Oczyszczanie wątroby – te kuracje wspomagają regenerację wątroby. Polecane zioła i leki na wątrobę. Co na to nauka?

Wątroba to największy gruczoł trawienny i organ odpowiedzialny za setki kluczowych procesów w organizmie. Najbardziej znana jest z tego, że filtruje krew, wychwytując z niej toksyczne związki i przekształca je do mniej szkodliwych form, które następnie mogą być wydalone z ustroju. Wątroba zajmuje się też przemianami białek, tłuszczów i węglowodanów, produkuje żółć i związki zaangażowane w procesy krzepnięcia, wytwarza i magazynuje zapasowy związek energetyczny w postaci glikogenu, czy gromadzi witaminy A, D i z grupy B.

Chociaż wątroba ma zdolność regeneracji, nadmiar uszkadzających ją czynników, a zwłaszcza substancji, których nie może usunąć, wyrządzają jej szkody odczuwane w ciele.

To właśnie sytuacja, w której wiele osób poszukuje kuracji oczyszczającej ten narząd. Czy jednak warto ich próbować? Odpowiadamy na to i inne pytania związane z detoksem wątroby.

Wątroba jest w stanie usuwać potencjalnie szkodliwe związki przez całe życie człowieka. Jeśli jednak uległa zbyt licznym uszkodzeniom, nie może się zregenerować. Jeżeli z tych i innych powodów nie radzi sobie z eliminacją toksyn, substancje te mogą być w niej gromadzone. Tak jest w przypadku związków, do których usuwania organizm nie zdążył się przystosować, np. toksyn organicznych, takich jak pozostałości pestycydów.

Nadmierne obciążenie wątroby długo nie daje zdecydowanych objawów, albo są one na tyle niespecyficzne, że trudno powiązać je z niedomaganiami tego właśnie narządu.

Słabą kondycję wątroby może sugerować złe samopoczucie. W cięższych przypadkach, takich jak zapalenie wątroby, pojawiają się symptomy podane na końcu listy:

• chroniczne zmęczenie,
• osłabienie,
• bóle brzucha,
• nudności,
• wymioty,
• wstręt do zapachów,
• biegunki,
• żylaki, pajączki i problemy żylne,
• kamienie żółciowe,
• opuchlizna ciała,
• świąd całego ciała,
• bóle mięśni,
• ból z prawej strony brzucha,
• gorączka,
• jaśniejszy stolec,
• ciemniejszy mocz,
• zażółcenie skóry.

W przypadku żółtaczki, ciemnego moczu i nieustępujących zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego trzeba udać się do lekarza.

Do zapalenia wątroby może doprowadzić infekcja jednym z wirusów zapalenia wątroby, niektóre choroby wrodzone (np. hemochromatoza, mukowiscydoza czy choroba Wilsona), choroby autoimmunologiczne, przewlekłe spożywanie alkoholu (powoduje alkoholowe stłuszczenie wątroby) czy zaburzenia metaboliczne, jak np. otyłość lub cukrzyca (przyczynia się do rozwoju niealkoholowego stłuszczenia wątroby), a także substancje chemiczne.

Nasze wątroby obciąża m.in.:

• zanieczyszczenie środowiska,
• zanieczyszczenia żywności i wody, m.in. środki stosowane w uprawie roślin, hodowli zwierząt, składniki plastikowych opakowań,
• niektóre dodatki do żywności,
• żywność wysoko przetworzona bogata w tłuszcze, m.in. przetworzone, przegrzane, zjełczałe,
• substancje z tworzyw sztucznych w otaczających nas przedmiotach,
• związki z plastikowych opakowań żywności,
• sprzęty AGD z powłokami nieprzywierającymi starego typu,
• związki zawarte w chemii gospodarczej,
• liczne składniki kosmetyków,
• przyjmowane w nadmiarze witaminy,
• farby do włosów,
• lakiery do paznokci,
• tatuaże, zwłaszcza kolorowe,
• pleśń na ścianach,
• zatrucia grzybami,
• infekcje bakteryjne,
• przejadanie się,
• nadmierne ilości białka, zwłaszcza zwierzęcego.

