Powiększona śledziona – przyczyny, diagnostyka i leczenie. O czym świadczy ból śledziony i splenomegalia?

Powiększona śledziona – czym jest splenomegalia?

Powiększona śledziona może świadczyć o procesach chorobowych toczących się w organizmie. Ten nieco zapomniany narząd stanowi największy ludzki narząd limfatyczny. Leży pomiędzy XI a XII żebrem, w jamie otrzewnowej. U większości osób występuje nieparzyście (pojedynczo). Dodatkowa śledziona (lub dwie) nie jest jednak niczym niespotykanym i anormalnym. Funkcje śledziony polegają głównie na wytwarzaniu immunoglobulin (miazga biała) oraz filtrowaniu krwi z martwych, zbędnych elementów morfotycznych (miazga czerwona). Śledziona pełni więc istotne funkcje w układzie krwionośnym oraz odpornościowym.

W normalnych warunkach śledziona waży około 150 g i nie jest wyczuwalna pod żebrami. To kruchy, ale bardzo rozciągliwy narząd. Może pomieścić i zmagazynować dużo krwi. Powiększenie śledziony (splenomegalia) występuje, gdy jej waga osiąga 350 g. W tym stadium narząd jest już zwykle wyczuwalny w badaniu palpacyjnym i powoduje ucisk sąsiednich narządów, wywołując ból i dyskomfort. Ból śledziony i jej powiększenie mogą oznaczać groźne choroby, nie można ich więc lekceważyć.

Powiększona śledziona – przyczyny powiększenia śledziony

Powiększenie śledziony wiąże się z rozmaitymi chorobami. Bywa niewielkie i przejściowe, jednak w niektórych przypadkach śledziona powiększona jest nawet do kilku kilogramów. Mniej lub bardziej znaczne powiększenie tego organu towarzyszy między innymi następującym stanom:

• ostre zapalenie śledziony,
• mononukleoza zakaźna,
• wysoka, utrzymująca się gorączka,
• niedokrwistości hemolityczne (W tym na tle autoimmunologicznym),
• ostre białaczki,
• nadciśnienie wrotne,
• niektóre choroby zakaźne (dur brzuszny, gruźlica),
• wirusowe zapalenie wątroby,
• sarkoidoza,
• przerzuty nowotworowe do śledziony,
• choroby metaboliczne,
• pierwotne nowotwory śledziony,
• malaria,
• chłoniaki,
• zespoły mieloproliferacyjne (przewlekła białaczka szpikowa, metaplazja szpikowa, czerwienica prawdziwa).

Powiększona śledziona u dziecka najczęściej wiąże się z infekcjami. Przyczyną powiększenia może być dowolny patogen (bakteria, wirus, grzyby, pierwotniak, pasożyt). Jeśli splenomegalia nie zostanie w porę opanowana, może pojawić się hipersplenizm – zespół dużej śledziony z szeregiem objawów ogólnoustrojowych i nadmierną pracą śledziony.

Powiększona śledziona – objawy powiększenia śledziony

Powiększona śledziona staje się wyczuwalna pod żebrami. Niewielkie powiększenie narządu może powodować tylko lekki dyskomfort podczas przyjmowania niektórych pozycji ciała, natomiast w niektórych jednostkach chorobowych może dojść do sytuacji, w której waga tego narządu przekroczy 10 kg. Wiąże się to z poważnymi trudnościami w poruszaniu, wykonywaniu codziennych czynności, z ciągłym bólem w lewym boku, spowodowanym naciskiem śledziony na inne narządy wewnętrzne. Do objawów odczuwanych przez pacjenta mogą należeć:

• nudności,
• bóle brzucha, szczególnie po lewej stronie,
• nieustanne uczucie pełności,
• bóle pleców promieniujące od lewego nadbrzusza.

Powiększona śledziona współwystępuje często z powiększoną wątrobą (hepatosplenomegalia). Po zauważeniu objawów powiększenia śledziony należy udać się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, by rozpocząć diagnostykę. Powiększenie śledziony jest sygnałem alarmowym. Co więcej, może prowadzić do pęknięcia narządu, co stanowi już bezpośrednie zagrożenie życia.

Powiększona śledziona – leczenie

Powiększona śledziona jest wskazówką, że należy wykonać badania diagnostyczne. Zleca je lekarz pierwszego kontaktu, w razie potrzeby wysyłając pacjenta na konsultacje do specjalistów. Leczenie powiększenia śledziony ma charakter przyczynowy. Po zidentyfikowaniu przyczyny powiększenia narządu podejmuje się leczenie pierwotnej choroby. Śledziona w wielu przypadkach wraca do pierwotnej wielkości, w miarę jak poprawia się stan zdrowia pacjenta.

Znaczące powiększenie śledziony wiąże się z wysokim ryzykiem jej pęknięcia i rozlania się krwi w jamie otrzewnowej. Dopóki splenomegalia nie ustąpi, pacjentom zaleca się unikanie nadmiernej aktywności fizycznej. W skrajnych stanach śledziona może pęknąć nawet podczas podróży samochodem czy autobusem.

Powiększona śledziona – usunięcie śledziony jako forma leczenia

Powiększona śledziona stanowi niekiedy wskazanie do zabiegu chirurgicznego zwanego splenektomią (częściowe lub całkowite usunięcie śledziony). Istnieje szereg bezwzględnych i względnych wskazań do wykonania tej operacji:

• pęknięcie lub rozległy uraz śledziony,
• torbiel lub ropień śledziony,
• pierwotny nowotwór śledziony,
• choroby hematologiczne (czerwienica prawdziwa, białaczka).

Sam zabieg wykonuje się często mniej inwazyjną metodą laparoskopową, Życie bez śledziony jest możliwe, choć pacjenci są bardziej narażeni na infekcje (szczególnie bakteryjne). Funkcje usuniętego narządu w dużej mierze przejmuje wątroba. Pacjentów obowiązuje specjalny kalendarz szczepień, znacząco rozszerzony względem podstawowego. Zawiera szczepienia na szczególnie groźne bakterie otoczkowe. Pacjenci po splenektomii powinni też uzupełnić ewentualne brakujące szczepienia przeciwko ospie wietrznej oraz odrze. Pilnowanie kalendarza szczepień i regularne podawanie dawek przypominających pozwala pacjentowi prowadzić normalne życie.