Medyczna nagroda Nobla 2025 przyznana! To odkrycie zrewolucjonizuje medycynę

W sztokholmskim Muzeum Nagrody Nobla (Szwecja) właśnie ogłoszono laureatów nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny. Zostali nimi Mary E. Brunkow, Fred Ramsdell i Shimon Sakaguchi „za odkrycia dotyczące obwodowej tolerancji immunologicznej”. Brunkow i Ramsdell mieszkają w Stanach Zjednoczonych, a Sakaguchi w Japonii.

– Ich odkrycia położyły podwaliny pod nową dziedzinę badań i przyczyniły się do rozwoju nowych metod leczenia, na przykład raka i chorób autoimmunologicznych – podała w oświadczeniu instytucja przyznająca nagrody.

Za przyznanie Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny odpowiada Komitet Noblowski w Instytucie Karolinska (szwedzki uniwersytet medyczny w Solnie, niedaleko Sztokholmu).

– Tegoroczna nagroda dotyczy tego, w jaki sposób kontrolujemy nasz układ odpornościowy, abyśmy mogli zwalczać wszystkie możliwe drobnoustroje i jednocześnie unikać chorób autoimmunologicznych – powiedziała Marie Wahren-Herlenius, profesor reumatologii w Instytucie Karolinska.

Czytaj też: Medyczny Nobel 2025 za badania nad odpornością. „To dla nas lekcja pokory”

Eksperci nie kryją zaskoczenia:

– To są takie fundamenty jeśli chodzi o to jak działa nasz system immunologiczny i stąd wynika nasze zaskoczenie, że coś tak oczywiste zostało uhonorowane. Pamiętajmy jednak, że to odkrycie ma wpływ na wiele aspektów medycyny, bo to też jest transplantologia, to są praktycznie wszystkie choroby autoimmunologiczne to są też choroby nowotworowe, gdzie komórki nowotworowe chcą się maskować, nie chcą być rozpoznane przez nasz układ odpornościowy. W związku z tym to odkrycie ma bardzo szerokie reperkusje. To są fundamenty, na których oparte są dalsze badania. To bardzo dobrze, że te badania podstawowe są docenione i pokazują jak te podstawy przyczyniają się do rozwoju późniejszych terapii – powiedział dr hab. inż. Paweł Sikorski z Instytutu Mikrobiologii, Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego.

Nagroda Nobla to najbardziej prestiżowe wyróżnienie na świecie przyznawane od 1901 roku. Ustanowione zostało testamentem szwedzkiego wynalazcy dynamitu, Alfreda Nobla, który chciał w ten sposób właściwie spożytkować swój majątek i uhonorować tych, którzy „w ciągu minionego roku przynieśli ludzkości największe korzyści”.

Tożsamość laureatów jest ściśle tajna do chwili ogłoszenia. Dodatkowo, nazwiska wszystkich kandydatów nominowanych do Nagrody Nobla pozostają utajnione przez okres najbliższych 50 lat! W rezultacie nikt poza członkami komitetów i gronem nominujących nie ma dostępu do oficjalnej listy kandydatów w danym roku.

Nagroda Nobla jest przyznawana za wybitne osiągnięcia na rzecz ludzkości w sześciu dziedzinach. W roku 2025 obowiązuje następujący harmonogram ogłaszania jej zwycięzców:

• 6 października (poniedziałek) – medycyna lub fizjologia,

• 7 października (wtorek) – fizyka,

• 8 października (środa) – chemia,

• 9 października (czwartek) – literatura,

• 10 października (piątek) – Pokojowa Nagroda Nobla,

• 13 października (poniedziałek) – ekonomia (dodatkowa nagroda fundowana przez Bank Szwecji).

Laureatami są najczęściej osoby żyjące (maksymalnie trzy w każdej kategorii), choć Pokojowa Nagroda Nobla może być przyznana także organizacjom i instytucjom. Oprócz medalu i dyplomu, laureaci otrzymują dużą nagrodę pieniężną w wysokości 11 milionów koron szwedzkich (około 1,2 miliona dolarów).

Oficjalnie, żaden laureat posiadający obywatelstwo polskie w momencie przyznania Nagrody Nobla nie otrzymał jej w dziedzinie fizjologii lub medycyny. W gronie nagrodzonych znajdują się jednak dwie wybitne osoby pochodzenia polskiego, które zdobyły Nobla w tej dziedzinie, lecz jako obywatele innych państw.

W roku 1950 szwajcarski biochemik pochodzenia polsko-żydowskiego Tadeusz Reichstein otrzymał Nobla w tej dziedzinie za odkrycie hormonów kory nadnerczy, ich struktury i biologicznego działania (wspólnie z Edwardem C. Kendallem i Philipem S. Henchem). Reichstein urodził się w 1897 roku we Włocławku. W wieku 8 lat wyemigrował z rodziną do Szwajcarii, gdzie spędził resztę życia i uzyskał obywatelstwo szwajcarskie.

Drugim noblistą z polskimi korzeniami był Andrew Schally (Andrzej Wiktor Schally), który dostał nagrodę Nobla w roku 1977. Przyznano mu ją za odkrycia dotyczące produkcji hormonów peptydowych w mózgu (wspólnie z Rogerem Guilleminem i Rosalyn Yalow). Schally urodził się w Wilnie (wówczas na terytorium Polski) w 1926 roku. Był synem generała Wojska Polskiego. Mieszkał w Polsce do wybuchu II wojny światowej. Później wyjechał z rodziną i ostatecznie osiadł w Stanach Zjednoczonych.

Natomiast, mimo że Maria Skłodowska-Curie nie otrzymała Nagrody Nobla bezpośrednio w dziedzinie medycyny to jednak jej prace nad promieniotwórczością miały kluczowe znaczenie dla medycyny. Była pionierką radioterapii (leczenie raka) i stworzyła mobilne stacje rentgenowskie, które ratowały rannych żołnierzy podczas I wojny światowej. Jest ona dwukrotną noblistką – z fizyki w 1903 r. i chemii w 1911 r.