Genetyka w walce z rakiem u mężczyzn – nowy wymiar profilaktyki w ramach corocznej kampanii „Movember”

Wciąż powszechna jest opinia, że genetyka to „kobieta i rak piersi/jajnika”. Tymczasem coraz więcej badań pokazuje, że u mężczyzn także istnieją dziedziczne predyspozycje do nowotworów – szczególnie raka prostaty, ale także raka piersi (choć znacznie rzadziej), jelita grubego i innych nowotworów. Przykładowo: mutacje w genach takich jak BRCA2 mogą zwiększać ryzyko raka prostaty nawet kilkukrotnie – w jednym opracowaniu mówi się o „nawet pięciokrotnie wyższym ryzyku”.

W Polsce dostępne są panele genetyczne dedykowane mężczyznom – analizujące mutacje m.in. w genach BRCA1/2, CHEK2, NBN, HOXB13, które pozwalają oszacować indywidualne ryzyko.

– Badanie genetyczne nie oznacza → na pewno zachoruję. Oznacza → mam wyższe ryzyko, więc mogę działać świadomie wcześniej – podkreśla dr Spólnicka.

Wiedza, że mamy predyspozycję genetyczną, otwiera drogę do spersonalizowanego planu badań kontrolnych: wcześniejszych wizyt u urologa, USG prostaty, oznaczeń PSA, w niektórych sytuacjach rezonansu czy biopsji w razie potrzeby.

Rola genetyki nie kończy się na predyspozycji: może mieć wpływ także na dobór leczenia, gdy nowotwór się pojawi. Warto podkreślić: wynik „prawidłowy” (brak mutacji w panelu) nie gwarantuje, że nie zachorujemy. Ale wynik „zmieniony” → to sygnał do czujności, współpracy z lekarzem i zmian w stylu życia (ograniczenie palenia, właściwa dieta, aktywność fizyczna, regularne badania).

W ramach kampanii „Movember” warto przypomnieć mężczyznom: nie czekaj aż będzie za późno. Genetyka to kolejny krok obok tradycyjnych badań przesiewowych i zdrowego stylu życia.

Zazwyczaj badanie polega na pobraniu próbki krwi (czasem wymazu z jamy ustnej) i analizie DNA pod kątem określonych mutacji – nie jest to skomplikowana procedura. Ważne jest skierowanie lub konsultacja genetyczna – wynik powinien być omówiony z genetykiem lub onkologiem, ponieważ interpretacja może być złożona.

W laboratoriach takich jak ALAB Laboratoria proces jest automatyzowany, co zwiększa wiarygodność wyników i skraca czas oczekiwania. W przypadku testu HPV dla kobiet dr Spólnicka wskazywała, że automatyzacja znacznie poprawiła jakość i tempo analiz.

Po otrzymaniu wyniku – jeśli mutacja zostanie wykryta – konieczne jest opracowanie konkretnego planu dalszego działania: zwiększona kontrola, możliwa konsultacja z urologiem/onkologiem, edukacja rodziny (bo mutacje są dziedziczne).

Dla mężczyzn z negatywnym wynikiem – nadal standardowe badania przesiewowe i zdrowy styl życia pozostają fundamentem.

Listopad to dobry moment na refleksję – zarówno nad własnym zdrowiem, jak i nad tym, co możemy zrobić, by wydłużyć życie oraz poprawić jego jakość.

Rekomendacje dla mężczyzn:

1. Porozmawiaj z lekarzem o rodzinnej historii nowotworów – jeśli w rodzinie były przypadki raka prostaty, piersi, jelita – to sygnał.

2. Zapytaj o możliwość badań genetycznych – zwłaszcza jeśli masz historię rodzinna lub chcesz działać prewencyjnie.

3. Nie zaniedbuj standardowych badań: PSA, badanie urologa, USG (w przypadku prącia, jąder) – profilaktyka genetyczna nie zastępuje, a uzupełnia.

4. Wprowadź zmiany w stylu życia: regularna aktywność, dieta bogata w warzywa/owoce, ograniczenie alkoholu, rzucenie palenia – to działania, które mają wpływ niezależnie od wyników genetycznych.

5. Jeśli badanie genetyczne wykaże mutację – nie panikuj. To sygnał do działania, nie wyrok. Warto ustalić indywidualny plan nadzoru i działać wspólnie z lekarzem i genetykiem.

– Genetyka to nie tylko przyszłość – to dziś. Dziś możemy zbadać predyspozycję i wyprzedzićniektóre choroby, zamiast je tylko leczyć – podkreśla dr Spólnicka.

Dzięki badaniom genetycznym, takim jak te oferowane przez ALAB Laboratoria pod kierunkiem dr hab. Magdaleny Spólnickiej, możemy zmienić narrację z „mam nadzieję, że nic mi się nie stanie” na „wiem, co mogę zrobić, by być zdrowszy”. W listopadzie, w duchu Movembera, zachęcamy – zadbaj o siebie dziś, dla lepszego jutra.

Autor: dr Magdalena Spólnicka