrzyca.

Zwyrodnienie stawu biodrowego przez długi czas może nie dawać żadnych objawów. Wraz z postępującą degeneracją chrząstki pacjent może jednak zacząć odczuwać ból w pachwinie i biodrze, który pojawia się przy wstawaniu i chodzeniu. U wielu osób ból promieniuje do kolana.

Po pewnym czasie ból zaczyna doskwierać pacjentowi również podczas leżenia. Jednocześnie może on zauważyć, że staw staje się coraz mniej ruchomy i pojawia się jego zesztywnienie, zwłaszcza w porze porannej. Starając się uniknąć bólu, pacjenci zaczynają również utykać.

U niektórych osób ból obejmuje całą powierzchnię biodra i uda, natomiast u innych może pojawiać się jedynie z przodu uda, promieniując do kolana. Natomiast zmiany ruchomości stawu w pierwszej kolejności obejmuje ograniczenie jego rotacji wewnętrznej. Wraz z rozwojem choroby utrudnione jest również prostowanie stawu, a także końcowe fazy wykonywania ruchów odwodzenia i przywodzenia.

Osoby ze zwyrodnieniem stawu biodrowego często wspominają o charakterystycznym trzaskaniu i strzykaniu w biodrze podczas jego ruchu. W zaawansowanym zwyrodnieniu stawu biodrowego może dojść nawet do czynnościowego skrócenia kończyny.

Zwyrodnienie stawu biodrowego w większości przypadków może być rozpoznane już po przeprowadzeniu szczegółowego wywiadu i sprawdzeniu ruchomości stawu biodrowego.

W celu potwierdzenia diagnozy wykonywane jest badanie RTG kości, które pozwala uwidocznić zwężenie szpary stawu i ewentualne wyrośla kostne.

W niektórych przypadkach reumatolog zleca również badanie krwi i moczu, np. morfologię krwi obwodowej, oznaczenie CRP, OB, czynnika reumatoidalnego i/lub poziomu kwasu moczowego. Pomaga to wykluczyć inne choroby stawów.

Zwyrodnienie stawu biodrowego wymaga jak najszybszego podjęcia leczenia. Wdrożenie odpowiedniej terapii może skutecznie zmniejszyć dolegliwości bólowe, polepszyć mobilność stawu i spowolnić postęp choroby.

W zależności od stopnia zaawansowania choroby pacjent może skorzystać z różnych metod leczenia nieoperacyjnego. Gdy zwyrodnienie stawu biodrowego ma już zaawansowaną postać, często jedyną możliwością jest zabieg chirurgiczny.

Przy nasileniu dolegliwości bólowych zwyrodnienie stawu biodrowego można leczyć farmakologicznie. Wówczas pacjentowi zaleca się przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych, takich jak paracetamol, metamizol czy tramadol.

Popularną metodą walki ze zwyrodnieniem stawu biodrowego są także zastrzyki dostawowe. Leki podawane w ten sposób działają najskuteczniej. Zwykle zabiegi tego typu są monitorowane przy pomocy fluoroskopii. Zastosowanie kontrastu daje lekarzowi pewność, że lek trafia w odpowiednie miejsce. Co więcej, w trakcie zabiegu można także usunąć z torebki stawowej zapalny płyn.

W leczeniu za pomocą zastrzyków wykorzystane mogą zostać następujące substancje:

• kwas hialuronowy – nawilża i chroni chrząstkę, zwiększa amortyzację i poślizg w stawie, przez co zwiększa zakres ruchów pacjenta i spowalnia przebieg choroby,
• płynna endoproteza – zawiera trójwymiarowy poliakrylamid i antybakteryjne jony srebra, ma postać hydrożelu i przywraca odpowiednie smarowanie w stawie, zwiększając jego amortyzację,
• leki sterydowe – w zwyrodnieniu stawu biodrowego często rozwija się stan zapalny, który jest przyczyną dokuczliwego bólu i obrzęku. Sterydy podane w formie zastrzyku są w stanie wygasić zapalenie, zmniejszając ból tym samym i zwiększając ruchomość stawu,
• osocze bogatopłytkowe – osocze uzyskiwane przed zabiegiem z krwi pacjenta ma wysokie stężenie płytek krwi, które po podaniu do stawu biodrowego wydzielają czynnik wzrostu i stymulują regenerację tkanek.

Zwyrodnienie stawu biodrowego jest schorzeniem, w którym kluczową rolę odgrywa ruch. Brak regularnej aktywności fizycznej i zbyt duże obciążenie stawów biodrowych przy nadwadze i otyłości przyczyniają się do szybszego postępowania choroby.

Natomiast ruch przy jak najmniejszym obciążeniu stawów pozwala na sprawną wymianę mazi stawowej, ograniczając gromadzenie się substancji zapalnych.

Pacjentom cierpiącym na zwyrodnienie stawu biodrowego zalecane jest częste pływanie w basenie oraz wykonywanie ćwiczeń w wodzie. Aktywności te umożliwiają rozluźnienie mięśni i wpływają pozytywnie na odżywienie chrząstki stawowej, jak również na utrzymanie odpowiedniego zakresu ruchu w stawach. Podobne efekty osiągniemy również jeżdżąc na rowerze.

Osoby zmagające się z tym schorzeniem powinny również regularnie wykonywać ćwiczenia ogólnousprawniające. Rozciąganie i wzmacnianie poszczególnych partii mięśniowych pomaga poprawić funkcjonowanie stawów. Warto, aby ćwiczenia dobierał fizjoterapeuta, który dopasuje ich rodzaj i intensywność do wieku oraz stopnia zaawansowania choroby. Dobrze też, by pokazał on takiej osobie, w jaki sposób można prawidłowo obciążać obie kończyny.

