Rak jamy ustnej i jego różne odmiany. Nowotwór jamy ustnej – objawy, przyczyny i leczenie

Rak jamy ustnej występuje z kilku powodów. Można jednak ograniczyć ryzyko jego pojawienia się, dbając odpowiednio o higienę jamy ustnej, korzystać z regularnych konsultacji stomatologicznych, zrezygnować z palenia papierosów i ograniczyć spożywanie napojów alkoholowych.

Nowotwór w jamie ustnej rozwija się w większości przypadków na skutek występowania szkodliwych substancji o charakterze rakotwórczym, które przedostają się do jej wnętrza wraz z dymem tytoniowym. Zatem w grupie podwyższonego ryzyka znajdują się palacze oraz osoby regularnie przebywające w ich towarzystwie, tzw. bierni palacze.

Prawdopodobieństwo zachorowania na nowotwór jamy ustnej jest też wyższe przy nadużywaniu wysokoprocentowych alkoholi (wódka, whisky, rum). Ponadto, jedną z często występujących przyczyn jest niewłaściwa higiena jamy ustnej. Z tego powodu dochodzi do wystąpienia przewlekłego stanu zapalnego, wywołującego znaczące zmiany w komórkach. Niektóre mogą po pewnym czasie przekształcić się w komórki złośliwe i wywołać raka jamy ustnej.

W grupie podwyższonego ryzyka zachorowania na nowotwór jamy ustnej są osoby mające protezy stomatologiczne. Protezy należy dobrać w odpowiedni sposób i zwracać uwagę na ich stan. Uszkodzone podrażniają błonę śluzową jamy ustnej, co może doprowadzić do zmian nowotworowych.

Wyróżnić możemy następujące nowotwory jamy ustnej:

• rak jamy ustnej płaskonabłonkowy,
• mięsak,
• chłoniak,
• czerniak złośliwy,
• guzy zębopochodne
• nowotwory małych gruczołów ślinowych.

Nowotwór jamy ustnej płaskonabłonkowy stanowi 90 proc. wszystkich raków jamy ustnej. Nowotwór ten może występować w różnych miejscach: w obrębie policzka (rak policzka), języka, a także dna jamy ustnej. Może też pojawić się na podniebieniu, dziąsłach górnych oraz dolnych. W większości przypadków rak płaskonabłonkowy dotyka języka, czego przyczyną może być m.in. podrażnienie tego mięśnia

Objawy raka jamy ustnej to m.in. niegojące się owrzodzenie, zgrubienie i obrzęk, nieprzyjemny zapach z ust, ból odczuwalny w trakcie jedzenia, szczękościsk i powiększenie węzłów chłonnych. Leczenie nowotworu płaskonabłonkowego polega na usunięciu zmiany metodą chirurgiczną. W wielu przypadkach konieczne jest też usunięcie węzłów chłonnych.

Mięsak to złośliwy rak jamy ustnej, który pochodzi z tkanek miękkich oraz struktur kostno-chrzęstnych. Rozpoznanie mięsaka może być trudne ze względu na objawy podobne do tych, które towarzyszą procesowi zapalnemu z naciekaniem, obrzękiem i martwicą.
Bardziej jednoznaczne objawy raka jamy ustnej – mięsaka pojawiają się już w zaawansowanym stadium choroby. Są to:

• "spikule" – odczyny okostnowe w formie igło kształtnych struktur,
• trójkąt Codmana – odwarstwienie okostnej o kształcie trójkąta,
• osteoliza – rozpad tkanki kostnej, skutkujący ubytkami w kościach.

Leczenie u młodszych pacjentów zwykle opiera się na radioterapii, u starszych opcjonalnie istnieje możliwość zabiegu chirurgicznego.

Chłoniak to złośliwy rak jamy ustnej, który stanowi 3,5 proc. wszystkich złośliwych nowotworów zlokalizowanych w tym miejscu. Najczęściej występuje na podniebieniu, rzadziej w okolicy żuchwy, szczęki, przedsionka jamy ustnej oraz dziąseł górnych i dolnych.
Pierwsze objawy raka jamy ustnej – chłoniaka nie są charakterystyczne. Należą do nich:

• stany zapalne,
• zapalenie zatok szczękowych
• ziarniniakowatość Wegenera, czyli uogólnione zapalenie naczyń,
• martwicą i ich uszkodzeniem.

Aby zdiagnozować zmiany, należy wykonać badanie histopatologiczne, a także przynajmniej jedno badanie dodatkowe, np. badanie genetyczne. W przypadku chłoniaka jako metodę leczenia wybierane są chemioterapia i radioterapia. Późne zdiagnozowanie choroby znacznie utrudnia leczenie oraz zwiększa prawdopodobieństwo jego niepowodzenia.

To bardzo rzadko występujący nowotwór jamy ustnej. Najczęściej dotyka mężczyzn po 40. roku życia. Objawia się płaskim przebarwieniem może przybierać, postać:

• melanotyczną – płaskiej lub lekko uniesionej plamy bezbarwnej, lub w kolorze szarym, brązowym, niebieskim i czarnym,
• polipowatą – rozrostu błony śluzowej, guzowatego tworu patologicznego,
• wyniosłą – guzków ponad powierzchnię skóry.

Czerniak złośliwy ma charakter przerzutowy, zmiany mogą pojawić się również na węzłach chłonnych. Usuwany jest podczas zabiegu chirurgicznego.

Guzy zębopochodne w większości przypadków mają charakter łagodny. Należą do nich m.in.:

• jasnokomórkowy rak zębopochodny,
• szkliwiak złośliwy,
• zębopochodne mięsaki,
• rak szkliwiakowy.

Pochodzą z komórek aparatu zębowego, natomiast leczenie polega na chirurgicznym usunięciu kości, na której znajduje się naciek nowotworowy. Z kolei nowotwory małych gruczołów ślinowych występują najczęściej w obrębie podniebienia twardego. Jako leczenie stosuje się usunięcie zmian i radioterapię.