Kto zdobędzie Nobla 2025 w dziedzinie medycyny? Oto najpoważniejsi kandydaci

Nagroda Nobla jest międzynarodowym wyróżnieniem przyznawanym corocznie od 1901 roku na mocy testamentu bogatego szwedzkiego wynalazcy i przemysłowca, Alfreda Nobla (1833–1896). W ten sposób chciał on uhonorować tych, którzy „w ciągu minionego roku przynieśli ludzkości największe korzyści”. Laureat Nagrody Nobla otrzymuje bowiem oprócz złotego medalu i dyplomu także nagrodę pieniężną, która obecnie wynosi 11 milionów koron szwedzkich (około 1,2 miliona dolarów).

Laureaci Nagrody Nobla 2025 będą ogłaszani tradycyjnie w pierwszych dwóch tygodniach października 2025 roku. Do chwili ogłoszenia ich nazwiska są utrzymywane w ścisłej tajemnicy. Natomiast nazwiska wszystkich kandydatów nominowanych do poszczególnych nagród nie mogą być ujawnione w ciągu najbliższych 50 lat. Oznacza to, że nikt poza komitetami noblowskimi i zaproszonymi do nominowania osobami nie zna oficjalnej listy kandydatów na dany rok.

Zobacz też: Medyczna nagroda Nobla 2025 przyznana! To odkrycie zrewolucjonizuje medycynę

Laureaci zostaną ogłoszeni według harmonogramu:

Nagroda Nobla przyznawana jest corocznie przez Instytut Karolinska w Szwecji. Ceremonia wręczenia nagród odbywa się natomiast 10 grudnia, w rocznicę śmierci Alfreda Nobla. Większość nagród wręczana jest w Sztokholmie przez króla Szwecji, natomiast tylko jedna z nich – Pokojowa Nagroda Nobla – w Oslo.

Victor Ambros i Gary Ruvkun dokonali przełomowego odkrycia, które ujawniło zupełnie nowy wymiar kontroli genetycznej. Ich prace z lat 90. XX wieku, prowadzone niezależnie, zrewolucjonizowały rozumienie tego, jak komórki regulują, które białka mają być wytwarzane i w jakich ilościach.

Badania prowadzono na niewielkim nicieniu, Caenorhabditis elegans. Ambros i Ruvkun badali, w jaki sposób geny kontrolują prawidłowy przebieg rozwoju organizmu, zapewniając, że różne typy komórek rozwijają się we właściwym czasie.

• Victor Ambros odkrył w 1993 roku, że gen o nazwie lin-4 nie koduje białka. Zamiast tego wytwarza niezwykle krótką cząsteczkę RNA. Sugerował, że ta mała cząsteczka była odpowiedzialna za hamowanie aktywności innego genu, lin-14.

• Gary Ruvkun równolegle potwierdził, że gen lin-14 był kontrolowany przez lin-4. Wykazał, że to małe RNA działało poprzez wiązanie się z matrycowym RNA (mRNA) genu lin-14 – co było wcześniej nieznanym mechanizmem.

Odkryta krótka cząsteczka RNA została nazwana mikroRNA (miRNA). Okazało się, że to nowa klasa cząsteczek RNA, która jest fundamentalna dla rozwoju i funkcjonowania wszystkich złożonych form życia, w tym ludzi. Ludzki genom koduje ponad tysiąc różnych mikroRNA.

Odkrycie to ma ogromne znaczenie dla medycyny i biologii molekularnej, ponieważ pomaga zrozumieć podstawowe mechanizmy wielu poważnych chorób, w tym:

• chorób nowotworowych – nieprawidłowa regulacja przez miRNA często przyczynia się do rozwoju i postępu nowotworów,

• chorób autoimmunologicznych i cukrzycy,

• wrodzonych wad, takich jak zaburzenia słuchu czy wzroku, wywoływanych mutacjami w genach kodujących miRNA.

Badania te otworzyły drogę do opracowania nowych metod diagnostycznych i terapeutycznych, wykorzystujących miRNA do regulacji ekspresji chorych genów.

Kto otrzyma nagrodę Nobla 2025 w dziedzinie medycyny dowiemy się w poniedziałek, 6 października. Kandydatów nie poznamy natomiast przez najbliższe 50 lat. Jednak na podstawie prognoz ekspertów typowani są niektórzy naukowcy, którzy mają ogromne szanse na zdobycie tego prestiżowego wyróżnienia.

Wśród najpoważniejszych kandydatów do Nobla 2025 powtarzają się nazwiska i odkrycia takie jak:

• Feng Zhang (MIT/Harvard) i Virginijus Šikšnys (Litwa) – odkrywcy technologii edycji genów CRISPR-Cas9. Jest to jedno z najczęściej typowanych odkryć, ponieważ nagroda została już przyznana za prace nad RNA interferencyjnym (RNAi) oraz mikroRNA (miRNA), które są blisko spokrewnione z systemem CRISPR. Wprowadzili i opracowali wykorzystanie tego systemu do precyzyjnej modyfikacji DNA w komórkach eukariotycznych (w tym ludzkich). To narzędzie zrewolucjonizowało biologię i stwarza nadzieję na leczenie chorób genetycznych.

• Alexander Varshavsky (Caltech w Kalifornii, USA) – za odkrycie ubikwityny i degradacji białek. Jest to proces, w którym komórka oznacza i niszczy niepotrzebne lub uszkodzone białka. Proces ten ma fundamentalne znaczenie dla funkcjonowania organizmu i jest kluczowy w rozwoju nowotworów i chorób neurodegeneracyjnych.

• Jeffrey M. Friedman (z Uniwersytetu Rockefellera, USA), Douglas Coleman – za odkrycie hormonów regulujących metabolizm i apetyt. Odkrycie leptyny – hormonu wytwarzanego przez komórki tłuszczowe, który wysyła sygnał sytości do mózgu. Było to kluczowe odkrycie dla zrozumienia mechanizmów regulujących wagę ciała. Rozregulowanie metabolizmu leży u podstaw chorób cywilizacyjnych, takich jak otyłość i cukrzyca.