Szczepienia dla dzieci i dla dorosłych – czy są bezpieczne? Sprawdź, kiedy należy wykonywać szczepienia obowiązkowe! [KALENDARZ]

Szczepionki ochronne są biologicznymi preparatami, w których składzie znajdują się antygeny chorobowe. Zaszczepienie dziecka skutkuje wytwarzaniem przez jego układ odpornościowy przeciwciał, które odgrywają istotną rolę w późniejszej ochronie przed chorobotwórczymi drobnoustrojami, przede wszystkim wirusami i bakteriami.

Głównym celem prowadzenia szczepień ochronnych jest uzyskanie odporności jednostkowej przeciwko konkretnym szczepom wirusów i bakterii. Z kolei celem dalekosiężnym jest uzyskanie odporności populacyjnej i wyeliminowanie chorób zakaźnych, co udało się już m.in. w przypadku błonicy, polio i ospy prawdziwej.

Czytaj także: Duże zmiany w refundacji. Pacjenci zaoszczędzą: tańsze zamienniki i bezpłatne leki dla kolejnej grupy. Recepta roczna jednak zostaje

Zaniechanie obowiązku szczepień dzieci przez rodziców może skutkować obniżeniem odporności populacyjnej, a także wystąpieniem ognisk epidemicznych niebezpiecznych chorób.

Według lekarzy szczepienia ochronne są bezpieczną, a zarazem niezwykle skuteczną formą zapobiegania poważnym chorobom zakaźnym. Uznawane są za najlepszą istniejącą metodą prewencji takich chorób zakaźnych jak m.in. odra, świnka, gruźlica, tężec, polio, gruźlica czy różyczka. Dzięki obowiązkowym szczepieniom ochronnym udało się w znacznym stopniu ograniczyć śmiertelność niemowląt i małych dzieci.

Obowiązkowe szczepienia ochronne przeprowadzone są zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych opracowanym pod kontrolą Ministerstwa Zdrowia. Kalendarz szczepień aktualizowany jest raz w roku.

Szczepienia obowiązkowe w 1. dobie po urodzeniu dziecka:

• Szczepionka przeciw gruźlicy podawana śródskórnie (BBG — Bacillus Calmette-Guérin).
• Szczepionka przeciw WZW typu B – wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, podawana w formie szczepionki z zabitymi wirusami.

Szczepienia obowiązkowe w 2. miesiącu życia dziecka:

• II dawka szczepionki przeciw WZW typu B.
• Szczepionka przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi (3w1, DTP – Diphtheria, Pertussis, Tetanus)
• Szczepionka przeciw HiB (bakteriom Haemophilus influenzae typu B, które mogą wywoływać choroby takie jak posocznica czy zapalenie płuc).
• Szczepionka przeciw pneumokokom (PCV).

Szczepienia obowiązkowe w 3. i 4. miesiącu życia dziecka:

• II dawka szczepionki przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi.
• Szczepionka przeciw polio (IPV)
• II dawka szczepionki przeciw HiB.
• II dawka szczepionki przeciw pneumokokom.

Szczepienia obowiązkowe w 5. i 6. miesiącu życia dziecka:

• III dawka szczepionki przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi.
• II dawka szczepionki przeciw polio.
• III dawka szczepionki przeciw pneumokokom.

Szczepienia obowiązkowe w 7. miesiącu życia dziecka:

• III dawka szczepionki przeciw WZW typu B.

Szczepienia obowiązkowe w 13.-14. miesiącu życia dziecka:

• Szczepionka przeciw odrze, śwince i różyczce (3w1, MMR).
• Szczepionka przeciw pneumokokom.

Szczepienia obowiązkowe w 16.-18. miesiącu życia dziecka:

• IV dawka szczepionki przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi.
• III dawka szczepionki przeciw polio.
• IV dawka szczepionki przeciw HiB.

Szczepienia obowiązkowe w 6. roku życia dziecka:

• Szczepionka przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi z bezkomórkowym składnikiem krztuśca.
• IV dawka szczepionki przeciw polio.

