Co rybka Nemo ma wspólnego z Centrami Zdrowia Psychicznego? „W szpitalach psychiatrycznych często są osoby, które za długo dawały radę”

W Polsce trwa dyskusja dotycząca reformy Centrów Zdrowia Psychicznego. Pilotaż, którym interesuje się Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), jest zagrożony. Zmiany, które chce wprowadzić Ministerstwo Zdrowia, powodują sprzeciw środowiska psychiatrycznego.

– To skarb ministra zdrowia, który wymaga udoskonalenia – mówi Katarzyna Szczerbowska z Rady ds. Zdrowia Psychicznego przy Ministrze Zdrowia.

Centra Zdrowia Psychicznego powstały w 2018 roku w ramach programu pilotażowego.

– Celem programu było przetestowanie rozwiązań kompleksowych, ciągłych świadczeń dla pacjentów oraz upowszechnienia opieki opartej na modelu psychiatrii środowiskowej. W ośrodkach można uzyskać natychmiastową pomoc bezpłatnie, bez skierowania i konieczności zapisywania się na wizytę – pisała na Stronie Zdrowia Monika Góralska.

Ministerstwo Zdrowia zapowiada zakończenie pilotażu CZP w czerwcu 2025 r. i powstanie nowego systemu od 1 lipca 2025 r. Jak mówił w rozmowie z nami dr Tomasz Rowiński, „przyjęcie nowego modelu oznacza, że znów będziemy na początku drogi, a potencjał, który zbudowaliśmy przez tych sześć lat, zostanie skreślony”.

2 grudnia 2024 r. odbyła się konferencja prasowa pt. „STOP likwidacji Centrów Zdrowia Psychicznego! Nadzwyczajny Kongres Zdrowia Psychicznego w obronie psychiatrii środowiskowej”. W trakcie jej trwania wyjaśniono, że zapowiadany przez resort zdrowia koniec pilotażu CZP oznacza rozdzielenie szpitali psychiatrycznych od Centrów Zdrowia Psychicznego. Planowana jest zmiana finansowania tychże centrów, czyli zrezygnowanie z ryczałtu na populację mieszkańców, jak obecnie jest to prowadzone. Jeżeli te zmiany zostaną wdrożone, część centrów rzeczywiście padnie.

Jak podkreślono podczas konferencji, nie każdy pacjent potrzebuje farmakoterapii. Czasami najbardziej potrzebnym wsparciem jest oparcie społeczne czy pomoc psychologiczna, które są dostępne niemal od razu.

– W innym modelu takie szerokie zaopiekowanie się pacjentem w zasadzie jest niemożliwe – podkreślono.

Katarzyna Szczerbowska – pacjentka, asystentka zdrowienia i osoba z Rady ds. Zdrowia Psychicznego przy Ministrze Zdrowia opowiedziała o swoim doświadczeniu z Centrami Zdrowia Psychicznego.

– Ja jestem taką rybką Nemo. Rybką, którą wszyscy z jakiegoś powodu ratowali w pewnym momencie i dalej ratują. Kiedyś byłam ratowana w szpitalu psychiatrycznym. Kiedy wyszłam z tego szpitala, nie miałam żadnego wsparcia, żadnej rehabilitacji – nie było czegoś takiego – mówiła Katarzyna Szczerbowska. –Centra pozwalają na to, żeby tę rybkę ratować dalej i sprawić, żeby ona wróciła do życia, do społeczeństwa, żeby mogła pójść do pracy, wróciła do rodziny, żeby była po prostu z innymi.

Jak dodała, CZP zostały stworzone po to, by wsłuchać się w potrzeby pacjentów, ale też pomagać ich rodzinom i bliskim.

– Myślę, że ważne jest to, że się pomaga rodzinie. Bardzo bym chciała, żeby żadne dziecko nie cierpiało tak jak moje. Kiedy byłam w szpitalu, chciałabym, żeby było miejsce, gdzie ktoś by wytłumaczył, co się dzieje takiemu dziecku, żeby była jakaś możliwość spotkania się z rodziną.

Katarzyna Szczerbowska z Rady ds. Zdrowia Psychicznego przy Ministrze Zdrowia podkreśliła też, jak ważne jest, że w Centrach Zdrowia Psychicznego pracują osoby z doświadczeniem kryzysu psychicznego, czyli asystenci zdrowienia. 

– Można wyzdrowieć. Jestem przykładem ja, ale też jest przykładem Lady Gaga, która miała psychozę i zobaczcie, jak świetnie śpiewa, jaką ma moc, jaki ma power. Wystarczy pomóc w odpowiedni sposób. Czasem jest tak, że szukamy jakiegoś skarbu gdzieś bardzo daleko i myślę, że to jest ten przykład. Pani minister zdrowia zastanawia się, jak to rozwiązać, żeby było jak najlepiej dla nas wszystkich. Ale ona ma ten skarb w kieszeni – po prostu ma już te centra. Wystarczy tylko to udoskonalać, rozwijać – dodała.

Doświadczenie pandemii odbiło się na zdrowiu psychicznym społeczeństwa. W wielu przypadkach przyczyniała się do tego samotność i brak rutyny.

– My, ludzie, potrzebujemy siebie. Nieszczęśliwi rodzice nie mają szczęśliwych dzieci. Dlatego nasze dzieci też cierpią i mają ogromne kryzysy. W szpitalu psychiatrycznym nie przebywają osoby, które byśmy sobie wyobrażali jako chorujące psychicznie. To są osoby, które bardzo często tam są, dlatego że za długo dawały radę. Teraz nie dają rady. Coś się zdarzyło, że dostali psychozy. Lekarze działają tak, żeby taką osobę uspokoić, żeby ona mogła usnąć, żeby poczuła się bezpiecznie. Bo właściwie najważniejsze w wyjściu z kryzysu jest to, żeby ta osoba była bezpieczna – mówiła Katarzyna Szczerbowska.