Masz ciemny mocz? To może być sygnał alarmowy od nerek i wątroby. Jaki kolor moczu jest niepokojący?

Mocz powstaje w nerkach i jest jednym z bardzo ważnych płynów ustrojowych, który odgrywa fundamentalną rolę w utrzymaniu homeostazy, czyli wewnętrznej równowagi organizmu. Mocz jest roztworem wodnym, składającym się w 95 proc. z wody. Resztę stanowią produkty przemiany materii, które organizm musi wydalić. Należy do nich:

• mocznik, który jest końcowym produktem metabolizmu białek,

• kwas moczowy – produkt rozpadu kwasów nukleinowych,

• kreatynina – produkt przemiany kreatyny w mięśniach.

Ponadto, w moczu znajdują się różne sole mineralne (sodu, potasu, chloru), witaminy (w niewielkich ilościach) oraz inne substancje, których nadmiar musi zostać usunięty.

Główna funkcja moczu to usuwanie zbędnych produktów przemiany materii i toksyn. Jednak jego rola jest znacznie szersza:

• reguluje gospodarkę wodno-elektrolitową – nerki, poprzez produkcję moczu, kontrolują ilość wody oraz stężenie elektrolitów (sodu, potasu, chloru) w organizmie. To kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania komórek i układu nerwowego,

• reguluje ciśnienie krwi – nerki mają zdolność do zatrzymywania lub wydalania sodu i wody, co bezpośrednio wpływa na objętość krwi i tym samym na ciśnienie tętnicze,

• reguluje równowagę kwasowo-zasadową – mocz pomaga w utrzymaniu prawidłowego pH krwi. W zależności od potrzeb organizmu, nerki wydalają nadmiar kwasów lub zasad, co chroni przed kwasicą lub zasadowicą (alkalozą),

• wydala leki, toksyny i alkohol – mocz jest główną drogą eliminacji z organizmu substancji obcych, w tym leków, alkoholu oraz innych toksyn.

Mocz jest więc nie tylko odpadem, ale kluczowym wskaźnikiem zdrowia i narzędziem, za pomocą którego nerki utrzymują wewnętrzną równowagę organizmu. Kolor moczu może zatem w prosty sposób wskazywać na problemy ze zdrowiem. Ciemny mocz często jest pierwszym sygnałem, że coś jest nie tak.

Najczęstszym powodem, dla którego masz ciemny mocz jest odwodnienie organizmu. Kiedy pijesz za mało wody, nerki muszą zagęścić mocz, aby zatrzymać płyny. W efekcie stężenie barwnika moczowego (urobiliny) wzrasta, a kolor staje się ciemnożółty lub bursztynowy. W takim przypadku wystarczy zwiększyć ilość wypijanych płynów, a kolor moczu wróci do normy.

Jednak ciemny mocz może mieć również inne, poważniejsze przyczyny:

• dieta – spożywanie niektórych pokarmów, takich jak rabarbar, jeżyny, buraki czy fasola, może czasowo zmienić kolor moczu na brązowy lub czerwonawy,

• leki i suplementy – niektóre leki (np. antybiotyki, leki przeciwmalaryczne) oraz suplementy (np. z dużą dawką witamin z grupy B) mogą powodować ciemniejsze zabarwienie moczu,

• intensywny wysiłek fizyczny – w rzadkich przypadkach ekstremalny wysiłek fizyczny może prowadzić do uszkodzenia mięśni (rabdomioliza), co uwalnia do krwiobiegu substancje, które nadają moczowi kolor herbaty lub coli,

• choroby wątroby – bardzo ciemny mocz, przypominający kolor herbaty lub ciemnego piwa, może być objawem chorób wątroby, takich jak zapalenie wątroby, marskość wątroby czy żółtaczka. Wątroba nie jest wtedy w stanie prawidłowo przetwarzać bilirubinę, a jej nadmiar jest wydalany z moczem,

• choroby nerek – niektóre choroby nerek, np. ostre zapalenie kłębuszków nerkowych, mogą powodować, że mocz staje się ciemny, a nawet brązowy lub czerwony,

• infekcje dróg moczowych – bakterie w drogach moczowych mogą wpływać na kolor i zmętnienie moczu.

Chociaż ciemnożółty mocz jest zazwyczaj sygnałem odwodnienia, istnieją kolory, które zawsze powinny skłonić do konsultacji z lekarzem. Zawsze skonsultuj się z lekarzem, jeśli zauważysz ciemny mocz w takim kolorze:

• czerwony lub różowy mocz – może to oznaczać obecność krwi (krwiomocz), co jest objawem infekcji układu moczowego, kamicy nerkowej, chorób nerek, a w rzadkich przypadkach nowotworów. Pamiętaj, że buraki i inne czerwone pokarmy mogą zabarwić mocz, ale jeśli kolor utrzymuje się dłużej niż jeden dzień lub pojawiają się inne objawy (ból, pieczenie), konieczna jest wizyta u lekarza,

• brązowy, „herbaciany” mocz – może to być symptom poważnej choroby wątroby lub nerek (czytaj powyżej),

• niebieski lub zielony mocz – to rzadki objaw, który może być spowodowany przez niektóre leki, barwniki spożywcze, a także rzadkie schorzenia genetyczne lub infekcje bakteryjne (np. zakażenie pałeczką ropy błękitnej),

• mętny mocz – mętny mocz może świadczyć o infekcji dróg moczowych, kamicy nerkowej lub innych problemach. Towarzyszy mu często nieprzyjemny zapach.

Niepokojący jest każdy kolor moczu, który nie jest jasnożółty i utrzymuje się przez dłuższy czas, niezależnie od nawodnienia. Jeśli dodatkowo pojawiają się inne objawy, takie jak ból, gorączka, zmęczenie czy żółtaczka (zażółcenie skóry), należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza.