Łokieć tenisisty (entezopatia): przyczyny, objawy, domowe sposoby leczenia

Na czym polega przypadłość określana potocznie mianem łokcia tenisisty? Kto jest na nią najbardziej narażony?

Choroba ta związana jest ze zmianami degeneracyjnymi ścięgien umiejscowionych w przedramieniu. Przez lekarzy nazywana jest entezopatią. Dotyczy przyczepu ścięgien prostowników nadgarstka do nadkłucia bocznego kości ramiennej. Stanowi jedną z najczęstszych przyczyn powodujących uciążliwy ból łokcia. Uznawana jest za chorobę zawodową. Narażone na nią są przede wszystkim osoby pomiędzy 30. a 50. rokiem życia, wykonujące regularne ruchy nadgarstka (prostowanie, zginanie, ruchy rotacyjne). W grupie ryzyka znajdują się:

• pracownicy biurowi – np. informatycy, czy inne osoby korzystające w swojej pracy z komputera, a w związku z tym, piszące dużo na klawiaturze,
• pracownicy fizyczni – np. monterzy, elektrycy i mechanicy, którzy używają narzędzi wymagających powtarzalnych ruchów nadgarstka (śrubokręty),
• sportowcy – np. tenisiści, należy jednak pamiętać, że nie stanowią oni większości, której dotyczy to schorzenie – wśród osób cierpiących na entezopatię nadkłucia bocznego, jest zaledwie 10% osób grających w tenisa.

Dodatkowo czynnikami zwiększającymi ryzyko wystąpienia schorzenia są palenie i otyłość, a także niska aktywność fizyczna.

Dominującym objawem wśród pacjentów, u których zdiagnozowano łokieć tenisisty, jest ból ręki od łokcia do nadgarstka. Występuje po bocznej stronie stawu i promieniuje wzdłuż mięśni w stronę dłoni. Pojawia się, kiedy próbujemy poruszyć nadgarstkiem, czyli podczas takich czynności jak chwytanie, zaciskanie i podnoszenie przedmiotów. Czasami dolegliwości odczuwalne są nawet przy formowaniu pięści i prostowaniu palców, a w skrajnych przypadkach, które dotyczą zaawansowanego stadium choroby, również w czasie spoczynku.

Ból przy tzw. łokciu tenisisty może być bardzo zróżnicowany, od sporadycznego, o niewielkim nasileniu, po przewlekły i bardzo silny. Dodatkowo może występować tkliwość i obrzęk stawu łokciowego, a także osłabienie siły chwytu.

Nieleczona entezopatia może doprowadzić do powikłań, które wpływają na naszą sprawność ruchową. W wyniku zaniedbania mogą pojawić się przykurcze mięśni, osłabienie przedramienia i zmniejszenie zakresu ruchy, niestabilność stawu łokciowego, a także uszkodzenie nerwów i naczyń krwionośnych. Ponadto występuje ryzyko pojawienia się zakażenia, dlatego łokcia tenisisty nie należy bagatelizować.

Choroba spowodowana jest wielokrotnymi mikrouszkodzeniami przyczepu mięśnia prostownika. Powstaje w wyniku przeciążeń wywołanych naprzemiennymi ruchami nadgarstka, przy jednoczesnym zgięciu łokcia i dużych napięciach mięśniowych. Do takich sytuacji dochodzi na przykład przy używaniu śrubokręta, czy kilkugodzinnym pisaniu na klawiaturze.

Przeciążenia uszkadzają i zaburzają liniową strukturę włókien kolagenowych, które znajdują się w ścięgnach. Na miejsce uszkodzeń pojawia się nowa tkanka, która jest dużo słabsza od pierwotnej, przez co ścięgna ulegają degeneracji.

Procesowi temu towarzyszy wydzielanie się białek, które są powodem odczuwania dolegliwości bólowych. Oprócz tego degeneracji ścięgien towarzyszy zaburzenie ukrwienia. Zachodzi tak zwana enteza, czyli tworzenie się nieprawidłowych naczyń krwionośnych (stąd łokieć tenisisty nazywany jest entezopatią).

Inną przyczyną mikrouszkodzeń, może być zanik mięśni i ścięgien spowodowany niską aktywnością fizyczną. Przykładowo, jeżeli osoba, która stroni od ruchu, podnosi ciężkie przedmioty, grozi to naderwaniem nieprzyzwyczajonego do wysiłku ścięgna. Żeby się przed tym uchronić, należy dbać o zdrowy tryb życia i rozciągać się przed wysiłkiem.

Dla osób pracujących przy biurku profilaktyka będzie polegała na utrzymywaniu prawidłowej postawy. Podczas pracy należy zadbać o nieuciskanie nerwu łokciowego i odpowiednie napięcie mięśni. Przedramiona trzymamy na stoliku, tak żeby łokcie wystawały poza krawędź jego powierzchni.