Szczepienia obowiązkowe w 10. roku życia dziecka:

• II dawka szczepionki przeciw odrze, śwince i różyczce.

Szczepienia obowiązkowe w 14. roku życia dziecka:

• II dawka szczepionki przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi z bezkomórkowym składnikiem krztuśca.

Szczepienia obowiązkowe w 19. roku życia:

• Szczepionka przeciw błonicy i tężcowi.

W Programie Szczepień Ochronnych drugim rodzajem szczepień po tych obowiązkowych są szczepienia zalecane. Choć wykonuje się je odpłatnie, są równie ważne.

Szczepienia zalecane dla dzieci:

• Szczepienie przeciw rotawirusom – w 6.-24. tygodniu życia dziecka.
• Szczepienie przeciw inwazyjnym zakażeniom dwoinką zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych – od 2. miesiąca życia dziecka.
• Szczepienie przeciw WZW A (wirusowemu zapaleniu wątroby typu A) – dla dzieci i młodzieży szkolnej.
• Szczepienie przeciw HPV (ludzkiemu wirusowi brodawczaka) – od 10. roku życia dziecka.

Szczepienia zalecane dla dorosłych:

• Szczepienie przeciw grypie zalecane osobom starszym, osobom o obniżonej odporności, a także kobietom w ciąży lub kobietom planującym ciążę.
• Szczepienie przeciw pneumokokom zalecane osobom powyżej 65. roku życia.
• Szczepienie przeciw odrze, śwince i różyczce zalecane osobom nieszczepionym, kobietom pracującym z dziećmi.
• Szczepienie przeciw ospie wietrznej zalecane osobom, które nie chorowały na ospę w tym zwłaszcza kobietom, które planują zajście w ciążę.
• Szczepienie przeciw tężcowi, błonicy i krztuścowi zalecane osobom powyżej 19. roku życia.
• Szczepienie przeciw WZW A (wirusowemu zapaleniu wątroby typu A) zalecane osobom, które pracują przy produkcji żywności.
• Szczepienie przeciw WZW B (wirusowemu zapaleniu wątroby typu B) zalecane osobom w podeszłym wieku.
• Szczepienie przeciw KZM (kleszczowemu zapaleniu mózgu) zalecane rolnikom, turystom, a także osobom, które spędzają dużo czasu w lesie w celach rekreacyjnych.

W niektórych sytuacjach podanie szczepienia jest niewskazane ze względu na wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia objawów niepożądanych.

Bezwzględne przeciwwskazania do podania szczepienia to:

• wystąpienie u dziecka ostrych reakcji anafilaktycznych po przednim szczepieniu,
• okres zaostrzenia choroby lub alergii,
• okres nasilonego stężenia alergenów w powietrzu w przypadku alergików.

Wbrew pozorom przeciwwskazania do podania szczepienia nie stanowią:

• łagodne reakcje alergiczne po szczepieniach,
• choroba alergiczna o stabilnym przebiegu,
• dodatnie wyniki testów skórnych przy braku objawów alergii,
• immunoterapia w niewielkich dawkach,
• wcześniactwo i niska masa urodzeniowa dziecka,
• niedożywienie,
• karmienie dziecka piersią,
• antybiotykoterapia,
• przewlekłe choroby serca, płuc i nerek,
• żółtaczka u noworodków.

Wszystkie szczepionki – zarówno obowiązkowe, jak i zalecane – są obarczone pewnym ryzykiem wystąpienia skutków ubocznych. Podstawowym powikłaniem niepożądanym jest odczyn poszczepienny (NOP), który stanowi zespół objawów, występujący miesiąc po podaniu szczepienia (w przypadku szczepionki na gruźlicę czas reakcji organizmu jest wydłużony).

Charakterystyczne objawy odczynu poszczepiennego to:

• wysoka temperatura ciała,
• wysypka o charakterze uogólnionym,
• trudności w oddychaniu,
• płacz i nadmierna drażliwość u niemowlaka.

Częstotliwość występowania odczynu poszczepiennego ma związek z typem szczepienia. oficjalnych danych w Polsce odnotowuje się jeden przypadek wystąpienia NOP na 10 tysięcy szczepień.

