Spis treści
Samobójstwo to osobista tragedia, a nie tylko liczba w statystykach
Samobójstwo to tragedia, która dotyka nie tylko najbliższą rodzinę, ale cały krąg przyjaciół i znajomych. Jednak to właśnie najbliżsi przeżywają stratę w szczególny sposób. Oprócz bólu towarzyszy im często głębokie poczucie winy, wstyd, szok, niedowierzanie oraz niekończące się pytania o przyczyny tragedii.
– Rocznie w Polsce ginie dwa razy więcej osób w wyniku samobójstw niż w wypadkach samochodowych. Każdego dnia w Polsce około 15 osób odbiera sobie życie, prawie 30 podejmuje próby samobójcze, a wśród nich jest sześć osób poniżej 19. roku życia. Każda cyfra oznacza osobistą tragedię, a nie tylko liczbę w statystykach – czytamy na stronie Życie warte jest rozmowy.
Dlatego odpowiednie wsparcie osób, które doświadczyły samobójczej śmierci kogoś bliskiego jest takie ważne. Aby to ułatwić, w ramach Narodowego Programu Zdrowia na lata 2021–2025, zostały opracowane Standardy postępowania z osobą w kryzysie samobójczym, po próbie i w żałobie po samobójczej śmierci bliskiego. Materiały zostały przygotowane na zlecenie Ministerstwa Zdrowia we współpracy z Ministerstwem Edukacji Narodowej oraz ekspertami z Instytutu Psychiatrii i Neurologii, Komendy Głównej Policji i Komendy Głównej PSP.
Jak wspierać osoby w żałobie po samobójstwie bliskiej osoby?
Wspieranie osoby, która straciła bliskiego na skutek samobójstwa, wymaga ogromnej empatii, cierpliwości i zrozumienia, że żałoba po samobójstwie jest inna niż po naturalnej śmierci.
– W czasie żałoby możesz inaczej czuć, inaczej myśleć, inaczej się zachowywać. Możesz czuć się jakbyś był chory chociaż żałoba nie jest chorobą. Ten stan może trwać kilka miesięcy czasami dłużej. Zazwyczaj najtrudniejszy czas to czas zaraz po śmierci. Chociaż są i tacy wśród nas, którzy w pełni ciężar żałoby odczuwają dopiero po jakimś czasie np. po pogrzebie albo nawet po kilku miesiącach – mówi psycholog Małgorzata Łuba.
Bądź obecny, ale nie oceniaj – po prostu bądź. Nie musisz mówić wiele, bo często słowa są zbędne. Najważniejsza jest twoja obecność i gotowość do wysłuchania. Unikaj komentarzy typu: „Wszystko będzie dobrze”, „Już czas, żebyś się pozbierał”, „Proszę, nie płacz”, „Czas leczy rany”, „Wiem, jak się teraz czujesz” czy „Nie powinieneś odczuwać tego w ten sposób”. Takie słowa mogą pogłębić ból i poczucie winy. Okaż współczucie w ciszy, przytul, potrzymaj za rękę, zaparz herbatę.
Słuchaj bez oceniania – zachęć osobę do mówienia o swoich uczuciach, ale nie zmuszaj jej. Pozwól jej opowiadać o zmarłym i o swoich emocjach. Pytaj o samobójstwo, jeśli masz taką potrzebę, ale nie zadawaj pytań, które mogą wywołać poczucie winy: „Czy zauważyłeś coś dziwnego?”, „Czy mogłeś coś zrobić?”. Pozwól, by to osoba w żałobie decydowała, o czym chce mówić.
Pomagaj w codzienności – żałoba jest wyczerpująca. Zaoferuj konkretną pomoc. Zaproponuj, że zrobisz zakupy, ugotujesz obiad, zajmiesz się dziećmi. Proste gesty w codziennym życiu są nieocenione.
Pamiętaj o specjalistycznej pomocy – zachęć osobę w żałobie do skorzystania z pomocy psychologa lub grupy wsparcia dla osób po stracie bliskiego na skutek samobójstwa. To miejsce, w którym może spotkać innych, którzy przeżywają podobne doświadczenia, co zmniejszy poczucie izolacji i osamotnienia.
Daj sobie czas – pamiętaj, że żałoba to długi proces. Bądź cierpliwy, a twoja pomoc niech będzie długoterminowa. Reaguj nie tylko w pierwszych dniach po tragedii, ale również po kilku tygodniach, miesiącach czy nawet latach, kiedy emocje mogą wracać ze zdwojoną siłą.
Jak rozmawiać z osobą w żałobie po samobójstwie bliskiego?
