Lamblia to niebezpieczny dla zdrowia pasożyt wywołujący lambliozę (giardioza) – jakie są objawy zakażenia giardia lamblia i jak je leczyć?

Lamblia to niewielki pierwotniak z grupy wiciowców, który określany jest wieloma różnymi, niekoniecznie prawidłowymi nazwami. Najpopularniejsza, a zarazem właściwa jest nazwa łacińska, czyli giardia lamblia. Po polsku nazywa się go ogoniastkiem jelitowym, giardią jelitową, bądź wielkouśćcem jelitowym. Pierwotniak ten wiedzie pasożytniczy tryb życia, wywołując u swoich nosicieli chorobę nazywaną lambliozą lub giardiozą. Giardia lamblia to jeden z pasożytów odpowiadających za najliczniejsze zakażenia nie tylko u ludzi, ale także u zwierząt domowych – psów oraz kotów.

Lamblia jest bardzo małym organizmem, gdyż osiąga od 9 do 12 mikrometrów długości. Ma podwójne organella, ułożone symetrycznie wzdłuż osi jej ciała – dwa jądra komórkowe i dwa komplety wici. Co nietypowe, nie zawiera mitochondriów, czyli organelli odpowiedzialnych za wytwarzanie energii niezbędnej do poruszania i funkcji życiowych. Dlatego lamblia jest bardzo dobrze przystosowana do pasożytowania na kosmkach jelitowych, skąd czerpie potrzebną energię. Posiada specjalny dysk czepny z przyssawką, którą przyczepia się ściśle do maleńkich komórek nabłonkowych jelita lub pęcherzyka żółciowego.

Polecamy przeczytać poradnik: Choroby od kota

Lamblie mają dość prymitywny i schematyczny cykl życiowy. W ich rozwoju wyróżnia się formę trofozoid, cyst oraz czynnych pasożytów. Do zakażenia dochodzi drogą pokarmową po dostaniu się cyst do układu trawiennego żywiciela. W dwunastnicy z cyst uwalniane są trofozoidy, które wędrują do jelita cienkiego, gdzie przyczepiają się do jego ścian za pomocą specjalnego aparatu. Tam rozwijają się właściwe formy lamblii, które kolonizują (czyli zasiedlają) jelito czcze, drogi żółciowe, a nawet pęcherzyk żółciowy. Mnożą się poprzez podział podłużny w bardzo szybkim tempie i częściowo przeobrażają w postać cysty, niezwykle odpornych na niekorzystne warunki środowiskowe, a następnie są wydalane z kałem. W ten sposób może dojść do zarażenia kolejnych nosicieli lamblią.

Przy jednym wypróżnieniu wydalone zostaje nawet do 500 milionów cyst. W wilgotnym kale przetrwają nawet przez 3 tygodnie, natomiast w zbiorniku wodnym do kilku miesięcy.

Giardia lamblia kolonizuje jelita, a także drogi żółciowe. To jeden z pasożytów, którymi ludzie, psy i koty mogą zarażać się wzajemnie. Prosty cykl życiowy, intensywne procesy rozmnażania i doskonałe przystosowanie do pasożytniczego trybu życia sprawiają, że lamblie pojawiają się u około 10 proc. ludzi dorosłych w Polsce. Natomiast lamblie u dzieci są jeszcze częstsze, bowiem dotyczą nawet 25 procent najmłodszych. Warto więc być wyczulonym na objawy zakażenia pasożytem (lambliozy) i w razie potrzeby szybko udać się do lekarza.

Lamblia to pierwotniak występujący w kale w postaci odpornych cyst. Zakażenie nim wywołuje chorobę nazywaną lambliozą lub giardiozą, która należy do grupy chorób brudnych rąk. Można się nią zarazić pijąc wodę lub spożywając żywność zanieczyszczoną ludzkim, psim lub kocim kałem, a także dotykając ust dłońmi, które wcześniej miały styczność z zainfekowanymi odchodami (np. podczas sprzątania odchodów po swoim pupilu). Do połknięcia cyst dochodzi głównie przez niedostatki higieny osobistej i niekorzystanie z mydła.

To powód, dlaczego o wiele częściej na lambliozę chorują dzieci. Najmłodsi spędzają czas na świeżym powietrzu, bawiąc się w piaskownicy, grzebiąc w ziemi w poszukiwaniu ciekawych obiektów, a w trakcie zabawy nie raz sięgają rączkami w okolice buzi i ust. Ryzyko wzrasta, jeśli maluszek po zakończonej zabawie nie umyje dłoni przed spożyciem posiłku. Lambliami można zarazić się także od zwierząt domowych, które są nosicielami cyst. W tym przypadku to także najmłodsi znajdują się w grupie ryzyka. Co istotne, zwierzęta mogą zwrotnie zarazić się, zjadając lub liżąc ludzki kał.

Fundamentem profilaktyki lambliozy jest dbanie o wzmożoną higienę osobistą, mycie warzyw i owoców przed ich spożyciem, dokładne mycie rąk przed posiłkami i po powrocie do domu, a także regularne odrobaczanie zwierząt domowych.

