Spirometria - wskazania, przygotowanie, przebieg i interpretacja wyników. Kiedy należy wykonać spirometrię?

Spirometria to badanie, które pozwala określić pojemność i objętość płuc, a także monitorować przepływ powietrza podczas różnych faz cyklu oddechowego. Dzięki spirometrii możliwe jest określenie, jakie rezerwy wentylacyjne posiada układ oddechowy pacjenta. Badanie opracowano jeszcze w XIX wieku, początkowo służyło do prognozowania przeżywalności osób chorych na gruźlicę. Dziś ma o wiele szersze zastosowanie. Do wykonania badania służy urządzenie zwane spirometrem, rejestrujące prędkość i pojemność wdychanego oraz wydychanego powietrza. Sama procedura jest dość prosta, nie wymaga specjalnych przygotowań i nie zajmuje wiele czasu. Monitor spirometru pokazuje w trakcie badania i rejestruje różne parametry. Wśród nich znajdują się między innymi:

• Pojemność życiowa (VC).
• Pojemność wdechowa (IC).
• Objętość wydechowa (TV).
• Wydechowa objętość zapasowa (ERV).
• Wdechowa objętość zapasowa (IRV).

Spirometria to niezastąpione badanie w diagnostyce oraz monitorowaniu leczenia częstych chorób układu oddechowego.

Spirometria jest badaniem, któremu często poddaje się chorych na astmę oraz przewlekłą obturacyjną chorobę płuc. Spirometria jest jednym z najczęściej zlecanych przez pulmonologa badań. Wśród wskazań do jej wykonania znajdują się:

• Podejrzenie astmy (spirometria dostarcza ważnych danych diagnostycznych).
• Podejrzenie przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (dane ze spirometrii są niezbędne do postawienia diagnozy).
• Ocena czynności płuc u osób chorujących na choroby płuc(np. sarkoidozę).

Po 40. roku życia zaleca się profilaktyczne wykonywanie spirometrii do 2 lata. Częściej powinni wykonywać ją palacze oraz osoby, które mają świszczący oddech. Badanie wykonuje się także w celach orzecznictwa medycznego. Na jego podstawie stwierdza się zdolność do wykonywania niektórych zawodów lub uprawiania sportów.

Spirometria wymaga od pacjenta niewielkiego przygotowania. Na dobę przed badaniem (a minimum 4 godziny) nie należy palić papierosów ani pić alkoholu. Na 2 godziny przed spirometrią nie można też jeść obfitych posiłków. Ubranie powinno być swobodne, wygodne, niekrępujące ruchów. Przed badaniem nie zaleca się też intensywnego wysiłku fizycznego.

Aby wyniki spirometrii były miarodajne, trzeba też odstawić leki przeciwastmatyczne - zwłaszcza, jeśli wykonuje się spirometrię po przyjęciu leku rozkurczającego oskrzela. O konieczności pominięcia dawki w dniu badania informuje lekarz lub osoba rejestrująca pacjenta. Nie należy decydować o ich odstawieniu na własną rękę, bez konsultacji ze specjalistą.

Spirometria jest wykonywana na siedząco i trwa zaledwie kilka minut. Pacjent musi szczelnie objąć ustami ustnik do spirometru (jednorazowy), a następnie stosować się do poleceń prowadzącego badanie. Na początku należy oddychać spokojnie. Następnie technik prosi o wzięcie największego możliwego wdechu i wykonanie maksymalnego wydechu (szybkiego, mocnego). Ważne jest kontynuowanie wydychania powietrza, aż technik da znak, że można przestać - nawet gdy wydaje się, że płuca są już całkiem puste. Procedurę należy powtórzyć trzykrotnie, bez przerw. Wszystkie próby powinny dać zbliżone wyniki - wiadomo wtedy, że pomiar został wykonany odpowiednio, a pacjent przyłożył się do wdechu i wydechu.

Spirometria to badanie, które można interpretować jedynie wtedy, gdy zostanie prawidłowo wykonane. Na podstawie próbnych parametrów lekarz ocenia, czy pacjent włożył w badanie odpowiedni wysiłek. Właściwe wyniki spirometrii mają postać parametrów liczbowych, naniesionych na krzywą przepływ - objętość. Oś pionowa opisuje przepływ powietrza, a poziom jego objętość we wdechu oraz wydechu.

Wszelkie poddawane analizie parametry są opisane liczbowo, w odniesieniu do norm dla danego wieku, płci, rasy. Wyniki opisują między innymi:

• Ile powietrza z płuc może wydmuchać badany podczas pierwszej sekundy natężonego wydechu (parametr określa wielkość płuc i ewentualne zwężenia oskrzeli).
• Ilość powietrza wydmuchanego od największego wdechu do końca nasilonego wydechu (pojemność życiowa płuc, opisująca także wielkość płuc).
• Rozróżnienie pomiędzy zwężeniem oskrzeli a zmniejszeniem objętości płuc.
• Ocenę przepływu powietrza w najdrobniejszych oskrzelikach.

Wyniki spirometrii należy skonsultować z pulmonologiem, który ma doświadczenie i umiejętności ich trafnego odczytywania. Nieprawidłowe mogą świadczyć o procesach chorobowych toczących się w układzie oddechowymlub o nieskuteczności dotychczasowego leczenia chorób płuc.

Spirometria jest bezpieczna i nie stwarza zagrożenia dla zdrowia pacjenta. Istnieje jednak krótka lista przeciwwskazań do wykonania tego badania. Należą do nich:

• Tętniak aorty lub tętnicy mózgowej (mógłby pęknąć podczas wysiłku wkładanego w wydech).
• Przebyte odwarstwienie siatkówki.
• Niedawno przebyta operacja okulistyczna.
• Ograniczenie swobody wdechu lub wydechu przez dolegliwości bólowe w układzie pokarmowym lub klatce piersiowej.

U pacjentów z powyższymi chorobami i objawami zachodzi ryzyko pogorszenia stanu zdrowia podczas wykonywania spirometrii.