Błonica, czyli inaczej krup – objawy, przyczyny, leczenie i powikłania. Sprawdź, jak można skutecznie zapobiegać błonicy

Od stycznia do sierpnia 2022 r. w Europejskim Regionie WHO wykryto 57 przypadków błonicy. Jak podaje Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie, większość przypadków wystąpiła w okresie od czerwca do sierpnia. Zachorowania zgłosiły Austria, Francja, Niemcy, Włochy, Szwajcaria i Wielka Brytania.

Błonica, dyfteryt i krup to trzy nazwy tej samej jednostki chorobowej wywoływanej przez maczugowca błonicy. Choroba ta znana była już w starożytności, a pierwsze świadectwa o jej istnieniu pochodzą jeszcze z czasów prehistorycznych.

Do połowy XX w. błonica była chorobą śmiertelną o stosunkowo częstych ogniskach epidemiologicznych. Dopiero w ubiegłym wieku udało się skutecznie zminimalizować liczbę osób chorujących na krup za sprawą szczepionki przeciwbłoniczej zawierającej toksoid – nieaktywną toksynę błoniczą.

W Polsce szczepienia na błonicę wprowadzono w 1954 r. i obecnie nie rejestruje się już przypadków klinicznych tej choroby.

Zobacz: Wychodzisz ze szpitala? Od 4 sierpnia 2023 r. o tych chorobach dowie się Sanepid

Błonica, nazywana również dyfterytem i krupem, jest chorobą zakaźną wywoływaną przez bakterie – maczugowce błonicy. Do zakażenia tymi drobnoustrojami zwykle dochodzi drogą kropelkową w wyniku bezpośredniego kontaktu z osobą chorą. Co istotne, krupem można zarazić się także za pośrednictwem zwierząt domowych – psów i kotów.

Dowiedz się więcej: Jakie choroby są przenoszone przez koty i psy?

Błonica jest uznawana za jedną z groźniejszych chorób zakaźnych, ponieważ wiąże się z dużym ryzykiem zgonu. Maczugowce błonicy wnikają do układu oddechowego za pośrednictwem nosa, oczu czy gardła. Szczególnie niebezpieczne są wówczas, gdy przedostają się do krwiobiegu, ponieważ mogą one zaburzać funkcjonowanie: nerek, serca, wątroby i mózgu.

Objawy błonicy uzależnione są w głównej mierze od klinicznej postaci choroby, a dokładnie miejsca pierwszego kontaktu z maczugowcem błonicy. Wspólne objawy dla wszystkich typów krupu to:

• ból gardła o stopniu umiarkowanym,
• stan podgorączkowy,
• podwyższone tętno,
• szary lub biały nalot na migdałkach,
• nieprzyjemny zapach z ust,
• nadmierna bladość,
• powiększenie migdałków podniebiennych,
• powiększenie węzłów chłonnych,
• niskie ciśnienie tętnicze krwi.

Pozostałe objawy błonicy uzależnione są od postaci choroby. Wyodrębnia się:

1. Błonicę gardłową, która jest najpowszechniejszym typem tej choroby. Charakteryzuje się ona występowaniem nalotu na migdałkach podniebiennych, wysoką gorączką, powiększeniem węzłów chłonnych i nieprzyjemnym zapachem z ust.
2. Błonicę nosa, która jest właściwa dla wieku niemowlęcego. Charakteryzuje się ona występowaniem ropno-wodnistego kataru, w którym wraz z rozwojem choroby pojawiają się domieszki krwi.
3. Błonicę krtani, która jest szczególnie groźna ze względu na problemy z oddychaniem. Charakteryzuje się ona występowaniem: chrypki, szczekającego kaszlu, świstów w oddechu, duszności i sinicy.
4. Błonicę toksyczną, która występuje wówczas, gdy maczugowiec błonicy przedostanie się do krwiobiegu. Charakteryzuje się ona: ogólnym osłabieniem organizmu, podwyższoną temperaturą ciała, zaburzeniami rytmu serca i porażeniem kończyn.

Mimo postępu medycyny leczenie błonicy przysparza lekarzom wielu kłopotów. Nadal jest to choroba groźna o wysokim ryzyku wystąpienia wielu powikłań. Decydujący wpływ na wynik leczenia ma czas między zakażeniem i wystąpieniem pierwszych objawów choroby, a wdrożeniem postępowania terapeutycznego. Po zdiagnozowaniu błonicy pacjentom jak najszybciej podaje się surowicę, w celu wyeliminowania ryzyka ewentualnych powikłań po wniknięciu maczugowca błonicy do krwiobiegu.

Dalsze leczenie błonicy polega na wdrożeniu antybiotykoterapii. Antybiotykiem pierwszego rzutu jest penicylina. W przypadku uczulenia na ten antybiotyk, stosuje się erytromycynę lub metronidazol. W przypadku błonicy krtani, która jest najpoważniejszą postacią krupu, konieczna jest intubacja, której celem jest udrożnienie dróg oddechowych pacjenta.

Dodatkowo dziecku choremu na błonicę zaleca się podawać chłodne, a nawet zimne napoje. Odgrywają one dużą rolę w leczeniu krupu, ponieważ zmniejszają przekrwienie górnych dróg oddechowych.

Błonica jest poważną chorobą zakaźną o wysokim ryzyku wystąpienia groźnych powikłań, których nie należy bagatelizować. Powikłania te wynikają w głównej mierze z przedostania się maczugowców błonicy do krwiobiegu. Mogą one dotyczyć: nerek, nadnerczy, wątroby, serca i innych narządów wewnętrznych.

Wystąpienie powikłań po błonicy wiąże się z ryzykiem nagłego zgonu. Z tego powodu lekarze po przebyciu błonicy zalecają zaniechanie wszelkiej aktywności fizycznej, ponieważ wiąże się ona z wystąpieniem nagłej śmierci sercowej.

Do tej pory w Europie każdego roku odnotowywano 20-30 zachorowań i kilka zgonów z powodu błonicy, w 2022 r. liczba zachorowań zaczęła wzrastać. Od czasu wprowadzenia obowiązkowych szczepień ochronnych nie zaobserwowano w Polsce żadnych ognisk epidemiologicznych tej choroby.

Szczepionka przeciw błonicy zaliczana jest do tzw. szczepionek inaktywowanych, które zawierają zabite drobnoustroje chorobotwórcze (w tym przypadku toksynę błoniczą). Szczepienie to podawane jest w formie szczepionki skojarzonej DTP: przeciw błonicy, krztuścowi i tężcowi.

• I dawka szczepionki DTP – drugi miesiąc życia dziecka.
• II dawka szczepionki DTP – czwarty miesiąc życia dziecka.
• III dawka szczepionki DTP – szósty miesiąc życia dziecka.
• IV dawka szczepionki DTP – 18. miesiąc życia dziecka.
• Szczepionka przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi z bezkomórkowym składnikiem krztuśca – 6. rok życia dziecka.
• II dawka szczepionki przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi z bezkomórkowym składnikiem krztuśca – 14. rok życia dziecka
• V dawka szczepionki DTP – 19. rok życia człowieka (szczepienie zalecane).

Zobacz także: