Z kosmosu prosto pod opiekę lekarzy. Jakie badania czekają polskiego astronautę Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego po powrocie na Ziemię?

Podróż w kosmos to olbrzymie wyzwanie dla ludzkiego ciała. Przebywanie w warunkach mikrograwitacji, narażenie na promieniowanie oraz długotrwała izolacja mają poważny wpływ na zdrowie astronauty. Po powrocie na Ziemię przed Sławoszem stoi niełatwe zadanie – przystosowanie się do ziemskich warunków.

Eksperci zaznaczają, że powrót do normalnego funkcjonowania wymaga czasu, specjalistycznych badań i systematycznych ćwiczeń fizycznych.  

Zobacz też: Sławosz Uznański-Wiśniewski wraca do Polski. Lekarz ujawnia skutki pobytu w kosmosie. To widać w badaniach krwi

– Choć kosmiczna misja trwała zaledwie kilkanaście dni, dla organizmu to potężne wyzwanie. Pobyt astronauty w warunkach mikrograwitacji jest stresem dla organizmu i wymaga wielu zmian adaptacyjnych. Podobnie powrót ze stacji kosmicznej na Ziemię jest dużym wyzwaniem dla uczestnika misji kosmicznej. Organizm w bardzo krótkim czasie musi przystosować się do ponownego funkcjonowania w warunkach grawitacji. Już w pierwszych godzinach po lądowaniu astronauta przechodzi ściśle określone protokoły medyczne wdrażane przez agencje kosmiczne takie jak NASA czy ESA – mówi lekarz Piotr Grzyb, nefrolog i specjalista chorób wewnętrznych enel-med. 

Wśród badań, które musi przejść Sławosz Uznański-Wiśniewski po powrocie na Ziemię znajdują się m.in.:

• szczegółowe badania okulistyczne,

• ocena zdrowia psychicznego,

• analiza pracy układu sercowo-naczyniowego i równowagi,

oraz testy dotyczące stanu odżywienia i wpływu promieniowania kosmicznego na organizm.

Jednym z kluczowych etapów adaptacji organizmu po powrocie z misji kosmicznej są specjalistyczne testy sensomotoryczne, których celem jest ocena współpracy układów zmysłowych i motorycznych. Równolegle wykonuje się testy przedsionkowe, pozwalające na ocenę funkcjonowania układu równowagi. Wyniki tych badań stanowią podstawę do opracowania spersonalizowanego planu usprawniania.

Już w ciągu pierwszych 48 godzin po lądowaniu rozpoczyna się intensywny program rehabilitacji ruchowej, obejmujący codzienne sesje ćwiczeń fizycznych, trwające co najmniej dwie godziny. Okres rehabilitacji trwa minimum 45 dni i może zostać wydłużony, zależnie od indywidualnych potrzeb. Zajęcia nie ograniczają się do rozgrzewki i ćwiczeń rozciągających – obejmują również trening siłowy, aerobowy, ćwiczenia równoważne, propriocepcyjne (rozwijające czucie głębokie) oraz funkcjonalne. Raz w tygodniu przeprowadzana jest kompleksowa analiza postępów w zakresie sprawności fizycznej uczestnika programu. 

W środowisku mikrograwitacji dochodzi do istotnych zaburzeń w funkcjonowaniu układu przedsionkowego, co może prowadzić do objawów takich jak:

• nudności,

• wymioty,

• dezorientacja przestrzenna oraz upośledzenie koordynacji ruchowej.

Równocześnie mogą wystąpić zaburzenia widzenia, które wynikają zarówno z przemieszczenia płynów ustrojowych w obrębie ciała, jak i z zakłóceń w krążeniu płynu mózgowo-rdzeniowego. U wielu astronautów obserwuje się również zmiany refrakcyjne, wymagające stosowania korekcji optycznej podczas misji.

Choć większość tych objawów ustępuje po powrocie na Ziemię, niektóre zmiany, zwłaszcza dotyczące siatkówki, mogą mieć trwały charakter. Z tego powodu po zakończeniu misji przeprowadza się kompleksową ocenę okulistyczną, obejmującą zaawansowane testy diagnostyczne. 

Przebywanie w warunkach mikrograwitacji prowadzi do znacznej redystrybucji płynów ustrojowych w organizmie. Występuje zjawisko tzw. względnej hipowolemii, polegające na zmniejszeniu objętości efektywnie krążącej krwi oraz przemieszczeniu płynów do przestrzeni międzykomórkowej, szczególnie w obrębie górnych partii ciała. Takie zmiany prowadzą do występowania objawów hipotonii ortostatycznej, czyli nagłego spadku ciśnienia tętniczego podczas przechodzenia z pozycji leżącej do pionowej. By zapobiec tym zaburzeniom, bezpośrednio po lądowaniu, astronautom podaje się dożylnie bolus roztworu soli fizjologicznej. 

Ze względu na obserwowane zaburzenia rytmu serca, bezpośrednio po wylądowaniu wykonywana jest również szczegółowa ocena elektrokardiograficzna. Następnie astronauci rozpoczynają wielotygodniowy program rehabilitacyjny, który obejmuje ćwiczenia mające na celu przywrócenie sprawności układu sercowo-naczyniowego oraz ponowną „sensytyzację” układu równowagi i propriocepcji. 

– Astronauci przebywający w przestrzeni kosmicznej są narażeni na działanie wysokoenergetycznego promieniowania kosmicznego, które może uszkadzać DNA – zarówno bezpośrednio, jak i pośrednio poprzez wolne rodniki. W związku z tym konieczna jest długofalowa obserwacja uczestników misji w kierunku wystąpienia zmian nowotworowych. Ocenie podlegają np. zmiany skórne, które fotografuje się przed startem misji i bezpośrednio po jej zakończeniu. Po powrocie analizie poddawane są również dane z osobistych dozymetrów, które pozwalają oszacować indywidualną dawkę pochłoniętego promieniowania – dodaje lekarz Piotr Grzyb z enel-med.

Źródło: enel-med