Ruchy antyszczepionkowe to kwestia nierozerwalnie związana z tematyką obowiązkowych szczepień ochronnych. Pierwsze szczepienia wprowadzano w XVIII w. i już wtedy budziły nieufność w niektórych kręgach społecznych.

Geneza współczesnych ruchów antyszczepionkowych sięga lat 80. XX w., kiedy to w USA wyemitowano program telewizyjny pt. „DTP: Vaccine Roulette”. Konsekwencją była burzliwa debata społeczna na temat takich powikłań poszczepiennych jak autyzm czy nieodwracalne uszkodzenie mózgu. Ruchy antyszczepionkowe zyskały spore grono zwolenników po publikacji doktora Andrew Wakefielda na temat [b]szczepionki skojarzonej MMR (przeciw śwince, odrze i różyczce)[/b]. Pomimo tego, że w późniejszym czasie udowodniono, że przeprowadzone przez niego badania były nierzetelne, wiele osób wciąż powołuje się na stawiane przez niego tezy.

W Polsce ruchy antyszczepionkowe działają prężnie od początku XXI w. Jako główny argument swojego sprzeciwu wobec szczepień podają brak odpowiedzialności lekarzy za ewentualne powikłania poszczepienne. Osoby zaangażowane w ruchy kwestionujące zasadność takich działań profilaktycznych podają wiele zróżnicowanych argumentów.

Obecnie jednym z najpopularniejszych ruchów antyszczepionkowych w Polsce jest Ogólne Stowarzyszenie Wiedzy o Szczepieniach „STOP NON”, którego członkowie walczą o to, by rodzice mogli decydować o szczepieniu swoich dzieci.

Obowiązek szczepień wynika z ustawy z 5 grudnia 2008 r. o chorobach zakaźnych oraz zwalczaniu zakażeń chorób zakaźnych ludzi. Wedle art. 5 tego aktu prawnego za uchylanie się od obowiązku szczepień ochronnych grozi sankcja finansowa w wysokości 10 tys. zł. Przy czym grzywna ta może być nakładana kilkukrotnie, a jej wartość nie może przekroczyć łącznie 50 tys. zł.

Andrzej Zieliński, Zakład Epidemiologii Państwowego Zakładu Higieny o ruchach antyszczepionkowych:

W praktyce medycznej wyodrębnia się kilka różnych klasyfikacji szczepień ochronnych, które są dostępne i stosowane w Polsce.
Ze względu na rodzaj antygenu szczepionkowego można wyróżnić:

• Szczepionki z żywymi drobnoustrojami (szczepionka przeciwko gruźlicy, szczepionka przeciwko odrze, śwince i różyczce, szczepionka przeciwko rotawirusom).
• Szczepionki z zabitymi drobnoustrojami (szczepionka przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi).
• Szczepionki rekombinowane, które zawierają sztuczne drobnoustroje.
• Szczepionki – toksoidy, które zawierają produkty metabolizmu komórek bakteryjnych.
• Szczepionki podjednostkowe, które zawierają zdefragmentowane drobnoustroje.

Ze względu na typ drobnoustroju można wyróżnić:

• Szczepionki bakteryjne.
• Szczepionki wirusowe.
• Szczepionki mieszane: bakteryjno-wirusowe.

Ze względu na zakres działania uodparniającego można wyróżnić:

• Szczepionki swoiste, które ukierunkowane są na konkretny typ drobnoustroju.
• Szczepionki nieswoiste, które działają przeciw różnym drobnoustrojom.

Ze względu na skład można wyróżnić:

• Szczepionki monowalentne, które zawierają jeden antygen chorobowy (obecnie są one bardzo rzadko spotykane).
• Szczepionki poliwaletne, które zawierają kilka antygenów chorobowych.
• Szczepionki skojarzone, które zawierają toksyny, bakterie, wirusy i antygeny wirusowe.

Opracowanie na podstawie: oficjalnych danych Ministerstwa Zdrowia, Sejmu i Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego (szczepienia.pzh.gov.pl).

ZOBACZ: szczepić czy nie szczepić?