Zęby mleczne - kolejność wyrzynania, wypadanie i higiena. Po co są zęby mleczne i dlaczego należy o nie dbać?

Czym są zęby mleczne?

Na pierwszy rzut oka, zęby mleczne nie różnią się znacząco swoim wyglądem od zębów stałych. Tym bardziej że mają one bardzo podobną budowę. Korona zębów mlecznych jest pokryta najtwardszą tkanką naszego ciała, którą jest szkliwo. Poniżej poziomu dziąseł znajdują się natomiast korzenie zębów, które są pokryte cementem. Na samej linii dziąseł mieści się z kolei szyjka zębowa. Zarówno w koronie zębów, jak i w ich korzeniach, znajduje się również zębina, czyli tkanka, która ochrania umiejscowioną w samym centrum zębów miazgę. Jest ona bardzo mocno ukrwiona oraz unerwiona.

Oczywiście, budowa zębów mlecznych może być podobna do tego, w jaki sposób zbudowane są zęby stałe, jednak istnieją także bardzo istotne różnice. Przede wszystkim, zęby mleczne u dziecka mają dużo cieńszą warstwę zębiny oraz szkliwa, które jest również słabiej zmineralizowane. Mleczaki mają też dość dużą ilość miazgi, ale ich korzenie są długie i cieńsze niż w zębach stałych. W przypadku trzonowców, korzenie są także rozstawione szerzej. Co ciekawe, wśród mleczaków nie znajdziemy zębów przedtrzonowych, które pojawiają się wyłącznie w formie zębów stałych.

Warto także zwrócić uwagę na różnice w wyglądzie obydwu typów zębów. Te mleczne mają kolor biało-mleczny, natomiast stałe są już biało-żółtawe. W przypadku samych trzonowców, początkowo mają one raczej kształt stożkowaty, podczas gdy trzonowce stałe są już beczułkowate. Co ciekawe, powierzchnia zębów mlecznych posiada także bardzo charakterystyczną cechę, czyli linię porodową. Jest ona granicą pomiędzy szkliwem zmineralizowanym w okresie płodowym a tym, w którym proces mineralizacji nastąpił już po narodzinach.

Każde dziecko ma ich dwadzieścia, po 10 w szczęce oraz żuchwie. Tak jak już wspomniano, wśród pierwszych zębów nie znajdziemy przedtrzonowców, a jedynie siekacze, kły oraz trzonowce.

Dlaczego mamy zęby mleczne?

W związku z tym, że zęby mleczne wypadają po kilku latach, może się wydawać, iż są właściwie niepotrzebne. Okazuje się jednak, że pełnią one sporo istotnych dla nas funkcji, dlatego powinniśmy o nie właściwie dbać. Najważniejsze jest to, iż zęby mleczne u dzieci kształtują ich jamę ustną. Przygotowują również szczękę oraz żuchwę na pojawienie się w nich zębów stałych. Niezwykle ważnym zadaniem, jakie mają spełnić mleczaki jest także nakierowanie swoich stałych odpowiedników na ich właściwe miejsce. Jeśli zatem maluch straci zęby mleczne zbyt wcześnie (na przykład w wyniku próchnicy albo choroby dziąseł), wychodzące w tym samym miejscu zęby stałe mogą się krzywo wyrzynać, a w konsekwencji również na siebie nachodzić.

Pojawienie się mleczaków u dzieci pozwala również wprowadzić do ich codziennej diety twardsze pokarmy stałe. Przednie, płaskie zęby, jakimi są siekacze, umożliwiają swobodne wgryzanie się w pokarm. Z kolei ostre kły, pomagają dziecku odrywać jego kęski, które następnie są miażdżone oraz rozcierane na drobne kawałki przez znajdujące się z boku jamy ustnej, duże zęby trzonowe.

Kiedy pojawiają się zęby mleczne?

Już na początku życia płodowego, powstają zawiązki zębów, a następnie dochodzi do pełnej mineralizacji oraz rozwoju zębów mlecznych, które są jednak cały czas ukryte w dziąsłach. Na badaniach ultrasonograficznych możliwe jest nawet ich dostrzeżenie. Dopiero jednak w okresie niemowlęcym następuje stopniowe wyrzynanie zębów mlecznych. A jaka jest przeciętna kolejność wychodzenia zębów tego typu?

Szczęka:

• Zęby sieczne przyśrodkowe — pomiędzy 6. a 12. miesiącem.
• Zęby sieczne boczne — pomiędzy 6. a 15. miesiącem.
• Kły — pomiędzy 15. a 26. miesiącem.
• Pierwsze zęby trzonowe — pomiędzy 11. a 20. miesiącem.
• Drugie zęby trzonowe — pomiędzy 19. a 35. miesiącem.

