Spis treści
8 grudnia odbyła się konferencja prezentująca efekty pierwszego w Polsce Krajowego Programu Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym za lata 2021-2025. Już teraz wiadomo, że program zostanie przedłużony do 2026 roku. Jak podkreślili organizatorzy, nie byłoby efektów programu, gdyby nie ścisła współpraca międzyresortowa. Zaangażowane było w nią Ministerstwo Zdrowia, Ministerstwo Edukacji Narodowej, ale także służba ochrony zdrowia, pomoc społeczna, służby mundurowe i duchowieństwo.
Spadła liczba samobójstw w Polsce
Każdego dnia w Polsce około 13 osób odbiera sobie życie, z czego około 11 to mężczyźni. W latach 2020-2024 w liczbie samobójstw w populacji ogólnopolskiej następowały wzrosty i spadki na poziomie ok. 2,4% (rok 2022 i 2023). W stosunku do roku 2020 w roku 2023 nastąpił wzrost liczby samobójstw o 1,3 proc. Porównując jednak rok 2020 do 2024 widzimy spadek liczby samobójstw o 6,2 proc.
Najbardziej widoczny spadek liczby samobójstw w Polsce nastąpił pomiędzy rokiem 2023 a 2024 (7,4 proc.) – 388 samobójstw mniej. To największy spadek od 10 lat. W 2014 roku liczba samobójstw wynosiła 6165 a w roku 2024 już 4845. W tym okresie odnotowano spadek aż o 21,4 proc. – 1320 samobójstw mniej.
Zdrowie
Zrozumieliśmy wszyscy, że nasze zdrowie nie jest tylko w rękach Ministerstwa Zdrowia. Pozwoliliście nam wejść w wasze obszary ze swoją wiedzą - powiedziała prowadząca spotkanie Anna Gil, kierownik Narodowego Programu Zdrowia.
Rodzice często nie wiedzą, co dzieje się za ścianą
W ramach Krajowego Programu Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym zostało m.in. przeszkolonych 50 tysięcy nauczycieli, osób duchownych, kuratorów, opiekunów ośrodków wychowawczych oraz służb mundurowych.
To jest jedno z najcięższych zadań, jakie powinna i może wziąć na siebie dorosła osoba: wsparcie dziecka w kryzysie samobójczym - podkreśliła Paulina Piechna-Więckiewicz, podsekretarz stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej.
Dodała także, że jej resort pracuje nad tym, by działać również w świecie cyfrowym, który stanowi obecnie największe wyzwanie dla wszystkich zaangażowanych w program.
Jak poinformował insp. Robert Kumor z Policji, dane za ostatnie 11 miesięcy, wskazują na światełko w tunelu. Po raz pierwszy liczba samobójstw w Polsce spadła bowiem poniżej 5 tysięcy. Zmniejszyła się także liczba prób samobójczych.
Wzrosła świadomość społeczna co do tego, na co zwracać uwagę, jak i do kogo zwracać się o pomoc - wyjaśnił insp. Robert Kumor i przyznał, że głównym obszarem działań policji także jest cyberświat.
Funkcjonariusze Biura Zwalczania Cyberprzestępczości monitorują sytuacje zagrożenia życia i zdrowia obywateli m.in. dzięki infoliniom czy czatom prowadzonym przez fundacje zaangażowane w program.
Jak wynika z danych biura, w 2020 roku odebrano 850 sygnałów o niebezpiecznych sytuacjach. W 2024 roku było ich już 2900, a w 2025 roku - 2024.
98 procent zgłoszeń skutkuje pozytywnym namierzeniem osoby, która zamierza popełnić samobójstwo - dodał insp. Robert Kumor. - To świadczy o tym, że dzisiaj społeczeństwo potrafi reagować.
840 osób, do których policja przyjechała w ostatnim roku, było małoletnich. Jak wyjaśnił funkcjonariusz, po przybyciu służb na miejsce, często okazuje się, że rodzice osoby małoletniej przebywają w sąsiednim pokoju i są nieświadomi tego, że ich dziecko planuje popełnić samobójstwo.
Anna Gil podkreśliła, jak istotne jest to, że policja, straż pożarna czy żandarmeria wojskowa otworzyła się na sprawy zdrowia:
Jeśli ktoś nie chce iść do lekarza, bo ktoś go zobaczy w małej miejscowości, to podejdzie do dzielnicowego. Dlatego tak ważne jest, aby służba mundurowa nie bała się podejmować tej współpracy. Zrozumiano, że kryzys psychiczny jest bezpośrednim stanem zagrożeniem zdrowia i życia.
