Profilaktyka COVID-19. Co robić, by nie zarazić się koronawirusem? Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania

Na ciężki przebieg COVID-19 najbardziej narażone są osoby:

• podeszłym wieku,
• z obniżoną odpornością – m.in. pacjenci po przeszczepach narządów zażywający leki immunosupresyjne, osoby zakażone wirusem HIV czy ze zdiagnozowaną chorobą nowotworową,
• chorobami współistniejącymi o przewlekłym przebiegu – cukrzyca, otyłość, schorzenia układu sercowo-naczyniowego, zaburzenia neurologiczne.

Jedynym sposobem ochrony przed zakażeniem koronawirusem jest unikanie kontaktów z jego potencjalnymi nosicielami. Oznacza to przede wszystkim izolację domową, a w miejscach publicznych – stosowanie środków profilaktycznych takich jak:

• unikanie dużych skupisk ludzi,
• zachowywanie dystansu społecznego (1,5-2 metry odstępu między ludźmi),
• noszenie maseczki ochronnej, która zakrywa usta i nos,
• mycie rąk wodą z mydłem i dezynfekowanie dłoni za pomocą płynu dezynfekującego,
• unikanie dotykania rękami twarzy,
• zakrywanie nosa i ust wewnętrzną stroną łokcia lub chusteczką podczas kichania,
• zachowanie higieny podczas spożywania i przygotowywania posiłków,
• obróbka termiczna produktów pochodzenia zwierzęcego,
• pranie ubrań w temperaturze co najmniej 60 st. C.

Koronawirus SARS-CoV-2 przenosi się poprzez wydzieliny chorego, a więc poprzez kichanie, kasłanie, mówienie, a także oddychanie. Po wydostaniu się tą drogą z organizmu jest obecny w powietrzu, również w postaci rozpylonego aerozolu, osiada też na powierzchniach (zwłaszcza podłogach) i przedmiotach. Jest ponadto obecny w moczu i stolcu zakażonego, dlatego można zarazić się nim w toalecie. Źródłem infekcji jest nie tylko wdychanie drobin zawierających wirusa, ale też dotykanie skażonych powierzchni, a następnie ust, nosa lub oczu, jak również spożywanie zanieczyszczonych nim produktów spożywczych, również mrożonych.

Bliski kontakt osobą zakażoną jest definiowany jako:

• przebywanie przez ponad 15 minut w bezpośredniej bliskości twarzą w twarz z osobą chorą, tj. w odległości mniejszej niż 2 metry,
• bezpośredni kontakt fizyczny z osobą zarażoną, np. przez podanie ręki,
• bezpośredni kontakt bez środków ochronnych z wydzielinami osoby chorej, np. narażenie na jej kaszel lub dotykanie zużytej chusteczki higienicznej,
• przebywanie w jednym pomieszczeniu z osobą zakażoną przez ponad 15 minut, co dotyczy zarówno urzędów, pomieszczeń szkolnych czy poczekalni szpitalnych, jak i mieszkań prywatnych,
• kontakt z chorym w pojazdach transportu zbiorowego, obejmujący osoby zajmujące dwa miejsca w każdym kierunku od osoby zarażonej; sytuacja dotyczy też członków załogi obsługujących sekcję, w której znajduje się chory. W przypadku dużego nasilenia objawów lub przemieszczania się chorego, bliski kontakt dotyczy wszystkich przebywających tam osób.

W przypadku bliskiego kontaktu z osobą, która uzyskała dodatni wynik testu na koronawirusa, należy zgłosić ten fakt inspekcji sanitarnej. Można to zrobić za pomocą formularza dostępnego na stronie Serwisu Rzeczypospolitej Polskiej – gov.pl za pomocą Profilu Zaufanego lub dowodu osobistego z warstwą elektroniczną, w którym konieczne jest użycie aplikacji mobilnej lub czytnika NFC podłączonego do komputera. Ułatwienia w logowaniu mają klienci bankowi korzystający z konto internetowe iPKO lub Inteligo w PKO BP lub przez bank spółdzielczy. Formularz zgłoszeniowy powstał jako alternatywa dla infolinii Sanepidu, jednak w przypadku braku możliwości skorzystania z tej funkcji zaleca się tradycyjną metodę powiadomienia w postaci kontaktu telefonicznego. Numer infolinii do kontaktu z inspekcją sanitarną w sprawie koronawirusa to 22 25 00 115. Zgłoszenie bliskiego kontaktu z zakażonym wiąże się z rozpoczęciem kwarantanny.

