Wymazy – na czym polegają i kiedy się je wykonuje?
Wymazy, czyli badania mikrobiologiczne, polegają na pobraniu próbki płynu fizjologicznego i przebadaniu jej w laboratorium pod kątem obecności grzybów, bakterii, komórek złuszczonego nabłonka lub określonych substancji chemicznych. Badaniu mogą podlegać wydaliny (mocz, kał), wydzieliny różnych narządów, śluz. Badania wykonywane na próbkach materiału diagnostycznego to posiew lub rozmaz.
Wymaz polega na przeniesieniu próbki na pożywkę i rozmnożeniu mikroorganizmów, które się w niej znajdują (np. bakterii, grzybów). Gdy jest ich więcej, łatwiej jest ze stuprocentową pewnością stwierdzić ich obecność i określić gatunek. Z kolei rozmaz polega na przeniesieniu materiału na szkiełko laboratoryjne i obserwacji przez mikroskop.
Wskazaniem do wykonania wymazu są najczęściej objawy zakażenia organizmu jakimś patogenem: bakterią, wirusem, grzybem, pierwotniakiem. Może to być pieczenie i świąd miejsc intymnych wraz z upławami, ból w podbrzuszu, ale też przewlekłe infekcje gardła. Decyzję o skierowaniu pacjenta na wymaz i posiew lub rozmaz podejmuje lekarz prowadzący, by potwierdzić lub wykluczyć swoje podejrzenia diagnostyczne.
Do najczęściej pobieranych wymazów należą wymaz z nosa, z pochwy, odbytu i gardła. Warto wiedzieć, jak przygotować się do takiego badania i jak ono przebiega.
Wymaz z gardła
Wymazy z gardła pobiera się w początkowym etapie zakażenia, przed rozpoczęciem antybiotykoterapii lub minimum 5 dni po jej zakończeniu. Na badanie należy udać się rano, przed pierwszym posiłkiem, a tuż przed nim przepłukać jamę ustną wodą przegotowaną. Nie należy myć wcześniej zębów, trzeba też wyjąć protezy zębowe.
Badanie wymazu z gardła i z innych części jamy ustnej wymaga pobrania próbki za pomocą jednorazowej szpatułki. W tym celu pociera się nią policzek, ścianę gardła, migdałki lub miejsca zmienione chorobowo na języku. Następnie osoba pobierająca wymaz odłamuje koniec patyczka i próbka zamykana jest w szczelnej probówce.
Najczęstszym wskazaniem do pobrania wymazu z gardła jest podejrzenie anginy bakteryjnej (Streptococcus pyogenes – paciorkowiec będący czynnikiem etiologicznym m.in. anginy) lub zakażenia wirusem grypy.
Bardzo często oprócz wymazu z gardła pobiera się także wymaz z nosa. Przed pobraniem nie należy stosować maści i kropli do nosa, ani oczyszczać nosa dmuchaniem lub za pomocą chusteczki. Pobranie wymazu z nosa przebiega podobnie, jak pobieranie wymazu z gardła, jednak szpatułkę umieszcza się w jamie nosowej pacjenta, najpierw w jednym nozdrzu, a następnie inną szpatułkę w drugim.
Dowiedz się również:
Wymaz z pochwy i wymaz z cewki moczowej
Wymazy z narządów płciowych pobierane są na początku infekcji lub w momencie jej zaostrzenia. Nie należy wykonywać ich podczas antybiotykoterapii. Przed pobieraniem wymazu z cewki moczowej lub pochwy należy zachować trzydniową wstrzemięźliwość seksualną, nie stosować środków higienicznych o działaniu bakteriobójczym, a na 2–3 godziny przed badaniem nie oddawać moczu.
Sama procedura pobrania wymazu jest analogiczna do procedury pobrania go z gardła czy nosa. Sterylnym patyczkiem pociera się powierzchnię pod napletkiem, lub wewnątrz pochwy. U kobiet częstą praktyką jest łączone pobieranie wymazu z pochwy oraz kanału szyjki macicy. Wymaz z szyjki macicy jest znany także pod nazwą cytologii. Do jego pobrania używa się specjalnej szczoteczki, która pomaga zebrać komórki nabłonka.
Dowiedz się:
Wymaz z odbytu
Wymazy z odbytu pobiera się w celu potwierdzenia bakteryjnego zakażenia układu pokarmowego, a także w diagnostyce zakażeń pasożytniczych (owsiki). Przed pobraniem próbki nie należy myć okolic odbytu płynami bakteriobójczymi. Dobrze jest pobrać próbkę rano. Bardzo często materiał do badania wymazu z odbytu pobiera się samodzielnie, za pomocą kupionego w aptece zestawu.
Badanie wymazu z odbytu przebiega podobnie, jak w przypadku innych wymazów. Jałową wymazówkę należy wprowadzić do odbytu na głębokość około 4–5 cm u osoby dorosłej, wykonać kilka okrężnych ruchów w celu zebrania materiału z błon śluzowych oraz wyjąć ją i umieścić w pojemniczku. Tak pobrany materiał zaleca się jak najszybciej dostarczyć do laboratorium.
Wymaz ze zmian skórnych
Wymazy pobiera się także ze zmian skórnych (trądzik, czyraki, owrzodzenia). Na 4 godziny przez pobraniem próbki nie należy stosować żadnych kosmetyków pielęgnacyjnych ani maści, nie można też wykonywać makijażu i używać płynów odkażających.
Próbkę materiału pobiera się bezpośrednio ze zmiany skórnej, pocierając ją wacikiem.
Przeczytaj również:
Wymazy – dokąd udać się z wynikami?
Wymazy to badania, których wyniku nie należy interpretować samodzielnie. Mogą wykazać lub zaprzeczyć obecności szczególnego patogenu lub komórek organizmu zmienionych chorobowo. Z otrzymanym wynikiem badania należy zgłosić się do lekarza, który zlecił jego wykonanie. Obraz mikroskopowy pobranej wydzieliny opisuje się według odgórnie ustalonego schematu, często w postaci stopni oznaczających konkretny stan pacjenta. Czas oczekiwania na wynik rozmazu jest zazwyczaj krótszy, niż oczekiwanie na wynik posiewu.