Regenerację wątroby wspomagają lecznicze surowce roślinne. Według znanego fitoterapeuty dr Henryka Różańskiego w leczeniu wątroby i układu żółciowego wykorzystuje się zioła i substancje roślinne, które wykazują działania w następujących kierunkach:

• żółciopędnie i żółciotwórczo,
• rozkurczowo,
• przeciwzapalnie i ochronnie na komórki wątroby,
• antybakteryjnie i przeciwwirusowo,
• przeciwpasożytniczo, w tym pierwotniakobójczo.

Przy schorzeniach wątroby i pęcherzyka żółciowego stosuje się długotrwałe kuracje, trwające kilka miesięcy, a nawet lat, z użyciem ziół takich jak:

• ziele karczocha zwyczajnego (Cynara scolymus),
• owoce ostropestu plamistego (Sylibum marianum, Carduus marianus),
• ziele dymnicy pospolitej (Fumaria officinalis),
• korzeń czarnej rzodkwi (Raphanus sativus),
• korzeń i ziele mniszka lekarskiego (Taraxacum officinale),
• kłącze ostryżu długiego (Curcuma longa),
• korzeń cykorii podróżnik (Cichorum intybus),
• kwiatostan kocanek piaskowych (Helichrysum arenarium),
• ziele rzepiku pospolitego (Agrimonia eupatoria),
• ziele lebiodki pospolitej (Origanum vulgare),
• ziele szanty zwyczajnej (Marrubium vulgare).

Zioła najczęściej stosowane przy schorzeniach wątroby i pęcherzyka żółciowego to karczoch i ostropest, których najbardziej istotne składniki to cynaryna i sylimaryna. Związki te stosowane razem wykazują synergizm, czyli działają skuteczniej.

Efekt terapeutyczny stosowania cynaryny i sylimaryny wzmagają substancje występujące razem z nimi w surowcach, przez co zastosowanie surowców zielarskich ma pod tym względem przewagę nad zażywaniem tych związków po wyodrębnieniu. Z drugiej jednak strony dobre preparaty lecznicze z ziół mają standaryzowaną, a więc potwierdzoną zawartość związków aktywnych, co nie jest osiągalne w przypadku naparów, odwarów, maceratów czy nalewek.

• Ziele karczocha (Cynara scolymus) – zawiera substancję czynną o nazwie cynaryna, a także inne, m.in. kwasy fenolowe i organiczne, flawonoidy, triterpeny, fitosterole i garbiki. Składniki te zażywane razem mają silne działanie żółciopędne, żółciotwórczy i ochraniający wątrobę. Pobudzają regenerację hepatocytów, obniżają poziom cholesterolu, lipidów i glukozy we krwi. Część z nich, w tym cynaryna, ma też właściwości odtruwające i antyoksydacyjne. Składniki karczocha pobudzają wydzielanie soków trawiennych trzustki i jelita cienkiego, zapobiegają skurczom pęcherzyka żółciowego, regulują perystaltykę jelita grubego, zapobiegają zaparciom. Długofalowa kuracja cynaryną chroni przed miażdżycą i zapobiega toksycznym uszkodzeniom miąższu wątroby, a razem z sylimaryną może zmniejszać zagrożenie jej stłuszczeniem i marskością.

• Owoce ostropestu plamistego (Sylibum marianum, Carduus marianus) – zawierają sylimaryny należące do flawonolignanów, olejek eteryczny, aminy biogenne, takie jak histamina i tyramina, a także betainę. Mają silne działanie przeciwutleniające, przeciwzapalne i antynowotworowe, stabilizują błony komórek, chronią przed uszkodzeniami DNA. Regulują metabolizm tłuszczów, mobilizują tłuszcze w organizmie, zapobiegają stłuszczeniu i marskości wątroby. Chronią przed szkodliwym wpływem, m.in. toksycznym uszkodzeniem wątroby i nerek, czynników takich jak wirusy, bakterii, toksyny roślinne, pleśniowe czy ropopochodne. Sylimaryna obniża poziom cholesterolu we krwi, działa przeciwcukrzycowo, rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego. Pomaga usunąć objawy niestrawności, podnosi tolerancję tłuszczu i białka. Stymuluje układ immunologiczny i wspomaga leczenie chorób autoimmunologicznych.

