Czym jest strach?
Strach jest fizjologiczną reakcją naszego organizmu, gdy informacje z otoczenia odbierane są jako zagrożenie dla życia. Wydziela się wówczas więcej kortyzolu i adrenaliny, abyśmy mogli uciec lub stawić czoła niebezpieczeństwu. Reakcja ta jest naszą podstawową cecha pierwotną i ma swoje podłoże w ewolucji człowieka, pozwalała bowiem człowiekowi przetrwać w obliczu realnych zagrożeń życia. We współczesnym świecie mechanizmy mobilizacji organizmu są często nieadekwatne do sytuacji, z którymi musimy się zmierzyć. Strach sam w sobie nie jest zły, to całkowicie naturalna reakcja. Problem jest wówczas, gdy jest on paraliżujący i przeszkadza nam w codziennym funkcjonowaniu.
Zamiast wykorzystywać ten stan tak, by działał na naszą korzyść często nie godzimy się na to uczucie i chcemy je wyeliminować. Robimy to dlatego, ponieważ mamy niską tolerancję na odczuwanie strachu i zazwyczaj nie jesteśmy w stanie go wytrzymać. Szukamy wówczas ulgi i ucieczki od tych nieprzyjemnych emocji, odczuwamy dyskomfort. Niektórzy sięgają po alkohol, papierosy lub inne szkodliwe i uzależniające substancje, aby tylko się „znieczulić”. Niestety nie ma możliwości, aby uciec od niewygodnych uczuć w ten właśnie sposób.
Niewiele osób potrafi odpowiednio zarządzać swoimi emocjami czy też jest oswojonych ze strachem. Aby radzić sobie z tym stanem i dobrze go wykorzystywać, trzeba go najpierw zrozumieć.
W sposób dość kuriozalny istotę strachu pokazała nam niedawna sytuacja z masowym wyprzedawaniem papieru toaletowego w sklepach. Odczuwając strach nierzadko podejmujemy irracjonalne decyzje, czego świetnym przykładem było właśnie to zachowanie konsumentów.
Jak opanować strach?
Podstawą jest akceptacja zaistniałej sytuacji. Im bardziej odpychamy od siebie negatywne myśli i ignorujemy je, z tym większą siłą one powracają, powodując napięcie. Lecz, aby zaakceptować strach wcześniej trzeba go sobie uświadomić. Należy zdać sobie sprawę z tego, co wywołuje w nas ten stan i jak on się objawia w naszym ciele (mogą to być mimowolne napięcia mięśni, tiki nerwowe, problemy z komunikacją itp.).
A czego nie należy robić? Najgorsze to próbować dosłownie „pokonać strach”, czyli za wszelką cenę uniknąć odczuwania związanych z nim emocji, myśli i stanów. Odpychanie i walka powodują bowiem jeszcze większe napięcie. Strach działa czasem jak samospełniająca się przepowiednia – to czego się boimy w końcu naprawdę nas spotyka.
Warto też zauważyć, że strach powoduje krótkowzroczne przewidywanie sytuacji odbieranych przez nasz mózg, jako zagrażające naszemu zdrowiu lub życiu. To z tego powodu podejmujemy często impulsywne i irracjonalne decyzje, których potem możemy żałować. Tymczasem w pierwszej kolejności po tym, jak dopadnie nas strach należy zastanowić się, co można zrobić, aby w razie następnej podobnej sytuacji był on mniejszy lub nie pojawił się w ogóle.
Chodzi o takie postępowanie, abyśmy zwiększyli swoje poczucie bezpieczeństwa. Należy za to wystrzegać się podejmowania szybkich, nieprzemyślanych decyzji.
Można więc wyszczególnić 3 podstawowe kroki „oswajania strachu”:
- Uświadomienie sobie, że odczuwamy strach.
- Akceptacja emocji i innych reakcji organizmu na zagrożenie.
- Refleksja: co mogę zrobić, aby następnym razem czuć się bezpiecznie?
Jak radzić sobie ze strachem w obecnej sytuacji?
Po zaobserwowaniu i uświadomieniu sobie, że dopadł nas strach a następnie zaakceptowaniu tego, jak się w związku z tym stanem czujemy, czas przystąpić do działania. Warto jest przygotować się na wszystkie ewentualne okoliczności. Niektórzy opisują to słowami „przygotowanie na najgorsze”. Co to oznacza? W obecnej sytuacji można np. sukcesywnie robić zapasy (należy jednak robić to stopniowo, bez paniki!). Przewidując zbliżający się kryzys gospodarczy, już teraz możemy np. pomyśleć o większej oszczędności lub rozejrzeć się za dodatkowym źródłem dochodu.
Chodzi o to, aby do zaistniałej sytuacji podejść niczym dobry strateg. Użalanie się nad sobą i ucieczka z pewnością nie poprawią naszej sytuacji, a wręcz mogą zaszkodzić. Sam fakt zabezpieczenia się i przewidywania daje poczucie gotowości i pewnego rodzaju kontroli sytuacji. Dzięki temu możemy poczuć się bezpieczniej.
Warto zawsze szukać pozytywnych aspektów tego co nas spotyka. W odniesieniu do zaistniałych okoliczności można zauważyć, że jest to wręcz doskonały czas na samorefleksję, zastanowienie się nad swoim życiem, nad relacjami z innymi czy pracą. Więcej czasu spędzanego z samym sobą czy z bliskimi pozwala nam przyjrzeć się własnym reakcjom, dostrzec z czym mamy problem i lepiej poznać samych siebie. Możemy dowiedzieć się, co jest dla nas ważne i czego naprawdę potrzebujemy. Mamy teraz dużo czasu na przemyślenia, warto mądrze wykorzystać ten czas!
Gdy strach nas niszczy
Długotrwały strach jest wyniszczający, dlatego organizm podświadomie broni się przed tym stanem. Prowadzi to do nieustannego stresu i napięcia całego ciała. Zanim opanujemy zarządzanie strachem poprzez akceptację, świadomość i racjonalne działanie, warto stosować techniki zwalczające jego objawy. Istnieje mnóstwo sposobów na rozluźnienie ciała i uspokojenie umysłu, do niektórych z nich zaliczamy: rozciąganie, masaż, ćwiczenia oddechowe, relaksujące kąpiele. Polecana jest również medytacja lub zajęcia sportowe obniżające poziom napięcia takie jak: pływanie, bieganie, joga, pilates.
Warto przeczytać:
Jak przestać się zamartwiać?
