Astygmatyzm – na czym polega ta wada wzroku? Objawy, rozpoznanie i metody leczenia astygmatyzmu u dzieci i dorosłych

Astygmatyzm jest wadą soczewki lub rogówki oka, która zaburza symetrię obrotową oka. To wada, której często towarzyszy krótkowzroczność lub dalekowzroczność. Pacjenci widzą niewyraźnie pewne pola zarówno z dużej, jak i z mniejszej odległości. Przyczyną jest nieregularny kształt soczewki lub rogówki, które powinny być kuliste. Światło wpadające do oka rozprasza się nieprawidłowo, co tworzy zamazany obraz. Poziome promienie załamują się pod innym kątem niż pionowe, w efekcie nie spotykają się w jednym miejscu - stąd inna nazwa astygmatyzmu, niezborność. Zdeformowana rogówka odpowiada za astygmatyzm częściej niż wady soczewki.

Co więcej, niemal każdy ma przynajmniej lekki astygmatyzm. U wielu osób nie objawia się on dostatecznie mocno, by zaburzać komfort widzenia. Żadne oko nie posiada idealnie kulistej rogówki i soczewki. Im większe deformacje w ich budowie, tym mniej wyraźne widzenie.

Niezborność fizjologiczna ma wartość do 0,5D i nie wymaga korygowania.

Istnieją dwa podstawowe typy astygmatyzmu:

• Regularny (wpadające do oka promienie światła tworzą dwie prostopadłe osie).
• Nieregularny (promienie wpadające do oka tworzą osie nieprostopadłe).

Astygmatyzm regularny występuje o wiele częściej, zwykle jest też wadą wrodzoną. Podlega prawom dziedziczenia jako cecha autosomalna dominująca, stąd też jego duże rozpowszechnienie. Z kolei astygmatyzm nieregularny powstaje na ogół w wyniku urazów (blizny powypadkowe, choroby oczu).
Chorobą najczęściej odpowiadającą za astygmatyzm nieregularny jest tak zwany stożek rogówki (keratoconus): w jej przebiegu stopniowo zmniejsza się środkowa część rogówki, aż przybierze stożkowaty kształt. Tak zdeformowana rogówka powoduje rozmaite nieprawidłowości widzenia, w tym właśnie objawy astygmatyzmu.

Astygmatyzm u dzieci zmienia się nieco wraz z wiekiem, ze względu na rozwój i przebudowę gałki ocznej. Nasilenie wady oraz częstość jej występowania spada do wieku przedszkolnego, następnie w wieku szkolnym ulega utrwaleniu na względnie stałym poziomie. Dalsze pogłębianie astygmatyzmu zachodzi dopiero po 40. roku życia.

Astygmatyzm objawia się zarówno podczas patrzenia w dal, jak i podczas wykonywania czynności związanych z obserwowaniem bliży. Nie tylko zaburza ostrość widzenia niektórych fragmentów pola (lub całości), ale też powoduje częste bóle głowy i poczucie zmęczenia wynikające z faktu, że oko nieustannie próbuje dostosować się do warunków. Do objawów astygmatyzmu należą:

• Zamazane widzenie podczas próby skupienia wzroku na przedmiotach znajdujących się w oddaleniu.
• Niekiedy też problemy z ostrością widzenia z bliska (np. podczas czytania).
• Różnice jakości widzenia pionowych i poziomych linii (jedne lub drugie bardziej wyraźne).
• Łzawienie i pieczenie oczu.
• Bóle głowy.
• Mrużenie oczu i przekrzywianie głowy.
• Zaburzenia poczucia przestrzeni.
• Poczucie zmęczenia podczas zajęć związanych z wysiłkiem wzrokowym.

Astygmatyzm regularny wykrywa się podczas zwykłego, rutynowego badania ostrości wzroku.

Dalsze badania mają na celu określenie, jaka dokładnie forma astygmatyzmu dotyczy pacjenta. Klinicznie wyróżnia się ich bardzo wiele, w zależności od położenia linii ogniskowych promieni światła wpadających do oka. Lekarz sprawdza też, czy z astygmatyzmem nie współwystępuje nadwzroczność lub krótkowzroczność.

Metody badania astygmatyzmu są bezbolesne i bezkontaktowe.

• Badanie keratoskopem
  Keratoskop (krążek Placido) jest narzędziem, które pozwala obserwować kształt odbić okręgów w rogówce oka pacjenta. Jego zadaniem jest jedynie obserwowanie białego dysku z czarnymi okręgami.

• Badanie oftalmometrem
  Oftalmometr (keratometr) służy do pomiaru krzywizny przedniej powierzchni rogówki. Pozwala dość dokładnie określić stopień oraz oś astygmatyzmu.

• Wideokeratografia komputerowa
  Nowoczesna i bardzo dokładna metoda. Krążek Placido występuje w niej jako obraz rzucony na powierzchnię gałki ocznej. Obraz ten rejestruje kamera, a następnie analizuje go program komputerowy. W ten sposób powstaje wierna mapa rogówki, ukazująca wszystkie jej krzywizny.

Astygmatyzm leczy się głównie objawowo, korygując wzrok za pomocą okularów lub szkieł kontaktowych. Służą do tego tak zwane soczewki toryczne (z kombinacją sferyczno-cylindryczną).

Gdy astygmatyzm jest niewielki, wystarczy nosić je do pracy przy komputerze, czytania książek, prowadzenia samochodu. Okulary korygujące astygmatyzm pozwalają skupić wpadające do oka promienie w jednym punkcie. Szkła cylindryczne wykazują różnice w mocy w zależności od miejsca. Dobrze dobrane okulary, a coraz częściej także soczewki kontaktowe, pozwalają całkowicie korygować zaburzenia widzenia powodowane astygmatyzmem.

Astygmatyzm można też wyleczyć całkowicie, przy zastosowaniu zabiegów chirurgicznych i laserowych. Operacja zwana keratotomią promienistą była popularna dość długo, ostatnio wypierają ją jednak zabiegi przeprowadzane z pomocą lasera.

• Metoda LASIK (laser assisted in situ keratomileusis)
  Polega na wymodelowaniu powierzchni rogówki w dwóch etapach tak, by prawidłowo skupiała promienie świetlne i rzucała je na powierzchnię siatkówki.

• Metoda PRK (photo - refractive keratectomy)
  Drugi typ zabiegu na rogówce, modelujący jej powierzchnię i korygujący nieprawidłowe krzywizny. U pacjentów z zaćmą przeprowadza się zabieg chirurgicznej wymiany soczewki z możliwością wszczepienia soczewki korygującej astygmatyzm oka.

Orzechy – jakie mają właściwości zdrowotne?