Mieszanka ziołowa na wątrobę. Jak zrobić herbatę na wątrobę?

W sprzedaży jest wiele gotowych produktów, zawierających zioła wspomagające wątrobę. Oprócz preparatów to również herbatki. Przygotowując je samodzielnie, można jednak zadbać o najwyższą jakość zastosowanych składników, która jest częstym problemem w przypadku surowców zielarskich. Jedną z herbat można sporządzić, łącząc po 50 g liścia pokrzywy, ziela skrzypu, korzenia lukrecji, kwiatu kocanki i stokrotki, 30 g korzenia mniszka i 25 g kwiatu przelotu. Napar sporządza się z 2 łyżek kompozycji na 0,5 l wody i pije w dawce po ok. 130 ml 3 razy dziennie.

Gdy pojawiają się objawy dysfunkcji wątroby, można sięgnąć po dostępne bez recepty środki w postaci suplementów diety i leków ziołowych. Zawierają zwykle wyizolowane substancje aktywne z ziół takich jak karczoch i ostropest, ale także ich wyciągi w różnej formie. Warto wybierać takie, które mają wystandaryzowaną zawartość aktywnych składników, a przez to zagwarantowany efekt terapeutyczny. Dobrze też dokładnie sprawdzić jego skład i zrezygnować z produktów, które zawierają sztuczne barwniki, konserwanty czy substancje słodzące.

Preparaty na wątrobę zawierają składniki takie jak m.in.:

• Cholina, fosfolipidy i lecytyna – cholina to związek podobny do witamin, który wchodzi w skład fosfolipidów, złożonych też między innymi z wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Fosfolipidy stanowią jeden ze składników lecytyny. Wymienione substancje, stosowane powszechnie w suplementach diety wspomagających wątrobę, najczęściej pozyskuje się z nasion soi, rzepaku czy słonecznika. Cholina wspomaga regenerację komórek wątroby i pomaga ograniczyć procesy ich włóknienia, zachodzące pod wpływem uszkadzających je czynników, a prowadzące do rozwoju marskości wątroby. Wchodzi też w skład żółci, zarówno pochodzącej bezpośrednio z wątroby, jak i tej już zgromadzonej w woreczku żółciowym. Jej rolą jest emulgowanie tłuszczów, czyli rozbijanie ich na drobiny, które mogą być rozłożone za pomocą enzymów trawiennych.

• L-asparaginian L-ornityny – związek zawierający z składzie dwa aminokwasy, ornitynę i asparaginę. Wspomagają one procesy detoksyfikacji toksycznego amoniaku i regenerację wątroby.

• Sylimaryna – jest związkiem czynnym, uzyskiwanym z owoców ostropestu plamistego.

• Cynaryna – to związek aktywny z ziela karczocha zwyczajnego.

• Kwas dehydrocholowy – to syntetyczny kwas żółciowy, stosowany przy niedostatecznej produkcji żółci, a przez to upośledzonym trawieniu tłuszczów, które powodujące objawy niestrawności.

• Witaminy z grupy B – są niezbędne dla prawidłowego metabolizmu energetycznych składników żywności. W suplementach niacyna, kwas foliowy, biotyna i witamina B1, B5, B6 i B12.

Sprawdź, które produkty najskuteczniej wspomagają oczyszczanie wątroby:

Oczyszczanie organizmu, nazywane detoksem, odbywa się właśnie za sprawą wątroby. Narząd ten jest w stanie działać sprawnie nawet przy dużym obciążeniu, jednak prowadzi to do powstawania jego uszkodzeń. Regenerację komórek wątroby, a przynajmniej zatrzymanie pogłębiających się zmian, umożliwia przede wszystkim unikanie szkodliwych czynników.

