Eozynofile, czyli granulocyty kwasochłonne – jakie pełnią funkcje i kiedy należy zbadać ich poziom?

Eozynofile (inna nazwa: eozynocyty) to jedna z odmian leukocytów (białych krwinek). Należą do granulocytów, czyli komórek krwi zawierających w cytoplazmie specyficzne ziarnistości.

Eozynofile, czyli granulocyty kwasochłonne

Nazywane są granulocytami kwasochłonnymi, ponieważ w zetknięciu z kwasową eozyną zabarwiają się na czerwono (więc "wchłaniają" kwas). Eozynofile stanowią ważny element układu odpornościowego człowieka, chociaż ich prawidłowa ilość we krwi jest stosunkowo niewielka. Ich rola ujawnia się szczególnie mocno w walce z pasożytami oraz w reakcjach alergicznych. Eozynofile stanowią od 2 do 4 proc. wszystkich leukocytów zawartych we krwi obwodowej. Ich cechą charakterystyczną są największe ziarnistości.

Eozynofile powstają i dojrzewają w szpiku kostnym, a następnie wraz z krwią docierają do tkanek organizmu. Tam pełnią następujące funkcje:

• Niszczenie białek rozpoznanych jako obce.
• Neutralizacja wielokomórkowych antygenów.
• Obrona organizmu przed zakażeniami bakteryjnymi oraz wirusowymi.

Eozynofile mogą wytwarzać i uwalniać histaminazę oraz fagocytazę. Są zdolne do przeprowadzania procesu fagocytozy, czyli pochłaniania ciał obcych (np. pasożytów atakujących organizm). Na powierzchni ich błon komórkowych znajdują się liczne receptory, których liczba wzrasta podczas stanów chorobowych. Zarówno niedobór, jak i nadmiar granulocytów kwasochłonnych stanowią ważną informację diagnostyczną.

Na podstawie pomiaru ilości eozynofilów we krwi obwodowej wnioskuje się o ich ilości w całym organizmie, w tym w tkankach. Należy jednak pamiętać, że rozmieszczenie tych komórek nie jest równomierne. Najwięcej z nich znajduje się w tkankach, które mają kontakt ze środowiskiem zewnętrznym, stanowią więc potencjalną bramę dla patogenów (np. błony śluzowe). Ogólna zawartość eozynofilów w tkankach jest nawet 100 razy większa, niż we krwi.

Kiedy należy zbadać poziom eozynofili?

Eozynofile to jeden z parametrów oznaczanych przy wykonywaniu morfologii krwi obwodowej z rozmazem. Wyniki badania znaleźć można pod symbolem EOS. Rozmaz krwi pokazuje procentowy i ilościowy skład krwi, z uwzględnieniem wszystkich jej ważnych składników morfotycznych. Badanie poziomu poszczególnych składników krwi należy wykonać:

• Kiedy podstawowa morfologia krwi wykazuje nieprawidłowości.
• Kiedy lekarz podejrzewa niedobory.
• W podejrzeniu chorób i infekcji.
• Kontrolnie w przebiegu chorób hematologicznych.
• Przy objawach niedokrwistości,
• W diagnostyce przyczyn żółtaczki.
• Przy niewyjaśnionych krwawieniach.
• Przy powiększeniu śledziony i zaburzeniu jej funkcji.
• W podejrzeniu choroby nowotworowej.
• W podejrzeniu zakażeń pasożytniczych.
• Kontrolnie w trakcie chemioterapii.

Lista chorób i zaburzeń, z którymi wiążą się nieprawidłowości w składzie krwi jest naprawdę długa. W efekcie skierowanie na morfologię z rozmazem jest jednym z najczęściej wydawanych przez lekarzy pierwszego kontaktu. Badanie można także wykonać prywatnie, w każdym laboratorium medycznym, w cenie 8–10 złotych. Wystarczy udać się do laboratorium i poprosić o wykonanie konkretnego badania.

Eozynofile – przygotowanie i przebieg badania

Eozynofile nie są parametrem mierzonym osobno, w oderwaniu od innych komórek zawartych we krwi obwodowej. Do badania krwi z rozmazem należy przygotować się tak, jak do morfologii – przede wszystkim pozostając na czczo przynajmniej przez 8 godzin przed pobraniem próbki. Do laboratorium najlepiej zgłosić się rano, po przespanej nocy. Krew pobierana jest ze zgięcia żyły łokciowej, a jej ilość nie obciąża pacjenta – to zaledwie 30 ml. Pobranie nie jest szczególnie bolesną procedurą i trwa około kilkunastu sekund. Następnie krew odsyłana jest do laboratorium, a po dobie oczekiwania pacjent otrzymuje wyniki.