Noszenie maseczki ochronnej – jednorazowej, a także wielorazowej – chroni przed wzajemnym zakażaniem się koronawirusem SARS-CoV-2. Jednak, aby ochrona była skuteczna, należy nosić w prawidłowy sposób. Maseczka powinna zakrywać nos i usta (niedopuszczalne jest noszenie jej na brodzie lub poniżej nosa), być regularnie wymieniana na nową, a także zakładana i zdejmowana w prawidłowy sposób.

1. Przed nałożeniem maseczki ochronnej, należy umyć ręce wodą z mydłem przez co najmniej 30 sekund lub zdezynfekować dłonie za pomocą środka odkażającego o zawartości co najmniej 60 proc. alkoholu.
2. Weź do rąk nową maseczkę jednorazową lub wypraną/zdezynfekowaną maseczkę wielokrotnego użytku i sprawdź, czy nie jest uszkodzona.
3. Przygotuj maseczkę, odwracając ją kolorową stroną na zewnątrz.
4. Chwyć jednocześnie na obie gumki maseczki i zaczep je o uszy. W przypadku maseczki wiązanej z tyłu głowy zacznij od górnych wiązań, następnie przejdź do tych na wysokości karku. Podczas zakładania maseczki nie dotykaj jej innych części niż mocowania.
5. Górna krawędź maseczki powinna ściśle przylegać do grzbietu nosa, a dolna kończyć się na wysokości podbródka. W ten sposób maseczka szczelnie zasłania nos i usta.
6. Po założeniu maseczki nie dotykaj jej ponownie. Możesz to zrobić tylko po dokładnym umyciu lub dezynfekcji rąk, przed i po dotknięciu materiału z przodu.
7. Jeśli maseczka zabrudzi się lub stanie się wilgotna – wymień ją na nową, a zużytą wyrzuć do kosza na odpady zmieszane.

1. Chwyć za sznurki do wiązania i rozwiąż je zaczynając od tych na wysokości karku albo chwyć za gumki i rozciągając je, ostrożnie zdejmij maseczkę.
2. Zużytą maseczkę jednorazową wyrzuć do zamkniętego pojemnika na odpady zmieszane, a maseczkę wielokrotnego użytku wypierz w temperaturze 60 st. C lub zdezynfekuj środkiem odkażającym lub wypiecz w piekarniku.
3. Umyj ręce wodą z mydłem przez co najmniej 30 sekund lub zdezynfekuj za pomocą preparatu o działaniu odkażającym.
4. Nigdy nie używaj ponownie maseczek jednorazowych, nawet po dezynfekcji!

By maseczka ochronna chroniła przed zakażeniem koronawirusem, należy dbać o ich czystość i regularnie je zmieniać. Maseczkę, należy wymienić na nową:

• gdy poprzednia zabrudzi się lub stanie wilgotna,
• nie rzadziej niż co 4 godziny, jeśli jest sucha,
• po kontakcie z osobą chorą np. po opuszczeniu pomieszczenia, w którym przebywa osoba na izolacji domowej.