Internet pogłębia dziecięce kryzysy
Dr Halszka Witkowska, lider merytoryczny trzech zadań KPZZS, przedstawiła na konferencji wyniki raportu „Dobre i złe wiadomości”, na który powinni zwrócić uwagę rodzice dzieci w wieku szkolnym. W badaniu wzięło udział 1818 uczniów: klas 7. szkół podstawowych oraz klas 3. szkół ponadpodstawowych. Wynika z niego, że treści suicydalne w siecie wyświetlają się 40 proc. siódmoklasistów, a ponad 90. proc. nie szuka ich sama. W klasach trzecich szkół ponadpodstawowych ten problem dotyczy już 55 proc. osób.
Kryzys samobójczy to proces. Jeśli dziecko jest w kryzysie, spędza czas w Internecie i wyświetlają mu się tego typu treści, to ten stan psychiczny się pogarsza. A jeśli z niego wychodzi, to te treści są strasznym przypomnieniem - wyjaśniła dr Halszka Witkowska.
Badaczka zwróciła uwagę na kluczową rolę dorosłych osób w tym procesie:
Jako dorośli mamy fałszywe przekonanie, że jeśli zapytamy, to zachęcimy kogoś. Tymczasem ponad 40 proc. badanych uczniów klas 7. rozmawiało o myślach lub próbach samobójczych. 37 proc. z nich wspierało kolegę lub koleżankę, którzy borykali się z takimi myślami. Jako dorośli powinniśmy stanąć w prawdzie i tam gdzie powinniśmy być, a powinniśmy być wsparciem.
Nie przemoc rówieśnicza, a rodzicielska najczęstszą przyczyną
Warto przy tym pamiętać, że dzieci, które mają problemy natury emocjonalnej, częściej uciekają w Internet i tzw. passive screnening. To właśnie one są jeszcze bardziej narażone na treści suicydalne i przemoc rówieśniczą. Z raportu „Dobre i złe wiadomości” wynika, że 100 proc. uczniów klas siódmych, którzy podjęli próbę samobójczą doświadczyło co najmniej jednego z czterech rodzajów przemocy. W grupie klas 3. szkół ponadpodstawowych było to 90 proc. uczniów.
Najczęściej nie była to wcale przemoc rówieśnicza ani fizyczna, ale psychiczna, dokonana przez rodzica czy opiekuna w domu - zauważyła dr Witkowska.
Na drugim miejscu znalazła się przemoc seksualna, która w większości dotyka dziewcząt.
W latach 2020-2023 liczba dziewcząt, które popełniły samobójstwo, wzrastała. Od roku 2020 wzrost ten wyniósł 63,4 proc. Z kolei wśród chłopców przyrost samobójstw następował w latach 2020-2022, natomiast w roku 2023 liczba samobójstw się zmniejszyła o 17,8% w stosunku do roku 2022. W całej populacji dzieci i młodzieży liczba samobójstw zmniejszyła się o 7 proc. Porównując rok 2023 i 2024, nastąpił duży spadek liczby samobójstw na poziomie 12,4 proc. W stosunku do roku 2022, kiedy to wystąpił szczyt samobójstw dziewcząt i chłopców (okres pandemii COVID-19) liczba samobójstw wśród nich zmniejszyła się o 18,6 proc.
W przypadku myśli samobójczych warto robić wszystko, by zapobiec najgorszemu, m.in. skorzystać z ogólnopolskiej linio wsparcia. Pomoc można znaleźć pod numerami telefonów:
dla dzieci i młodzieży – 116 111; 800 121 212 (całodobowo),
dla dorosłych – 116 123, 800 702 222 (całodobowo),
„Telefon pogadania” – 800 012 005 (codziennie 12.00-20.00),
telefon dla dorosłych w sprawach dzieci – 800 100 100 (pon.-pt. 12.00-15.00); 800 800 602 (pon.-pt. 15.00-19.00)
„Dobre Słowa – telefon dla seniorów” – 12 333 70 88 (codziennie 10.00-12.00 i 17.00-19.00),
„Telefon Zaufania Młodych – 22 484 88 04 (pon.-sob. 11.00-21.00),
„Antydepresyjny Telefon. Zaufania” – 22 484 88 01 (pon.-pt. 15.00-20.00,
„Antydepresyjny Telefon Forum Przeciw Depresji” – 22 594 91 00 (środa-czwartek 17.00-19.00).
Więcej informacji jest dostępne na stronie kampanii zatrzymaj samobójstwo
