„Położna wzięła nożyczki i ciachnęła”. W Polsce kobiety są okaleczane bez potrzeby

Nacięcie krocza (epizjotomia) to zabieg chirurgiczny wykonywany w końcowej fazie porodu siłami natury. Polega na kontrolowanym nacięciu tkanek miękkich (skóry, ściany pochwy i mięśni krocza) w celu powiększenia ujścia pochwy. Zabieg ten wykonuje się zazwyczaj w drugiej fazie porodu, podczas skurczu, kiedy główka dziecka napiera na tkanki.

Nacięcie krocza jest obecnie w Polsce traktowane jako interwencja medyczna, którą placówki opieki okołoporodowej mają obowiązek monitorować i ograniczać – z wyłączeniem sytuacji, w których wymagają tego zasady bezpieczeństwa zdrowotnego. Kwestię tę reguluje rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej (Dz.U. z 2023 r. poz. 1324).

Do niedawna Polska była jednym z niewielu już krajów europejskich, w których rutynowe nacięcie krocza stanowiło uznany element prowadzenia porodu. W 2010 r. Ministerstwo Zdrowia wprowadziło tzw. standard opieki okołoporodowej, który zobowiązuje personel medyczny do stosowania procedur o dowiedzionej skuteczności i zwraca uwagę na konieczność ograniczenia stosowanych dotąd rutynowo, bez istotnych wskazań, interwencji w przebieg porodu. W myśl standardu stosowanie nacięcie krocza ma zostać ograniczone tylko do niezbędnych, medycznie uzasadnionych, przypadków – podkreśla fundacja Rodzić po Ludzku w publikacji „Nacięcie krocza – konieczność czy rutyna?” z 2010 r.!

Mimo to w wielu szpitalach do tej pory jest ono wykonywane rutynowo niemal przy każdym porodzie. Jak informuje w poście na Instagramie Martyna Kaczmarek, działaczka społeczna, modelka i marketerka:

– Mamy 2025 rok, a tysiące Polek jest OKALECZANA [przez nacięcie krocza bez wskazania] każdego roku w polskich szpitalach.

Wiceminister zdrowia Tomasz Maciejewski, ginekolog, położnik, perinatolog i były dyrektor Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie, w interpelacji nr 11702 dotyczącej liczby przeprowadzonych zabiegów nacięcia krocza informuje, że w 2024 r. odsetek nacięć wynosił 33 proc., a w 2023 r. – 36 proc. Natomiast według szacunków epizjotomia powinna być przeprowadzana tylko w 5–20 proc. porodów.

Mimo standardów uwzględniających ochronę krocza obowiązujących od 2010 r. w polskich szpitalach nadal nacięcie krocza jest rutyną. Przekonała się o tym nasza czytelniczka, która zgodziła się opowiedzieć o swoim doświadczeniu Stronie Zdrowia:

– Każda rodząca powinna ustalić ze swoją położną plan porodu. Ja miałam taką ze szpitala, ale wykupioną do prywatnej opieki. Dostała ode mnie na piśmie wypełniony plan porodu z wyraźnym zaznaczeniem, że nie wyrażam zgody na nacięcie krocza. Wcześniej w szkole rodzenia położna dokładnie mi wytłumaczyła w jaki sposób pracować z kroczem, żeby przygotować je do porodu. W trakcie, położna bez pytania po prostu wzięła nożyczki i ciachnęła – mówi pani Katarzyna.

Taka interwencja chirurgiczna skończyła się powikłaniami i skutkowała operacją:

– Nacięcie było bardzo głębokie bo do samej szyki macicy. Lekarka, która mnie prowadzi, powiedziała również, że krocze zostało w szpitalu źle zszyte. To spowodowało przepuklinę z uchyłkiem do pochwy. Oczywiście na początku sprawę zbagatelizowano i powiedziano mi, że praca z fizjoterapeutką uroginekologiczną mi pomoże. W międzyczasie konsultowałam się z proktologiem i on rozwiał wszelkie wątpliwości i powiedział, że nie ma szans i to trzeba zoperować, bo będzie gorzej – wyznaje pani Katarzyna.

Młoda mama musiała więc przejść operację plastyki krocza.

– Konsekwencją i powikłaniem po nacięciu krocza jest ból w miejscu nacięcia, dłuższe gojenie,  blizna, możliwa bolesność przy współżyciu – informuje położna Karolina Świętochowska z Kliniki Położnictwa i Ginekologii Instytutu Matki i Dziecka.

Badania naukowe wykazały, że rutynowe nacinanie krocza ma więcej wad niż zalet. Nacięcie:

• zwiększa ryzyko poważniejszych, rozleglejszych pęknięć (III i IV stopnia) w kolejnych porodach,

• goi się dłużej i trudniej niż samoistne pęknięcie, które jest zwykle uszkodzeniem I lub II stopnia,

• może prowadzić do długotrwałego bólu w obrębie blizny (dyspareunia) oraz dyskomfortu w życiu codziennym,

• nie zapobiega obniżeniu narządów miednicy mniejszej ani nietrzymaniu moczu.

Obecnie epizjotomia jest stosowana jako interwencja mająca na celu ochronę zdrowia matki lub dziecka, a nie jako rutynowa praktyka. Główne wskazania do wykonania nacięcia to sytuacje awaryjne, w których konieczne jest natychmiastowe przyspieszenie porodu.

– Z mojego doświadczenia wynika, że powierzchowne nacięcie skóry krocza nadające kształt pęknięcia jest w niektórych przypadkach lepsze niż głębokie, niekontrolowane pęknięcie którego skutki odczuwać mogą kobiety do końca życia (przede wszystkim opieka proktologiczna po pęknięciu krocza III i IV stopnia). Nie jestem za nacięciem krocza i zawsze, gdy tylko jest możliwość chronię krocze kobiety rodzącej. Niestety są przypadki w których nacięcie krocza jest konieczne i nieuniknione – porody zabiegowe, zagrażająca zamartwica wewnątrzmaciczną płodu, wady u płodu itp. – podsumowuje położna Karolina Świętochowska.

Konieczność wykonania nacięcia krocza zachodzi w przypadkach:

• zagrożenia życia lub zdrowia dziecka (niedotlenienie płodu) – występują niepokojące objawy (np. poważne wahania tętna płodu) świadczące o niedotlenieniu, a szybkie ukończenie porodu jest kluczowe,

• konieczności położniczej interwencji – gdy trzeba zastosować kleszcze lub próżniociąg w celu szybkiego wydobycia dziecka,

• zatrzymania postępu porodu – pomimo silnych skurczów i parcia, przesuwanie się główki dziecka jest zablokowane, co zagraża matce lub dziecku,

• ryzyka uszkodzenia krocza III lub IV stopnia – w rzadkich przypadkach (np. przy dużych rozmiarach dziecka lub określonym ułożeniu) kontrolowane nacięcie jest uważane za lepsze rozwiązanie niż niekontrolowane pęknięcie krocza zagrażające uszkodzeniem zwieracza odbytu.