Maseczki bawełniane lub wykonane z innych materiałów, które są przeznaczone do wielokrotnego stosowania, należy zakładać i zdejmować podobnie jak te jednorazowe. Różnica polega na tym, że po każdym użyciu trzeba je odpowiednio zdezynfekować. Można to zrobić na 3 sposoby:

1. Pranie maseczki.
   Maseczkę, należy wyprać z użyciem detergentu w temperaturze co najmniej 60 stopni Celsjusza i przez minimum 40 minut. Umieszczając maseczkę w pralce, należy mieć na dłoniach założone ochronne rękawiczki. Przed praniem maskę, należy przechowywać w zamkniętej foliowej torbie, którą po użyciu, należy wyrzucić. Zaleca się pranie maseczek materiałowych oddzielnie. Po wyschnięciu maseczki warto ją dodatkowo wyprasować w możliwie jak najwyższej temperaturze, co zwiększy poziom dezynfekcji.
2. Użycie płynu do dezynfekcji.
   Preparatem o zawartości co najmniej 60 proc. alkoholu, należy spryskać maseczkę, a następnie wyprać z użyciem detergentu.
3. Wypiekanie maseczki.
   Umieścić maseczkę w piekarniku nagrzanym do temperatury 70 st. C na ok. 30 minut.

Nie. Ministerstwo Zdrowia dopuszcza zakrywanie ust za pomocą części odzieży np. apaszki, szalika, chusty lub przyłbicy.

Badania naukowe pokazują, że samodzielnie noszenie przyłbicy, czyli bez maseczki ochronnej pod spodem, nie stanowi skutecznej ochrony przed zakażeniem koronawirusem SARS-CoV-2. W przeciwieństwie do maseczek ochronnych przyłbice nie przylegają ściśle do skóry twarzy, co oznacza, że między szybką a twarzą jest sporo wolnej przestrzeni, przez którą mogą przenikać drobiny aerozolu. Nie są też wyposażone w filtr, który zatrzymywałby część zanieczyszczeń. Stanowią jednak bezpośrednie zabezpieczenie przed kropelkami śliny wydzielanymi w naszym kierunku bezpośrednio przez drugą osobę.

Osoby uprawiające sport rekreacyjnie mają obowiązek zakrywania ust i nosa. Jeżdżąc na rowerze, należy założyć maseczkę. Nie trzeba jej zakładać uprawiając sport w lesie, parku, na terenie zieleńca, ogrodu botanicznego, ogrodu zabytkowego, rodzinnych ogródkach działkowych i plaży.

Tak.

Tak. Maseczkę powinien nosić kierowca i pasażerowie.

Tak. Zakrywać nos i usta powinni uczestnicy mszy przebywający w kościele oraz na zewnątrz.

Obowiązek noszenia maseczki dotyczy wszystkich mieszkańców Polski z drobnymi wyjątkami. Zwolnione są:

• dzieci, które nie ukończyły 5. roku życia,
• osoby z całościowymi zaburzeniami rozwoju,
• osoby z zaburzeniami psychicznymi,
• osoby z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym, znacznym lub głębokim,
• osoby mające trudności z samodzielnym zakryciem ust i nosa.

Osoby, które z powodów zdrowotnych nie są zobowiązane do noszenia maseczki ochronnej, muszą mieć przy sobie odpowiednie zaświadczenie potwierdzające wyżej wymienione choroby.

Maseczki ochronnej nie muszą nosić:

• osoby podróżujące samochodem z domownikami,
• osoby wykonujące czynności służbowe, zawodowe, albo zarobkowe w budynkach, zakładach, obiektach, placówkach i targowiskach (straganach) z wyjątkiem, osób mających bezpośredni kontakt z klientami,
• kierowcy zbiorowych środków transportu publicznego (m.in. autobusów), jeśli zapewniono oddzielenie kierującego od przewożonych osób,
• osoby kierujące statkiem i przebywające w kabinie pilotów na statku powietrznym,
• kierowcy wykonujący przewozy drogowe w załodze,
• duchowni podczas sprawowania kultu religijnego,
• żołnierze podczas wykonywania zadań służbowych,
• osoby mieszkające w budynkach użyteczności publicznej, przeznaczonych na potrzeby wychowania, opieki zdrowotnej, społecznej lub socjalnej, chyba że zarządzający takim budynkiem postanowi inaczej,
• uczniowie i dzieci objęte wychowaniem przedszkolnym na terenie placówki, chyba że dyrektor zdecyduje inaczej,
• osoby zatrudnione w przedszkolu, innej formie wychowania przedszkolnego, szkole lub placówce oświatowej, nie muszą nosić maseczki na terenie placówki, chyba że dyrektor zarządzi inaczej,
• sędziowie,
• trenerzy,
• pary w trakcie składania przysięgi małżeńskiej,
• osoby podczas legitymowania przez uprawnione organy, w celu ustalenia lub weryfikacji ich tożsamości, albo konieczności identyfikacji.