Czy jednak w sytuacji, gdy wątroba szwankuje, można przeprowadzić jej ekspresowe oczyszczanie? Brak jest naukowych dowodów na to, że popularne kuracje są skuteczne i bezpieczne w stosowaniu. Przeprowadzone badania co prawda sugerują, że niektóre z diet detoks wspomagają eliminację szkodliwych substancji, włącznie z najbardziej problematycznymi trwałymi zanieczyszczeniami organicznymi (TZO), ale płynące z nich wnioski nie są wiążące. Ponieważ jednak TZO (ang. POPs – persistent organic pollutants) to substancje, które latami nie ulegają rozkładowi, łatwo rozprzestrzeniają się w środowisku, są toksyczne dla ludzi i kumulują się w tkance tłuszczowej i zasobnych w tłuszcze narządach, dostępna wiedza nie powinna być lekceważona.

Wiele badań nad detoksem przeprowadzono w południowo-wschodniej Azji i np. w tych wietnamskich porównano stężenie we krwi dioksyn przed i po kuracji z zastosowaniem metody Hubbarda, które zmalało o 20–30 proc. Dioksyny były szkodliwym zanieczyszczeniem herbicydu zastosowanego podczas wojny w Wietnamie, by zniszczyć roślinność dżungli. Chociaż autor terapii L. Ron Hubbard był założycielem Kościoła Scjentologicznego w l. 50. ub. wieku i autorem opowiadań o kosmitach, zaproponowana przez niego metoda, stosowana początkowo w ramach inicjacji nowych członków sekty, znajdowała entuzjastów i fundatorów aż do obecnych czasów. Pomimo wieloletnich kontrowersji zastosowała ją m.in. grupa ratowników po ataku 9 września 2011. Do dziś brak naukowej oceny tej metody, która przewiduje przyjmowanie koktajlu witamin i związków mineralnych z dużym udziałem magnezu, spożywanie oleju, ćwiczenia fizyczne i seanse w saunie.

Najważniejszym elementem metody Hubbarda, a także niektórych dzisiejszych kuracji, jest przyjmowanie megadawek niacyny, czyli witamina B3, w formie kwasu nikotynowego (a nie niacynamidu). Bywa ona stosowana w leczeniu dyslipidemii, a współczesne badania odkrywają coraz większe jej znaczenie tej witaminy zdrowia. W jednym z niedawnych badań porównano ją nawet do „fontanny młodości”, ponieważ jest prekursorem związków zapobiegających procesom starzenia się. Choć według świadectw pacjentów kuracja poprawiła stan setek, a nawet tysięcy osób, nieznana jest też liczba tych, dla których okazała się zagrożeniem dla zdrowia.

Zalecane dzienne spożycie niacyny to 14–16 mg, tymczasem dawki stosowane przy detoksie to jednak ilości rzędu 1000–2000 mg dziennie, a nawet jeszcze więcej. Wieloletnim praktykiem terapii niacyną jest dr George Yu, od lat związany z George Washington University, który stosował ją z powodzeniem u pacjentów z ciężkimi zatruciami. Zwolennicy stosowania niacyny, tacy jak np. znany z niekonwencjonalnych poglądów dr Joseph Mercola, za dawki wystarczające dla osób o przeciętnej ekspozycji na toksyny uznali jednak ilości takie jak 100 mg 1–2 razy w tygodniu.

Terapia niacyną jest przepisywana od wiele lat w przypadku wysokiego stężenia cholesterolu we krwi, gdy inne metody leczenia, m.in. za pomocą statyn czy sekwestratorów, nie przynoszą efektu lub nie są tolerowane. Niacyna może obniżać poziom „złego” cholesterolu LDL o 5–20 proc. (i redukować ilość trójglicerydów), a podnosić stężenie ochronnej frakcji HDL o 20–40 proc. Powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych i zwiększenie dopływu krwi do organów wewnętrznych.

Podawanie wysokich dawek niacyny w postaci suplementów diety budzi wiele kontrowersji, ponieważ powodują efekty uboczne, które są dość uciążliwe i powinny być kontrolowane przez lekarza. Pierwszym jest zaczerwienienie skóry, połączone z jej świądem, mrowieniem i/lub paleniem w okolicy twarzy, szyi i klatki piersiowej. Z tego powodu z antycholesterolowej terapii niacyną rezygnuje 5–20 proc. stosujących ją pacjentów. Sposobem na uniknięcie tego efektu może być m.in. stopniowe zwiększanie dawek witaminy – inaczej osiągnięcie odpowiedniej ich wielkości może nie być w ogóle możliwe. Lepiej też przyjmować je z jedzeniem, zwłaszcza bogatym w rozpuszczalnym błonnik, np. jabłkiem.

