Chemioterapia paliatywna – wskazania i przeciwwskazania do jej stosowania oraz skutki uboczne

Na czym polega leczenie paliatywne i chemioterapia paliatywna?

Leczenie paliatywne, nazywane często leczeniem objawowym, definiowane jest przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), jako: „opieka poprawiająca jakość życia zarówno chorych na nieuleczalne, prowadzące do śmierci choroby, jak i ich rodzin. Opieka paliatywna obejmuje zapobieganie i łagodzenie cierpienia dzięki wczesnemu rozpoznaniu i ocenie oraz staranne badanie, leczenie bólu i innych problemów fizycznych, psychicznych i duchowych”.

Leczenie paliatywne stosowane jest najczęściej w przypadku osób chorych na nowotwory złośliwe, kiedy chory nie może zostać poddany leczeniu operacyjnemu. W takich przypadkach stosuje się chemioterapię paliatywną, która nie jest w stanie wyleczyć pacjenta, jak w przypadku leczenia radykalnego, jednak pozwala na poprawienie jakości życia osoby chorej. Aby to zapewnić, chemioterapia paliatywna musi być ściśle połączona z opieką paliatywną. Poza wsparciem medycznym osoba cierpiąca na śmiertelną chorobę wymaga również opieki psychologicznej, a często również duchowej.

Wskazania do stosowania chemioterapii paliatywnej

Chemioterapia paliatywna stosowana jest w celu spowolnienia progresji choroby oraz poprawienia komfortu życia poprzez redukcję dolegliwości. Terapia używana jest jedynie w ciężkich przypadkach, kiedy niemożliwe jest kontynuowanie leczenia. Najczęściej ma to miejsce w przypadku chorych w IV stadium zaawansowania nowotworu (nowotwór bardzo zaawansowany z przerzutami), jak i również w III stadium (nowotwór zaawansowany). Chemioterapia paliatywna może zostać wdrożona w przypadku różnych rodzajów choroby nowotworowej. Do przykładowych nowotworów należą: mięsaki tkanek miękkich, rak płuc, nowotwór jelita grubego, wątroby, żołądka, jajników, krtani czy gardła. Decyzję o zastosowaniu leczenia paliatywnego podejmuje lekarz. Najczęściej decyduje się na to w przypadku nieoperacyjnych komórek rakowych oraz kiedy dochodzi do rozległych, również nieoperacyjnych przerzutów. Należy pamiętać, że tego typu leczeniu mogą zostać poddani pacjenci, w przypadku których pozwala na to ogólny stan zdrowia oraz ich wiek nie przekracza 70 lat.

Przebieg chemioterapii paliatywnej

Dobranie odpowiedniej chemioterapii zależne jest od rodzaju nowotworu oraz stanu zdrowia i predyspozycji chorego. Przed rozpoczęciem terapii oraz w jej trakcie dokładnie sprawdzany jest stan choroby (maksymalnie co dwa kursy). Leki podawane mogą być doustnie, dokanałowo lub dotętniczo. W leczeniu chemioterapią paliatywną stosuje się odpowiednio dobrane dawki leków cytostatycznych (czyli leków przeciwnowotworowych o różnym pochodzeniu i mechanizmach działania). Może być ona oparta na jednym leku (monoterapia) lub na wielu lekach (polichemioterapia). Terapia wprowadzana jest w kursach, między którymi sprawdzana jest jej skuteczność. Czasami dochodzi do sytuacji, że chemioterapia paliatywna spowalnia rozrost komórek nowotworowych. W sytuacji, kiedy organizm chorego jest zbyt wyczerpany chemioterapią, jest ona natychmiast przerywana. Czas trwania terapii jest różny i zależy od stanu zdrowia pacjenta. Najczęściej stosowana jest do momentu, kiedy przynosi odczuwalne efekty.

Przeciwwskazania do stosowania chemioterapii paliatywnej

Decyzje o zastosowaniu chemioterapii paliatywnej wdraża lekarz na podstawie wieku pacjenta, jego stanu zdrowia oraz zaawansowania nowotworu. Brane są pod uwagę potencjalne plusy, jak i minusy wynikające z zastosowania terapii. W określonych sytuacjach zastosowanie chemioterapii paliatywnej jest niemożliwe. Dzieje się tak w przypadku nowotworów, na które wpływu nie mają stosowane leki oraz nie jest możliwym zastopowanie ich rozrostu. Muszą zostać również wzięte pod uwagę skutki uboczne.

Chemioterapia paliatywna daje skutki uboczne

Stosowane w leczeniu chemioterapią leki cytostatyczne wpływają na komórki nowotworowe, jak również na pozostałe, zdrowe komórki ludzkiego organizmu. Wystąpienie skutków ubocznych zależy od predyspozycji chorego. U jednej osoby mogą wystąpić w znacznie mniejszej ilości niż w przypadku innej osoby. Najczęściej spotykanymi skutkami ubocznymi chemioterapii paliatywnej są:

• nieprawidłowa praca oraz uszkodzenie układu pokarmowego, nerwowego, moczowego i krwiotwórczego;
• uszkodzenie szpiku kostnego, płuc, serca;
• osłabienie kondycji skóry, paznokci, włosów;
• utrata włosów;
• problemy z układem pokarmowym – nudności, wymioty, biegunki, zaparcia, wzdęcia.

Poza wymienionymi skutkami ubocznymi występują też problemy natury psychicznej. Leczenie paliatywne ma na celu poprawę jakości życia, nie natomiast wyleczenie choroby. Świadomość ta często powoduje u osoby chorej stany depresyjne. Badania opublikowane na łamach magazynu „British Medical Journal” zwracają uwagę na jeszcze jeden aspekt. Chorzy poddawani chemioterapii paliatywnej, często w ostatnich miesiącach ich życia, przechodzą przez inwazyjne zabiegi, jak resuscytacja krążeniowo-oddechowa czy wentylacja mechaniczna i ostatnie dni swojego życia spędzają w szpitalu.