Noszenie rękawiczek ochronnych na ulicy, w sklepie lub w autobusie nie jest obowiązkowe, lecz ich obecność na dłoniach stanowi dodatkową barierę ochrona przed zakażeniem. Rękawiczki, należy zakładać do sprzątania mieszkania, w którym przebywa chory na COVID-19, a także do dotykania przedmiotów, z którymi osoba zakażona miała kontakt.

Dostępnych jest kilka rodzajów rękawiczek ochronnych, które różnią się między sobą rodzajem materiału, z którego zostały wykonane. Do wyboru są rękawiczki:

• foliowe,
• winylowe,
• lateksowe,
• nitrylowe.

Ochronne właściwości mają wszystkie wymienione rodzaje pod warunkiem, że nie zostały uszkodzone, a także są zakładane i zdejmowane z dłoni w prawidłowy sposób.

1. Dokładnie umyj dłonie wodą z mydłem przez min. 20 sekund (ew. zdezynfekuj antywirusowym środkiem odkażającym).
2. Wyjmij rękawiczkę jedną ręką z opakowania, chwytając ją za brzeg, płynnym ruchem wsuń w nią drugą dłoń i nałóż do końca.
3. Wyjmij drugą rękawiczkę gołą dłonią i trzymając ją drugą ręką za odwinięty brzeg wsuń w nią dłoń.

1. Złap palcami brzeg rękawiczki i wywijając ją na drugą stronę ściągnij z dłoni. Zdjętą rękawiczkę trzymaj palcami wciąż ubranej dłoni
2. Wsuń palce gołej dłoni pod brzeg drugiej rękawiczki i odwiń ją na drugą stronę, ściągając z dłoni tak, by obie rękawiczki znalazły się wewnątrz "pakunku", który można już wyrzucić do śmieci.

Mycie rąk, należy rozpocząć zmoczenia dłoni, pobrania środka myjącego i rozprowadzenia go poprzez pocieranie po wewnętrznych częściach dłoni. Następnie, należy oczyścić grzbiety dłoni, a także przestrzenie między palcami. W dalszej kolejności myciu podlegają opuszki palców i kciuk. Preparat, należy rozprowadzić również na nadgarstkach.

Jeśli w trakcie mycia rąk zabraknie produktu lub alkohol wyparował, należy dobrać porcję i kontynuować dezynfekcję dłoni. Mycie wszystkich fragmentów rąk, należy powtarzać do momentu, aż magicznie 30 sekund upłynie. Trzeba pamiętać o osuszeniu dłoni za pomocą jednorazowego ręcznika papierowego, który po skorzystaniu, należy umieścić w koszu na odpady. Korzystając z dwuetapowego mycia rąk za pomocą wody z mydłem, a następnie żelu antybakteryjnego lub płynu dezynfekującego, drugi etap należy rozpocząć od suchych dłoni, aby nie rozcieńczać biobójczego środka.

Składniki:

• 35 ml spirytusu,
• 15 żelu aloesowego,
• opcjonalnie kilkanaście kropel olejku lawendowego, pomarańczowego, goździkowego, rozmarynowego lub z oregano.

Składniki, należy umieścić w buteleczce o pojemności 50 ml i wstrząsając nią dokładnie wymieszać. By zwiększyć działanie pielęgnujące żelu, jego skład można wzbogacić o kilka kropli gliceryny oraz kapsułkę witaminy A i E. Trwałość żelu to ok. 2-3 miesiące.