Inne efekty uboczne jej megadawek są skurcze żołądka, zaburzenia gastryczne, bóle mięśni, a u kobiet w ciąży – uszkodzenie płodu. Możliwe są powikłania, a nawet rozwój cukrzycy, dlatego nie zaleca się terapii niacyną u osób z tą chorobą oraz zespołem metabolicznym. Najpoważniejszym zagrożeniem jest jednak uszkodzenie wątroby.

Należy pamiętać, że przyjmowanie niacyny w ramach kuracji detoks jest przewidziane jedynie jako jeden z elementów całego postępowania.

W chorobach wątroby zalecana jest lecznicza dieta lekkostrawna i niskotłuszczowa z ograniczeniem białka do dawki 20–30 g na dobę, rozłożonej równomiernie między posiłki. Powinny to być tylko białka uznawane za pełnowartościowe, czyli pochodzące z produktów zwierzęcych, takich jak mleko, mięso, ryby i jaja. Ich porcje są ściśle wyznaczone, podobnie jak dozwolone ilości chleba, mąki, orzechów, szpinaku czy grzybów. Dozwolone są produkty takie jak ryż, owoce, warzywa ubogie w białko, oleje, masło, śmietanka, miód, cukier i dżemy. Dieta powinna zapewniać min. 1000 kcal dziennie.

W dolegliwościach ze strony wątroby zalecany jest jadłospis złożony z naturalnych, nieprzetworzonych produktów i domowych posiłków z dużym udziałem błonnika, pochodzącego m.in. z pokaźnych ilości warzyw i owoców.

Niezmiernie ważne jest wystrzeganie się alkoholu i nadmiaru kalorii, by uniknąć przyrostu tkanki tłuszczowej.

Oczyszczanie wątroby olejem roślinnym lub oliwą, najczęściej z dodatkiem kwaśnego soku z cytryny lub grejpfruta, połączone z zażywaniem siarczanu magnezu (gorzka sól Epsom), to koncepcja będąca pokłosiem teorii Hubbarda. Zwolennicy tych metod twierdzą, że pozwalają one na wydalenie z ciała „kamieni wątrobowych”. W rzeczywistości są to złogi tłuszczu z dużym udziałem cholesterolu, które mogą zawierać sporo zanieczyszczeń.

Podczas gdy brak jest wiarygodnych dowodów na skuteczność takich kuracji, są pewne przesłanki do tego, by poddać je dokładnym badaniom. Ponieważ tkanka tłuszczowa (zwłaszcza ta podskórna i zlokalizowana w narządach) gromadzi nawet do tysiąca razy więcej toksyn niż inne części ciała, celem kuracji oczyszczających wątrobę jest jej „uwolnienie”, spalenie i wydalenie toksyn, które były w niej rozpuszczone. Zastosowanie sauny i aktywności fizycznej, która podnosi temperaturę tułowia, z użyciem niacyny w dawce powyżej 50 mg dziennie, która rozszerza naczynia krwionośne, oraz soli mineralnych, które powodują zmydlanie lipidów, istotnie ma potencjał, by mobilizować złogi tłuszczu.

Konieczne jest jednak opracowanie precyzyjnych zaleceń terapii i oszacowanie realnych zagrożeń, jakie może za sobą nieść.

Oczyszczanie wątroby oliwią i olejem roślinnym – brak podstaw naukowych na skuteczność tej metody

Zastosowanie w kuracjach oliwy lub oleju roślinnego ma sprawić, że wchłonie on toksyny – to jednak najmniej sensowny element teorii detoks. Już sensowniejszym zaleceniem jest płukanie zębów olejem, np. kokosowym lub sezamowym, praktykowane już w Ajurwedzie. Należy przeprowadzać je przez 15 min na czczo przed umyciem zębów. Pozwala usunąć część zanieczyszczeń z jamy ustnej; niektórzy twierdzą nawet, że olej wchłonie toksyny z krwi, która przepływa w dużych ilościach przez błony śluzowe, ale ten pogląd również nie ma podstaw naukowych.