Dodatkowo zalecane jest pisanie na płaskiej klawiaturze, aby dłonie nie były odchylone do góry. Sportowcy poza odpowiednią rozgrzewką powinni dbać o swoje stawy. Przydatna będzie na przykład opaska na łokieć, czy specjalne maści.

Należy zaznaczyć, że nasilające się i długotrwałe objawy łokcia tenisisty bezwzględnie wymagają wizyty u lekarza pierwszego kontaktu, który następnie skieruje nas do ortopedy.

Kuracja domowa może być działaniem doraźnym i opiera się jedynie na leczeniu objawowym, które ma na celu uśmierzenie bólu. W takim wypadku zaleca się ograniczenie ruchów powodujących dyskomfort i nieprzeciążanie stawu łokciowego. Stanowczo należy na jakiś czas zrezygnować ze sportów.

Ulgę przynosi unieruchomienie ręki, stosowane jednak nie dłużej niż dwa tygodnie. Przydatna może być tu orteza na łokieć. Pomocne będą też maści i leki przeciwbólowe. Można zastosować masaż bolącego miejsca kostką lodu (aż do jej całkowitego rozpuszczenia) lub różnego rodzaju okłady domowej roboty, np. z liści kapusty, roztworu wody i octu, liści babki lancetowatej, żywokostu lekarskiego, rozgrzanego miodu gryczanego, czy lodu.

Do niedawna przyczynę entezopatii upatrywano w obecności stanu zapalnego stawów. W związku z tym nadal panuje przekonanie, że łokieć tenisisty można leczyć za pomocą tabletek i iniekcji sterydowych. Podejście to jest jednak nieefektywne, a bywa nawet szkodliwe.

Wprawdzie sterydy mogą przynieść ulgę w bólu, ale jednocześnie powodują degenerację włókien kolagenowych, co przyczynia się jedynie do pogłębienia problemu. W połączeniu z wyeliminowaniem bólu łatwo o dalsze przeciążenia łokcia. W przypadku entezopatii leczenie farmakologiczne sprowadzać się więc będzie do podawania przez lekarza leków przeciwbólowych oraz niesteroidowych leków przeciwzapalnych.

Medycyna dysponuje całym wachlarzem metod i środków, które pozwalają na bezoperacyjne leczenie entezopatii. Wybór zależy od rodzaju dolegliwości bólowych oraz stopnia degeneracji ścięgien. Podejmowany jest przez lekarza po przeprowadzeniu odpowiednich badań, takich jak testy oporowe nadgarstka czy USG.

Podstawową metodą leczenia tej przypadłości jest fizjoterapia: specjalne masaże okolicy przyczepu (np. masaż głęboki mięśni) oraz odpowiednie ćwiczenia na łokieć tenisisty – rozciągające i wzmacniające mięśnie.

Stosuje się też zastrzyki, które stymulują gojenie się uszkodzonej tkanki. Dostępne są iniekcję z krwi autologicznej oraz osocza bogatopłytkowego. Pozyskuje się je z odwirowanej krwi pacjenta, z której otrzymuje się preparat o wysoko skoncentrowanym czynniku wzrostu. Z kolei podawanie toksyny botulinowej pomaga w redukcji napięcia mięśniowego, co w przypadku łokcia tenisisty wpływa kojąco na objawy bólowe.

Są również zabiegi wykorzystujące bardziej skomplikowane mechanizmy. Dużą popularnością cieszy się tak zwana terapia uderzeniowa, która polega na pozaustrojowym zastosowaniu ultradźwięków. Wpływają one pozytywnie na procesy regeneracyjne.

Poza ultradźwiękami stosuje się też ablację prądem (pomaga m.in. w usuwaniu patologicznych tkanek) oraz promienie laserowe o niskiej mocy (wpływają pozytywnie na produkcję kolagenu).

Jeżeli degeneracja ścięgna jest zaawansowana, powstają ubytki i zerwania, których nie da się wyleczyć tradycyjną terapią. W takim wypadku lekarz może zalecić operację.

Istnieje kilka metod operacyjnego leczenia łokcia tenisisty. Opierają się one na wycięciu uszkodzonego fragmentu przyczepu wraz z częścią okostnej. Powoduje to osunięcie się ścięgna o ok. 0.5-1 cm. Zazwyczaj zabieg wykonuje się, robiąc cięcie podłużne nad boczną stroną stawu łokciowego. Po takiej operacji niezbędna będzie rehabilitacja i ścisłe stosowanie się do zaleceń lekarza.

W jaki sposób sportowcy najczęściej leczą kontuzje? Zobacz, jakie zabiegi mogą być najbardziej skuteczne!