Jeśli problemem pacjenta jest nadwaga, systematycznie wykonywane ćwiczenia należy połączyć z wprowadzeniem odpowiedniej diety redukcyjnej. Zmniejszenie masy ciała może bowiem znacząco ograniczyć odczuwanie dolegliwości związanych ze zwyrodnieniem stawu biodrowego.

Najlepiej odchudzać się pod okiem profesjonalnego dietetyka, co pozwoli osiągnąć lepsze i trwałe efekty. Przede wszystkim jednak pomoże zapobiec powstawaniu niedoborów składników odżywczych, które mogą odbijać się na kondycji stawów.

Zwyrodnienie stawu biodrowego powinno być leczone również poprzez fizykoterapię, która pomaga zmniejszyć dolegliwości bólowe, wzmocnić siłę mięśni i przywrócić pacjentowi sprawność fizyczną.

Do najczęściej stosowanych zabiegów zalicza się między innymi:

• termoterapia – usprawnia krążenie obwodowe i zmniejsza ból,
• magnetoterapia – pole magnetyczne zmniejsza albo nawet całkowicie niweluje stan zapalny i nasilając przy tym przepływ krwi w tętnicach,
• laseroterapia – stymuluje mechanizmy obronne i regeneracyjne organizmu.

Zwyrodnienie stawu biodrowego leczy się przede wszystkim zachowawczo. Zdarzają się jednak przypadki, gdy uszkodzenia stawu są na tyle duże, że podjęte działania w celu poprawy komfortu życia pacjenta nie przynoszą oczekiwanych rezultatów. W takiej sytuacji konieczne jest leczenie operacyjne, które polega na wymianie stawu biodrowego na sztuczny.

Obecnie stosowane są dwie metody wykonywania tego typu zabiegów: endoprotezoplastyka stawu biodrowego i kapoplastyka stawu biodrowego. Wybór sposobu przeprowadzenia wymiany stawu zależy od wieku pacjenta, rodzaju zmian w stawie i jakości tkanki kostnej.

Endoprotezoplastyka stawu biodrowego polega na wymianie poszczególnych części biodra na sztuczne. Endoproteza, czyli po prostu sztuczny staw, jest zbudowana z panewki i kuli zakończonej trzpieniem. Istnieją różne odmiany takich endoprotez, które dzielimy na całkowite i częściowe.

U pacjentów, u których zakładana jest całkowita endoproteza, wymieniana jest panewka oraz głowa kości udowej. Natomiast w przypadku endoprotezy częściowej panewka naturalna pozostaje na swoim miejscu, a wymieniana jest wyłącznie głowa kości udowej.

Na początku endoprotezy były przyklejane przy pomocy cementu kostnego, a następnie cementu akrylowego. Obydwa te materiały miały jednak zbyt dużo wad. Obecnie stosowane są protezy bezcementowe: panewka i trzpień endoprotezy są pokryte hydroksyapatytem, który jest mineralnym składnikiem kości. Ponieważ mają dużą i szorstką powierzchnię, wraz z upływem czasu w ich pory wrasta kość, co zapewnia większą stabilność endoprotezy.

Kapoplastyka stawu biodrowego jest najnowocześniejszą, a przy tym oszczędną metodą wymiany stawu biodrowego. W ramach zabiegu kapoplastyki wymieniana jest panewka stawu, natomiast na głowę kości udowej zakładana jest specjalna kapa, czyli jej osłonka. Dzięki temu pacjent może zachować naturalną głowę i szyjkę kości udowej. Jest to bardzo ważne, ponieważ kość zachowuje swoje anatomiczne ułożenie. Sprawia to, że ryzyko zwichnięcia jest małe, a pacjent może wrócić do normalnej aktywności w znacznie krótszym czasie niż po zabiegu endoprotezoplastyki stawu biodrowego.

Niestety, nie każdy pacjent może zostać poddany takiemu leczeniu. Kapoplastykę stawu biodrowego można zastosować tylko wtedy, gdy kości nie są nadmiernie odwapnione, a staw nie został jeszcze zanadto wyniszczony przez zmiany zwyrodnieniowe.

W sytuacji, gdy kondycja stawu biodrowego pacjenta po zabiegu kapoplastyki będzie się pogarszać lub gdy dozna on urazu, wciąż można wykonać tradycyjną operację wymiany stawu biodrowego.

Zastosowanie nowoczesnych endoprotez sprawia, że pacjenci nie muszą się obawiać zbyt wielu ograniczeń po przeprowadzeniu zabiegu stawu biodrowego.

Tuż po operacji pacjenta nie powinien:

• nadmiernie obciążać wymienionego stawu,
• leżeć na boku,
• zakładać chorej nogi na zdrową,
• siadać na zbyt niskich powierzchniach, np. krześle, sedesie czy łóżku,
• dźwigać ciężarów,
• siadać w wannie.

Po zabiegu wymiany stawu biodrowego niezbędna jest pooperacyjna rehabilitacja. W jej trakcie należy bardzo ostrożnie wykonywać wszystkie ruchy. Pacjenci powinni także regularnie ćwiczyć, spacerować i pływać. Zaleca się ponadto korzystanie z butów o niskim i szerokim obcasie, który zapewnia stabilność stóp, oraz chodzenie po domu w miękkich i pełnych pantoflach.

ZOBACZ: Co należy wiedzieć, zanim zacznie się biegać?