Składniki:

• 70 ml spirytusu,
• 30 ml wody przegotowanej.

Składniki umieścić w buteleczce ze spryskiwaczem i połączyć je wstrząsając opakowaniem.

Żel antybakteryjny to produkt, który pomaga dbać o higienę skóry dłoni. By skutecznie dezynfekował, jego skład powinien bazować na alkoholu, którego zawartość nie powinna być mniejsza niż 60 procent. Należy jednak prodkreślić, że preparaty o działaniu antybakteryjnym niszczą bakterie, a nie wirusy, których przykładem jest SARS-CoV-2.

Skuteczne płyny dezynfekujące otrzymują pozwolenie wydawane przez Urząd Rejestracji Wyrobów Medycznych, Produktów Biobójczych i Produktów Leczniczych. Otrzymane upoważnienie zostaje nadane po przeprowadzeniu wnikliwych badań płynu dezynfekującego, które są ukierunkowane na poznanie właściwości biobójczych w stosunku do konkretnych szczepów chorobotwórczych drobnoustrojów.

Sprzątanie mieszkania z uwzględnieniem dezynfekcji powierzchni, z którymi najczęściej ma styczność osoba chora, ma na celu zminimalizowanie ryzyka zakażenia się koronawirusem SARS-CoV-2 przez zdrowych domowników.

Osoby przebywające na domowej kwarantannie z chorym na COVID-19 powinny:

• kilka razy dziennie za jego pomocą płynu wirusobójczego o zawartości co najmniej 70 proc. alkoholu dezynfekować blaty stołów i stolików nocnych, klamki do drzwi, uchwyty szafek i lodówki, rączkę czajnika, włączniki światła, pilot telewizyjny, armaturę łazienkową, toalety i uchwyty toaletowe, telefony, klawiatury, tablety,
• wietrzyć mieszkanie,
• prać rzeczy chorego w osobnym wsadzie i temperaturze min. 60 st. C przez 40 minut,
• korzystać z oddzielnych sztućców, kubków i zastawy stołowej,
• jeżeli jest taka możliwość używać oddzielnej łazienki, przy braku takiej opcji konieczna jest dezynfekcja po każdym użyciu przez chorego,
• śmieci umieszczać w podwójnym worku na odpady i składować je na balkonie lub poprosić o ich wyrzucenie osobą, która zapewnia żywność.

Czynności trzeba wykonywać w rękawiczkach ochronnych, które po użyciu, należy wyrzucić do kosza na odpady zmieszane.

Zgodnie z obecnym staniem wiedzy nie ma możliwości zakażania się koronawirusem od zwierząt. Jest jednak pewien wyjątek. Osoba, która uzyskała dodatni wynik testu na koronawirusa i przebywa na domowej izolacji, głaszcząc zwierzę może przenieść wirusa na jego sierść. Domownicy przebywający na kwarantannie domowej mogą zarazić się SARS-CoV-2 dotykając sierści psa lub kota. Dlatego osoby przebywające na izolacji nie powinny mieć kontaktu ze zwierzętami domowymi.

Chociaż teoretycznie osoba podejrzewająca u siebie COVID-19 może iść do pracy, jest to niewskazane i odradzane, ponieważ stanowi ona zagrożenie dla innych pracowników oraz współpasażerów w drodze na miejsce i z powrotem. Pracodawca może też zalecić nieprzychodzenie do pracy osobie, która wykazuje objawy infekcji oddechowej.

W takiej sytuacji, należy pozostać w izolacji domowej i skontaktować się z lekarzem POZ w celu wystawienia skierowanie na test w kierunku koronawirusa. Po wystawienia tego skierowania dozwolone jest wyjście z domu tylko w celu wykonania badania. Od dnia następującego po dniu zlecenia testu przez lekarza POZ podlega się bowiem 10-dniowej kwarantannie i ma się prawo do opuszczenia miejsca jej odbywania jedynie na czas pobrania wymazu oraz dojazdu do punktu mobilnego i z powrotem do domu.