Żuchwa:

• Zęby sieczne przyśrodkowe — pomiędzy 6. a 10. miesiącem.
• Zęby sieczne boczne — pomiędzy 6. a 17. miesiącem.
• Kły — pomiędzy 15. a 25. miesiącem.
• Pierwsze zęby trzonowe — pomiędzy 12. a 20. miesiącem.
• Drugie zęby trzonowe — pomiędzy 20. a 32. miesiącem

Jak pomóc maluchowi w ząbkowaniu?

Należy przy tym pamiętać, że u zdrowych dzieci proces pojawiania się kolejnych mleczaków jest powiązany z ich rozwojem. W związku z tym, u niektórych maluchów zęby mleczne mogą zacząć pojawiać się nieco wcześniej, albo też później. Nie powinniśmy się zatem szczególnie martwić, jeśli u naszego dziecka zęby nie wyrzynają się zgodnie z opisanym wyżej schematem. Jest to sprawa bardzo indywidualna.

Kiedy wypadają mleczaki?

Jak można się domyślić, zęby mleczne zaczynają stopniowo wypadać, kiedy na ich miejscu mają pojawić się zęby stałe. Ich zawiązki znajdują się właśnie pod mleczakami i wypierają je, doprowadzając do zaniku korzeni zębów mlecznych. To właśnie stąd wziął się dość popularny, choć nieprawdziwy pogląd, iż mleczaki nie mają korzeni.

Tak naprawdę, bardzo ciężko jest określić dokładny schemat wymiany uzębienia u dziecka, gdyż zależy to od wielu czynników. Już około 4. roku życia malucha, jego szczęki się rozszerzają, rosną również kości twarzy i znacząco powiększają się odstępy między zębami. Powstaje wówczas odpowiednia ilość miejsca na pierwsze zęby stałe. Najczęściej, pierwsze mleczaki zaczynają wypadać około 5. lub 6. roku życia, choć może się to także wydarzyć nieco później. Natomiast ostatnie zęby mleczne mogą wypaść dopiero około 12. lub 13. roku życia, ale również nie jest to regułą bez odstępstw. Co ciekawe, może się także zdarzyć, że nie wszystkie zęby mleczne zostaną zastąpione tymi stałymi. W niektórych przypadkach, kiedy pod mleczakami nie powstały zawiązki zębów stałych, zęby mleczne pozostają na swoim miejscu.

Ogólny schemat wypadania zębów mlecznych może przedstawiać się następująco:

Szczęka:

• Zęby sieczne przyśrodkowe — pomiędzy 6. a 7. rokiem życia.
• Zęby sieczne boczne — pomiędzy 7. a 8. rokiem życia.
• Kły — pomiędzy 10. a 12. rokiem życia.
• Pierwsze zęby trzonowe — pomiędzy 9. a 11. rokiem życia.
• Drugie zęby trzonowe — pomiędzy 10. a 12. rokiem życia.

Żuchwa:

• Zęby sieczne przyśrodkowe — pomiędzy 6. a 7. rokiem życia.
• Zęby sieczne boczne — pomiędzy 7. a 8. rokiem życia.
• Kły — pomiędzy 9. a 12. rokiem życia.
• Pierwsze zęby trzonowe — pomiędzy 9. a 11. rokiem życia.
• Drugie zęby trzonowe — pomiędzy 10. a 12. rokiem życia.

Zbyt wczesne wypadanie zębów mlecznych może być objawem różnych schorzeń, takich jak chociażby cukrzyca, czy choroba dziąseł. Zdarzają się również przypadki, gdy maluch traci ząb mleczny w wyniku urazu mechanicznego. W takich sytuacjach dentysta może zalecić noszenie specjalnego aparatu ortodontycznego, dzięki któremu zgryz będzie mógł się rozwijać prawidłowo, aż do momentu pojawienia się zębów stałych.

Wówczas, gdy po 8. roku życia wciąż nie rozpocznie się wypadanie zębów mlecznych, należy zasięgnąć porady specjalisty. Jeśli nie jest to kwestia genetyczna, taka sytuacja może oznaczać wiele różnych chorób, takich jak niedobór witaminy D, krzywicę, schorzenia tarczycy, mukowiscydozę, celiakię, czy wady szczęki.

Kiedy pojawiają się zęby stałe?

Choć wypadanie zębów mlecznych następuje w wyniku ich wypychania przez zęby stałe, nie od razu stają się one widoczne. Czasem, na pierwsze oznaki tego, że w jamie ustnej dziecka pojawia się ząb stały, musimy poczekać nawet kilka tygodni od utraty mleczaka. Nie powinniśmy się zatem zanadto martwić, gdy w przypadku naszej pociechy, proces ten potrwa nieco dłużej niż przypuszczaliśmy.