Wirus HSV – jakie choroby powoduje, jak można się nim zarazić i jakie mogą być powikłania?

Herpes Simplex Virus wywołuje najczęściej opryszczkę pospolitą. Schorzenie to może zostać spowodowane jednym z dwóch typów wirusa Herpes simplex: HSV-1 lub HSV-2.

HSV-1 zazwyczaj powoduje opryszczkę w rejonie jamy ustnej, zaś wirus HSV-2 odpowiada za występowanie opryszczki okolic intymnych, choć są wyjątki od tej reguły. Zakażenie wirusem Herpes simplex można zaleczyć, ale całkowita eliminacja tego wirusa z organizmu jest obecnie niemożliwa – nie ma odpowiednich leków. Wirus pozostaje uśpiony w zwojach nerwowych, a wybudza się, gdy organizm jest z jakiegoś powodu osłabiony. Dlatego opryszczka jest chorobą nawracającą.

Jedynym naturalnym gospodarzem i rezerwuarem wirusa HSV jest człowiek. Zakażenia wirusem HSV-1 i HSV-2 należą do najczęstszych zakażeń wirusowych wśród ludzi – szacuje się, że odsetek osób zakażonych wirusem nawracającej opryszczki to nawet 60-90 procent dorosłych. Wirus przenosi się łatwo – ze śliną (HSV-1) lub wydzielinami okolic intymnych (HSV-2). Nie zawsze jednak wywołuje zmiany chorobowe – czasami zakażenie przebiega bezobjawowo.

Wirus HSV-1 przenosi się poprzez wydzielinę pęcherzykową, ślinę lub w czasie bezpośredniego kontaktu z błonami śluzowymi i skórą zakażonej osoby. Można zarazić się nim podczas pocałunków (nawet w policzek), używając tych samych naczyń i sztućców, maszynki do golenia oraz ręcznika. Wirusem HSV-1 można także zakazić się podczas zabiegów stomatologicznych (dotyczy to zarówno pacjentów, jak i lekarza, jeśli nie stosują rękawiczek ochronnych) oraz przy badaniu lekarskim jamy ustnej.

Wirus HSV szybko ginie w temperaturze pokojowej, dlatego do zarażenia konieczny jest bezpośredni kontakt z wydzieliną lub śliną osoby zakażonej.

Do zakażenia wirusem opryszczki HSV-1 zazwyczaj dochodzi we wczesnym dzieciństwie. Natomiast wirus HSV-2 przenosi się drogą kontaktów seksualnych, dlatego zakażenie następuje zwykle po rozpoczęciu życia seksualnego. Po objawach zakażenia pierwotnego, które zazwyczaj są gwałtowne i nasilone, wirus HSV lokuje się w nerwach w okolicy krzyżowej kręgosłupa i pozostaje w uśpieniu aż do czasu nawrotu choroby w momencie obniżenia odporności. Z tego względu objawy zakażenia wirusem Herpes simplex dzielą się na pierwotne i nawrotowe:

• Pierwotne powoduje pierwszy kontakt z wirusem, są one wówczas bardzo intensywne i dotkliwe.
• Nawrotowe pojawiają się, gdy w organizmie przebywa już wirus w stanie uśpienia i zostanie on wybudzony przez czynniki powodujące osłabienie odporności. Objawy są wtedy łagodniejsze i łatwiej da się je wyleczyć.

Po zakażeniu wirusem HSV zmiany w postaci opryszczki (pęcherzyków) pojawiają się zwykle po kilku dniach, ale mogą pojawić się nawet po 3-4 tygodniach. Czasem nie pojawiają się wcale, co nie znaczy, że osoba, u której doszło do zakażenia, nie może zarażać innych. Paradoksalnie można zatem nie wiedzieć, że jest się zakażonym wirusem HSV – opryszczka może pojawić się nawet kilka lat po zakażeniu, kiedy organizm jest osłabiony i układ odpornościowy nie jest w stanie poradzić sobie z wirusem HSV.

Zakażenie wirusem HSV można potwierdzić w badaniach serologicznych, które wykrywają przeciwciała wobec HSV, badaniach PCR, które wykrywają geny wirusów lub za pomocą hodowli wirusów na kulturach tkankowych pobranych od pacjenta.

Nawroty opryszczki mogą ujawniać się co kilka lat, miesięcy, a nawet dni – wszystko zależy od stanu zdrowia i trybu życia danej osoby.

Nawrotom opryszczki sprzyjają wszystkie czynniki osłabiające odporność organizmu takie jak:

• stres,
• choroba,
• zmęczenie,
• urazy,
• zabiegi stomatologiczne i chirurgiczne,
• gorączka,
• miesiączka,
• ciąża.

• Opryszczka wargowa – w okolicy ust pojawia się bolesny pęcherzyk lub kilka pęcherzyków, które po kilku dniach pękają tworząc nieestetyczny strupek.
• Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej (gingivostomatitis) – zazwyczaj pojawia się jako objaw pierwotnego zakażenia wirusem HSV-1. Pęcherzyki tworzą się w jamie ustnej, zaś po ich pęknięciu tworzą się nadżerki. Zmianom towarzyszy podwyższona temperatura.
• Zanokcica opryszczkowa i opryszczka skóry – zmiany pojawiają się przy paznokciach i na palcach. Tzw. opryszczka zapaśników (herpes gladiatorum) może pojawić się także na skórze innych części ciała.
• Zapalenie spojówek i rogówki (keratitis herpetica, keratitis dendritica) – ta choroba wywołana przez wirus HSV może doprowadzić nawet do utraty wzroku.
• Opryszczkowe zapalenie mózgu – zdarza się rzadko, zazwyczaj w wyniku zakażenia pierwotnego wirusem HSV. Jest to choroba groźna, śmiertelność nieleczonego opryszczkowego zapalenia mózgu to aż 70 procent.
• Zapalenie przełyku, zapalenie wątroby, opryszczka uogólniona – występują u pacjentów zakażonych wirusem HSV ze zmniejszoną odpornością, po chemioterapii, przyjmujących leki immunosupresyjne oraz u pacjentów z AIDS.
• Opryszczka narządów płciowych (wirus HSV-2) – pęcherzyki i nadżerki tworzą się w okolicach intymnych.

Zakażenia Herpes simplex nie da się całkowicie wyleczyć. Stosuje się jedynie leczenie objawowe, a leki przeciwwirusowe nie niszczą wirusa HSV, a jedynie hamują jego replikację. Osoba zakażona wirusem HSV będzie miała go w organizmie przez całe życie, a wirus będzie okresowo wydalany w ślinie lub wydzielinach płciowych.

Łagodne, miejscowe zmiany opryszczki można leczyć preparatami dostępnymi w aptekach bez recepty. Zazwyczaj zawierają one acyklowir – najskuteczniejszy znany lek na objawy opryszczki pospolitej (wargowej). Można też stosować miejscowo preparaty zawierające denotywir, dokozanol i tromantadynę oraz pastę cynkową, która wysusza pęcherzyki.

Jeśli zmianom wywołanym przez wirus HSV towarzyszy gorączka, złe samopoczucie i bóle mięśni, a także objawy neurologiczne, należy zgłosić się do lekarza, który przepisze lek przeciwwirusowy w silniejszej dawce. W ciężkich przypadkach podaje się acyklowir dożylnie.