Dieta ketogenna jest dla osób z padaczką, a nie na odchudzanie! Neurolog ostrzega przed stosowaniem diety ketogenicznej na własną rękę

Dieta ketogeniczna, inaczej ketogenna, należy do najpopularniejszych diet wyszukiwanych w internecie, a wywoływany przez nią stan ketozy należy do najlepiej zbadanych podejść do utraty wagi. Ten aspekt jej działania, który nierzadko pomaga osobom chorym, przyczynił się do popularności ketodiety jako sposobu na redukcję kilogramów.

Trzeba jednak powiedzieć wyraźnie: dieta ketogeniczna nie jest dietą odchudzającą, tylko leczniczą i przeznaczoną głównie dla osób z padaczką.

– Pomimo wysokiej skuteczności i ponad stuletniej historii stosowania, wiedza na temat diety ketogennej, wskazań do jej stosowania i sposobu prowadzenia, jest niewielka i często „przekłamana” – mówi dr n. med. Magdalena Dudzińska, ordynator Oddziału Neurologii Dziecięcej ZSM w Chorzowie. – Powszechne jest przekonanie, że jest to po prostu sposób odżywania sprzyjający utracie nadmiernej wagi czy budowaniu masy mięśniowej. Taki cel jej stosowania wymienił odpowiednio co piąty i co trzeci Polak w badaniach opinii przeprowadzonych na zlecenie Fundacji Nutricia.

– Aż 84 proc. osób nie wie, że dieta ketogenna jest metodą leczenia – wylicza neurolog. – Zaledwie 12 proc. potrafi udzielić poprawnej odpowiedzi, że jest ona stosowana w leczeniu padaczki. Trzeba podkreślić, że z diety ketogennej, jak z każdej metody leczenia, absolutnie nie wolno korzystać na własną rękę (tak samo jak np. z leków przeciwpadaczkowych), trzeba to robić pod kontrolą specjalistów: lekarza i dietetyka. Również dlatego, że może ona wymagać korzystania z żywności specjalistycznego przeznaczenia medycznego.

Dieta ketogenna jest dietą o znacznie zmienionych proporcjach składników odżywczych, co wymaga eliminacji z menu całych grup produktów spożywczych.
– W swojej zasadzie opiera się ona na niskiej zawartości węglowodanów, a wysokiej zawartości tłuszczy, które stanowią główne źródło energii – wyjaśnia dr Dudzińska. – Tłuszcze dostarczane z dietą ulegają przekształceniu w ciała ketonowe, które z kolei powodują w ośrodkowym układzie nerwowym szereg skomplikowanych przemian. Ich ostatecznym efektem jest znaczne zmniejszenie lub nawet ustąpienie napadów padaczkowych.

Skuteczność diety ketogennej jest bardzo wysoka: u ponad połowy leczonych nią dzieci obserwuje się zmniejszenie liczby napadów o ponad 50 proc., u 1/3 redukcja napadów jest większa niż 90 proc., a u 10-15 proc. dochodzi do ich całkowitego ustąpienia.

Mało tego, u bardzo dużego odsetka – bo mówimy tu o ponad 80 proc. dzieci – dieta ta powoduje istotną poprawę ich funkcjonowania, m.in. koncentracji i zdolności uczenia się, nastroju, snu. U zdecydowanej większości dzieci kontynuujących terapię dietą ketogenną przyczynia się ona do poprawy jakości życia nie tylko ich samych, ale i całej rodziny.

Po zakończeniu leczenia dietą ketogenną (przy jej zadowalającej skuteczności na ogół po 2-3 latach) u większości pacjentów utrzymuje się jej efekt terapeutyczny, w rezultacie czego mogą oni zapomnieć o chorobie – tłumaczy neurolog.

– Padaczka to najczęstsza choroba układu nerwowego u dzieci – mówi neurolog dr Magdalena Dudzińska. – Charakteryzuje się występowaniem napadów padaczkowych, które wiążą się z zaburzeniami czynności mózgu. Aż trzy czwarte przypadków zachorowań ujawnia się jeszcze przed 19. rokiem życia, przy czym najwięcej już w okresie niemowlęcym. Szacuje się, że na świecie żyje z padaczką ok. 50 milionów osób, w samej Polsce jest to 400-500 tysięcy pacjentów.

Podstawową metodą jej leczenia jest farmakoterapia. Niestety, u co trzeciego pacjenta nie przynosi ona zadowalających efektów. Mamy wówczas do czynienia z padaczką lekooporną. W takiej sytuacji skuteczną metodą leczenia może być dieta ketogenna. Jej wprowadzenie należy rozważyć po dwóch nieudanych próbach terapii farmakologicznej – tłumaczy lekarz.

– Dieta ketogenna może być zastosowana praktycznie w każdym wieku, nawet u niemowlęcia czy noworodka. Myślę, że coraz częściej będziemy mieć do czynienia z takimi sytuacjami. Ma to związek także z coraz szerszym stosowaniem badań genetycznych we wczesnej diagnostyce padaczki i chorób metabolicznych. Pozwalają one szybko rozpoznać schorzenia stanowiące szczególne wskazanie do leczenia dietą ketogenną, np. deficyt transportera glukozy – wyjaśnia neurolog.

Dieta ketogeniczna prowadzona w prawidłowy sposób wykazuje wyraźne korzyści dla organizmu na poziomie komórkowym. Zwiększa bowiem ilość paliwa dostępnego dla komórek, jednocześnie ograniczając stres oksydacyjny i zwiększając poziom związków antyoksydacyjnych we krwi. Połączenie tych działań zmniejsza stan zapalny, jednak w sytuacji, gdy stan metaboliczny organizmu jest monitorowany, ponieważ może rozwinąć się niebezpieczna dla zdrowia ketoacydoza.

Prowadzona pod kontrolą lekarza, dieta ketogeniczna może być też korzystna dla osób z zespołem metabolicznym, insulinoopornością i cukrzycą, ale niewymagającą terapii insuliną, gdyż zwiększa to ryzyko hipoglikemii. Pozwala na utratę wagi z polepszeniem glikemii, a nawet odstawienie lub zmniejszenie dawek leków.

Trwają ponadto prace nad zastosowaniem odpowiednio zbilansowanej diety ketogennej w roli wspomagania leczenia nowotworów, m.in. mózgu takich jak glejak, niektórych nowotworów piersi, prostaty, wątroby czy żołądka, a także zmniejszać efekt uboczne nowych leków, a także radio- i chemioterapii.

Według badań dieta ketogeniczna może też poprawiać stan osób ze stwardnieniem rozsianym (MS), stwardnienie zanikowym bocznym (ALS, chorobą Lou Gehriga), zespołem policystycznych jajników. A także zmniejszać nasilenie z dną moczową (podagrą), chorobami neurodegeneracyjnymi, a także objawów związanych z trądzikiem pospolitym, menopauzą czy infekcją grypową. Wiele z prac jest jednak na etapie wstępnym, dlatego na uznanie ketodiety za leczniczą w innych jednostkach chorobowych niż padaczka wymaga jeszcze czasu.

Należy przy tym pamiętać, że o działaniu diety decyduje jej skład, a nie jedynie proporcje składników odżywczych. Jeśli menu zawiera niekorzystne dla organizmu produkty, trudno oczekiwać jej pozytywnego działania. Obecnie za jeden z najzdrowszych wariantów diety ketogenicznej uważa się wegańską dietę Eco-Atkins.