Sprawdź, czy znasz: Najczęstsze ludzkie pasożyty

Lamblia powoduje groźną chorobę pasożytniczą, jaką jest lamblioza (giardioza). Oznaki zakażenia lamblią niestety nie należą do specyficznych, dlatego niejednokrotnie diagnoza bywa utrudniona. Nasilenie i postać objawów są różne, w zależności od ilości pasożytów kolonizujących układ pokarmowy i kondycji układu odpornościowego pacjenta. W około 10 proc. przypadków zakażenie lambliami przebiega bezobjawowo. Jeśli pojawiają się symptomy, przyjmują przeważnie postać zaburzeń żołądkowo-jelitowych. Najczęściej są to:

• napadowe, uogólnione bóle brzucha (trudno zlokalizować źródło),
• biegunki występujące naprzemiennie z zaparciami,
• obfite stolce o bardzo nieprzyjemnym zapachu,
• nudności,
• ból w okolicy pęcherzyka żółciowego,
• zaburzenia trawienia.

Przy długotrwałym zakażeniu, lamblie u dzieci mogą spowodować zaburzenia rozwoju fizycznego. U pacjentów ze wszystkich grup wiekowych pojawiają się niekiedy takie symptomy jak wychudzenie (spowodowane częstymi biegunkami), niedokrwistość z niedoboru żelaza (wywołana zaburzeniami wchłaniania tego składnika w jelicie), a także krótkotrwałe napady gorączki z jednoczesnym obniżeniem ciśnienia tętniczego krwi. Lamblie jelitowe mogą też przyczyniać się do problemów skórnych, na pierwszy rzut oka trudnych do powiązania z pasożytami: uporczywy trądzik, wysypka alergiczna na całym ciele. Nie są one jednak częstym objawem zakażenia.

Lambliozę rozpoznaje się na podstawie badania kału ogólnego i na pasożyty oraz badań krwi. Lamblię można też wykryć w kale w nowoczesnym badaniu genetycznym na podstawie jej DNA. Lamblie w kale mają przeważnie postać cyst – rzadko stwierdza się obecność żywych pasożytów lub form pośrednich. Trofozoidy można zidentyfikować w treści pobranej z dwunastnicy lub dróg żółciowych za pomocą zgłębnika.

Przy podejrzeniu lambliozy najczęściej wykonuje się badanie kału. Co ważne, jednorazowy ujemny wynik nie wyklucza obecności pasożyta w organizmie. Testy należy powtórzyć w odstępach 2-3 dni, a nawet kilkukrotnie, ponieważ cysty wydalane są cyklicznie, a nie za każdym razem podczas wypróżnienia. Badania kału należy wykonać nie tylko u osoby prawdopodobnie chorej na giardiozę, ale także u jej domowników. Cena badania wykonanego prywatnie mieści się w szerokim przedziale 30-90 złotych, w zależności od miasta.

Nieco dokładniejszym badaniem jest test na obecność lamblii, do którego materiałem biologicznym jest krew. Pasożyty same w sobie nie znajdują się we krwi człowieka, ale w wyniku zarażenia, w organizmie zostaje uruchomiona produkcja specyficznych przeciwciał klas IgG oraz IgM. Jeśli we krwi znajdują się przeciwciała IgM - oznacza to aktywną fazę zakażenia, natomiast przeciwciała IgG utrzymują się we krwi dłużej i określają przewlekłą postać zakażenia lub przebycie choroby w przeszłości. Test na lamblie z krwi można zrobić w laboratorium.

Lamblia jest trudnym do eliminacji z organizmu pasożytem. Leczenie lambliozy powinno być dobrane indywidualnie, w zależności od stanu zdrowia, wieku i potrzeb konkretnego pacjenta. Giardiozę leczy się przy pomocy doustnych preparatów przeciwpasożytniczych, które mogą powodować następujące skutki uboczne: biegunka, zawroty głowy, osłabienie i reakcje skórne. Dlatego należy bezwzględnie przestrzegać dawkowania preparatu rozpisanego przez lekarza, szczególnie gdy lamblia jelitowa zdiagnozowana została u dziecka.

Warto pamiętać o szybkim rozprzestrzenianiu się lamblii oraz jej niebywałej odporności na warunki środowiskowe. Domownicy mogą zarażać siebie wzajemnie – nawet po przyjęciu dawki leków można ponownie zarazić się cystami, które z łatwością bytują w kale lub wodzie. Należy sprawdzać, czy leczenie okazało się skuteczne, ponawiając badania diagnostyczne po zakończeniu kuracji. Jeśli istnieje taka potrzeba, cała rodzina powinna przyjmować leki przeciwpasożytnicze. W okresie leczenia konieczna jest wzmożona dbałość o higienę osobistą, szczególnie mycie rąk po skorzystaniu z toalety i przed jedzeniem.

1. Sawicka-Parobczyk M.: Giardioza u dzieci – właściwe rozpoznanie może być trudne. Pediatria i Medycyna Rodzinna 2012.
2. Wiercińska-Drapało A.: Giardioza — obraz kliniczny, rozpoznanie i leczenie. Gastroenterologia Kliniczna 2010.