Jakie są normy eozynofili?

Eozynofile noszą na karcie wyników oznaczenie EOS (morfologia). Ich zakresy referencyjne mogą się nieco różnić w zależności od laboratorium, które wykonywało badanie i stosowanych przez nie metod analizy. Różnice te istnieją, choć są nieznaczne. Przeważnie jednak podaje się następujące granice:

• 35–350 granulocytów kwasochłonnych w milimetrze sześciennym krwi.
• 2–4 proc. całości leukocytów we krwi obwodowej.

Na ilość eozynofilów wpływają niektóre przyjmowane leki, na przykład środki na przeczyszczenie, interferon, antybiotyki, preparaty obniżające apetyt. Częściej zdarza się sytuacja, w której liczba eozynofilów przekracza górną, niż dolną granicę. Taki stan nosi nazwę eozynofilii. Klasyfikacja stopni jej nasilenia przedstawia się następująco:

• 600–1500/milimetr sześcienny – łagodna.
• 1500–5000/milimetr sześcienny – umiarkowana.
• Więcej niż 5000/milimetr sześcienny – ciężka.

Zgodność własnego wyniku z podaną normą można sprawdzić od razu po otrzymaniu karty wyników. Wszystkie zauważone nieprawidłowości należy skonsultować z lekarzem, który stwierdzi, czy stanowią one powód do niepokoju. Interpretacja w wykonaniu lekarza uwzględnia wiele czynników, takich jak historia chorób, ogólny stan pacjenta, wyniki innych badań. Samodzielna interpretacja może być nietrafna.

Co oznacza podwyższony poziom eozynofili?

Eozynofile powyżej normy to naturalny stan przy różnego rodzaju infekcjach, nawet przy zwykłym przeziębieniu. Ich niewielki wzrost nie powinien więc stanowić poważnego powodu do niepokoju. Wachlarz schorzeń, które objawiają się między innymi podwyższeniem wartości EOS jest bardzo szeroki, ponieważ komórki te stanowią element układu odpornościowego. Organizm reaguje wzmożoną produkcją eozynofili na wiele czynników, chorób i zagrożeń. Należą do nich między innymi:

• Zakażenia pasożytnicze (np. trychinoza, glistnica).
• Alergie (także na jedzenie i leki).
• Astma.
• Katar sienny.
• Białaczki (eozynofilowa, przewlekła białaczka szpikowa).
• Choroba Leśniowskiego-Crohna.
• Ziarnica złośliwa (chłoniak Hodgkina).
• Toczeń rumieniowaty.
• Zespół mielodysplastyczny.

Wynik wskazujący na eozynofilię jest więc początkiem dalszej diagnostyki, zarówno u dorosłych pacjentów, jak u dzieci. Poziom eozynofilów różni się w zależności od pory dnia, ale także od poziomu stresu, aktualnego stanu zdrowia (po przebytej infekcji lub w jej trakcie jest zawsze nieco wyższy), przebytego wysiłku, a u kobiet także fazy cyklu miesiączkowego.

Skutkiem hipereozynofilii jest zespół hipereozynofilowy. Stan ten oznacza znaczne przekroczenie górnej granicy poziomu eozynofilów, a także wykryte nacieki eozynofilowe w tkankach organizmu. W wyniku schorzenia dochodzi do uszkodzenia bardzo różnych tkanek: serca, płuc, skóry, systemu nerwowego. Objawy zależą od tego, jaki narząd uległ uszkodzeniom. Zespół hipereozynofilowy dotyka głównie mężczyzn w grupie wiekowej 20–50 i stanowi niezbyt częstą jednostkę chorobową. Wykrywa się go głównie przypadkiem, przy okazji badań zleconych z innego powodu.

Eozynofile poniżej normy–co oznaczają?

Eozynofile poniżej normy nie zdarzają się często, choć taki wynik jest możliwy. Eozynopenia rzadko bywa spowodowana zakażeniami bakteryjnymi lub chorobami wywołanymi przez pierwotniaki. Do głównych przyczyn niskiego poziomu eozynofilów należą:

• Nadczynność kory nadnerczy (nadprodukcja kortyzolu).
• Terapia glikokortykosteroidami.
• Niedokrwistość aplastyczna.
• Toczeń trzewny rozsiany.
• Silny stres.
• Przebyte urazy i operacje.
• Zatrucie alkoholowe.

Zarówno za wysoki, jak i za niski wynik EOS należy skonsultować z lekarzem pierwszego kontaktu, który dokona analizy wyników i zleci ewentualne dalsze badania.

Jakie badania można wykonać samemu w domu?