Bąblowica - groźna choroba pasożytnicza. Jak można zarazić się tasiemcem bąblowcowym?

Choroba pasożytnicza nazywana potocznie bąblowicą jest wywoływana przez bąblowca wielojamowego (Echinococcus multilocularis) lub bąblowca jednojamowego (Echinococcus granulosus). Występuje on od strefy klimatu umiarkowanego aż po strefę polarną. Jego żywicielami ostatecznymi są przedstawiciele rodziny psowatych, w szczególności lisy rude, lisy polarne, kojoty oraz jenoty. Bardzo rzadko stwierdza się go u psów domowych, choć istnieją takie przypadki (szczególnie u psów biegających bez opieki i polujących na małe gryzonie). Istnieją także pojedyncze doniesienia, że tasiemiec bąblowcowy występuje u kotów — w ich układzie pokarmowym panują jednak nieco inne warunki, przez co bąblowiec nie rozwija się tam prawidłowo.

Jak wszystkie pasożyty, także bąblowiec ma swój specyficzny cykl życiowy. Jaja pasożyta (onkosfery) znajdują się środowisku, na przykład na trawie, w wodzie lub glebie, dokąd trafiły z kałem zakażonego zwierzęcia. Następnie są zjadane przez żywicieli pośrednich, najczęściej małe gryzonie. Na terenie Europy są to najczęściej:

• Nornikowate (nornica, nornik).
• Chomikowate (karczownik, piżmak).

Jaja tasiemca rozwijają się w wątrobie gryzonia, przyjmując formę larwalną (nazywaną protoskoleksem). Następnie gryzoń jest zjadany przez polującego drapieżnika, czyli żywiciela ostatecznego. To właśnie w jego jelicie cienkim protoskoleksy zamieniają się w bardzo liczne (kilka setek), dorosłe formy E.multilocularis. Forma dojrzała to niewielki pasożyt (około 2 mm) o ciele zbudowanym z główki z hakami oraz 3-4 członów. Ostatni człon jest wypełniony jajami (od 200 do aż 600 jaj w jednym członie), które wykazują niezwykłą odporność na warunki środowiskowe. Nie wymagają, w przeciwieństwie do wielu innych pasożytów, kilkudniowego okresu inkubacji. Od razu po znalezieniu się poza organizmem żywiciela są inwazyjne. Gdy zwierzę wydala kał, wraz z nim do środowiska przedostają się dorosłe bąblowce. Człony ulegają rozpadowi, a jaja przyczepiają się do roślin, podłoża, pływają w wodzie. Gdy zjada je żywiciel pośredni, cykl rozwojowy bąblowca zostaje domknięty.

Odmiana bąblowca Echinococcus granulosus to tak zwany bąblowiec jednojamowy, odpowiadający za zachorowania na mniej groźną w skutkach i o wiele częściej występującą u ludzi bąblowicę jednojamową. Ta odmiana pasożyta częściej żyje w organizmach lisów, podczas gdy bąblowiec wielojamowy rozwija się głównie w organizmach psów. W Europie do zakażenia psów dochodzi rzadko, choć może się to zdarzać. Wysoki jest za to odsetek lisów zarażonych bąblowcem jednojamowym.

Bąblowica wielojamowa, czyli alweolarna echinokokoza lub alweokokoza, należy do grupy parazytoz — chorób wywołanych przez pasożyty. Bąblowiec, który przedostał się do organizmu człowieka, rozwija się najczęściej w wątrobie (60% przypadków). Oprócz wątroby może być zlokalizowany także w:

• Płucach.
• Śledzionie.
• Mózgu.
• Kościach.
• Nerkach.

W przypadku bąblowicy wielojamowej tasiemiec bąblowcowy szybko rozrasta się, niszcząc tkanki narządu. Wędruje też z krwią do innych narządów (oka, płuc, mózgu), co bardzo przypomina objawy nowotworu z przerzutami. Śmiertelność tej choroby przy braku podjętego leczenia wynosi aż 90%. Duże jest także ryzyko nawrotów. Ze względu na zwiększanie się populacji lisów wzrasta też odsetek zachorowań na tę groźną postać bąblowicy. W Polsce w 2010 roku zdiagnozowano 76 przypadków. W porównaniu do wyniku z roku 1999 (13), 2004 (25) oraz 2007 (52) widać wyraźną tendencję wzrostową. Podobne statystyki odnotowano w innych krajach Europy. Specjaliści tłumaczą, że z pewnością nie jest ona spowodowana rozwojem diagnostyki, ponieważ bąblowicę wciąż diagnozuje się w zaawansowanym stadium. Bardzo często trudność diagnostyczną stanowi odróżnienie bąblowicy wielojamowej od nowotworu z przerzutami.

Nieco inaczej przebiega zakażenie bąblowcem jednojamowym. Rozwój choroby to bardzo powolny proces, często niewykrywalny przez całe lata (niekiedy od zarażenia pasożytem do jego wykrycia mija 15 lat). Pojedyncza cysta rozrasta się o około 1 cm średnicy rocznie. Z czasem zaczyna uciskać narządy i powodować rozmaite objawy w zależności od lokalizacji cysty. Torbiel jest otoczona dwiema błonami, a z czasem wokół niej wytwarza się także torebka włóknista.