Seanse w saunie powodują intensywne pocenie, ale nie jest to sposób, w jaki można pozbyć się toksyn. Chodzi raczej o rozgrzanie ciała, a wraz z nim związków tłuszczowych, które w ten sposób mają być z niego łatwiej usuwane. Można też stosować elektryczną poduszkę w okolicach wątroby, czyli pod prawym żebrem, oraz fitness, który jest najlepszą metodą na spalanie tłuszczu i uwolnienie zgromadzonych w nim toksyn.

Wiele terapii zaleca też zażywanie środków wchłaniających toksyny z przewodu pokarmowego, takich jak węgiel aktywny czy naturalny zeolit, czyli substancja mineralna pochodzenia wulkanicznego o wysokim stężeniu krzemionki. Mają one mikroporowatą strukturę, dzięki której wiążą zanieczyszczenia i sprzyjają lepszemu uszczelnieniu śluzówki jelita, co pomaga zapobiegać przedostawaniu się szkodliwych związków do krwi i całego organizmu, w tym wątroby.

Za kuracje detoks uznawane są też czasem diety sokowe, złożona ze świeżo wyciskanych soków z warzyw i owoców. Swego czasu były uważane za cudowny środek oczyszczający i odchudzający ciało.

Obietnice te są przesadzone, niemniej krótkotrwała kuracja sokowa może mieć korzystny wpływ na samopoczucie.

Zapewnia zwiększone dawki witamin, antyoksydantów, związków mineralnych i enzymów, działa przeciwzapalnie i poprawia skład mikroflory jelitowej, który wpływa na kondycję zdrowotną organizmu. W trwającym 3 dni badaniu, w którym zastosowano menu złożone z 6 butelek różnych soków dziennie, uczestnicy nie stwierdzili poprawy samopoczucia bezpośrednio po zakończeniu kuracji, tylko 2 tygodnie po niej.

W ramach kuracji sokowej należy sięgać głównie po soki warzywne jedynie z dodatkiem owoców, stosowanych dla poprawy smaku. Soki powinny być świeżo wyciskane z produktów dobrej jakości, z naturalnych upraw, a najlepiej ekologicznych. Te sklepowe nie mają tak wiele witamin i są zbyt słodkie. Oprócz nadmiaru cukru należy też jednak unikać zbyt dużych ilości zielonych warzyw o wysokiej zawartości szczawianów (to m.in. szpinak i botwina), zwłaszcza w przypadku zaburzeń pracy nerek. Zbyt duże ilości tych związków, przyjmowane w długim czasie, mogą też do nich prowadzić.

Detoks wątroby – picie wody z dodatkiem octu jabłkowego. Sposób na rzekome oczyszczenie wątroby z wieloma efektami ubocznymi

Niektórzy za skuteczny sposób na detoks wątroby uważają picie wody z dodatkiem octu jabłkowego – tuż po przebudzeniu, a nawet 3 razy dziennie. Tu ponownie brak podstaw do takich stwierdzeń (a także obietnic, że kuracja poprawia odporność czy wspomaga gojenie skóry). Co prawda dodatek octu do posiłków spowalnia ich trawienie i może przekładać się na mniejszy skok poziomu glukozy we krwi po jedzeniu, ale nie to jest celem kuracji oczyszczających. Możliwe są za to efekty uboczne stosowania octu jabłkowego, zwłaszcza niedostatecznie rozcieńczonego. To przede wszystkim podrażnienie żołądka, a także wzdęcia i gazy, erozja szkliwa, bóle głowy, zbyt niski poziom potasu we krwi, zaczerwienienie skóry i wypryski, a ponadto interakcje z niektórymi lekami.

ZOBACZ: o wirusowym zapaleniu wątroby mówi specjalista chorób wewnętrznych, nefrolog i transplantolog prof. dr hab. n. med. Magdalena Durlik