W Standardach postępowania dotyczących kontaktu z osobami w kryzysie samobójczym zawarto również listę przydatnych zwrotów, które znacznie ułatwią nawiązanie empatycznego kontaktu z osobą, która dopiero dowiedziała się o samobójstwie kogoś bliskiego lub jest w żałobie po śmierci:
– Dla wielu z nas sposobem na poradzenie sobie z trudnościami jest rozmowa z drugim człowiekiem. Rozmowa, w której możemy powiedzieć o tym, co nas boli, czego doświadczamy, o tym cierpieniu, które stało się naszym udziałem. I Ty też możesz znaleźć osobę, która Cię wysłucha, która Ci podpowie, jak radzić sobie z trudnościami – podpowiada psycholog Małgorzata Łuba, która jest współautorką Standardów postępowania dotyczących kontaktu z osobami w kryzysie samobójczym.
Przydatne i wspierające zwroty:
Przykro mi, że to przydarzyło się Tobie.
To nie była Twoja wina, nie popełniłeś błędu (o ile jest to prawda).
Twoje reakcje/odczucia są normalne wobec tego, co się stało.
To zrozumiałe, że masz takie odczucia.
Domyślam się, że jesteś załamany/ zestresowany, widząc…
Już nigdy nie będzie tak samo, ale wszystko może się ułożyć.
To normalne, że płaczesz/nienawidzisz.
Rozumiem, że teraz nie chcesz ze mną rozmawiać, ale gdybyś zmienił zdanie, jestem tu, żeby Cię wysłuchać.
Martwię się o Ciebie i zależy mi na tym, żeby Ci pomóc.
Mam pomysł, który może być przydatny. Czy chcesz o nim posłuchać?
Mogę Ci podsunąć jakieś rozwiązanie, ale Ty zdecyduj, czy chcesz o nim posłuchać i czy Ci ono odpowiada.
Ja mam swoje zdanie, ale ostateczny wybór należy do Ciebie.
Jestem tutaj dla Ciebie.
Masz moje wsparcie.
Gdzie szukać pomocy? Skorzystaj z profesjonalnego wsparcia
Osoba po stracie bliskiego wskutek samobójstwa potrzebuje wsparcia ze strony bliskich, ale też zwykle profesjonalnej pomocy specjalistów od zdrowia psychicznego.
Pomoc znajdzie w takich miejscach jak:
Ośrodki interwencji kryzysowej,
Środowiskowe poradnie psychologiczne dla dzieci i młodzieży,
Miejskie ośrodki pomocy społecznej,
Poradnie psychologiczne,
Szpitale lub oddziały psychiatryczne,
Strona internetowa Życie warte jest rozmowy, www.zwjr.pl – na której pomoc uzyskają zarówno osoby w kryzysie samobójczym, jak i szukające wsparcia dla kogoś, kto przeżywa trudności psychiczne czy żałobę po samobójczej śmierci bliskiego.
TELEFONY W SYTUACJACH KRYZYSOWYCH
800 702 222 Linia wsparcia dla osób w stanie kryzysu psychicznego całodobowa i bezpłatna
800 300 311 Wojskowy Telefon Wsparcia Psychologicznego całodobowa dla żołnierzy i pracowników sił zbrojnych oraz najbliższych członków ich rodzin
116 123 Telefon zaufania dla dorosłych czynny codziennie od godz. 14:00 do 22:00
116 111 Telefon zaufania dla dzieci i młodzieży czynny codziennie, całodobowo
608 271 402 Telefon zaufania dla mężczyzn czynny we wtorki od 17:00 do 19:00 oraz czwartki od 19:00 do 21:00
800 121 212 Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka całodobowy, 7 dni w tygodniu
22 290 44 42 Telefon Zaufania Fundacji „Twarze Depresji” czynny we wtorki i środy od 9:00 do 11:00
22 484 88 01 ITAKA – Antydepresyjny telefon zaufania czynny od poniedziałku do piątku od 15:00 do 20:00
22 484 88 04 ITAKA – Telefon Zaufania Młodych czynny od poniedziałku do soboty od 12:00 do 20:00 800 108 108 Bezpłatna linia wsparcia dla osób po stracie bliskich czynna od poniedziałku do piątku od 14:00 do 20:00
22 425 98 48 Telefoniczna Pierwsza Pomoc Psychologiczna czynna: od poniedziałku do piątku od 17:00 do 20:00 sobota od 15:00 do 17:00
W sytuacji zagrożenia życia zadzwoń na numer alarmowy 112 i czekaj na pomoc.
Źródła:
