Jest projekt ustawy o statusie osoby najbliższej w związku. Co z ubezpieczeniem i urlopem opiekuńczym?

Koalicyjny projekt, noszący oficjalnie nazwę „o umowie o wspólnym pożyciu i ochronie prawnej osób najbliższych w związku”, mocno różni się od wcześniejszych koncepcji. Tym razem ustawodawcy skupili się głównie na sprawach majątkowych, pozostawiając poza regulacją inne aspekty życia par nieformalnych.

Urszula Pasławska z PSL podkreśliła, że nowa ustawa ma charakter wolnościowy. Zaznaczyła, że warunki umowy będą dobrowolne. To strony same zdecydują, jak ją skonstruować, a w razie potrzeby będą mogły ją zmieniać. Państwo nie będzie ingerować w treść porozumienia, a jedynie pełnić rolę administratora zapisanych w nim informacji.

Od 2004 roku do Sejmu trafiło kilka projektów ustaw o związkach partnerskich. Żaden jednak nie został uchwalony, niektórym nawet nie nadano numeru druku.

Nowy projekt zakłada, że umowy dotyczące wspólnego pożycia zawierane będą u notariusza, a nie w urzędzie stanu cywilnego. Dokument taki zostanie sporządzony według wzoru ustalonego przez Ministra Sprawiedliwości po konsultacjach z Krajową Radą Notarialną.

Projekt reguluje też sprawy majątkowe. Umożliwia partnerom wybór między wspólnością a odrębnością majątkową. Zawiera przepisy dotyczące prawa do mieszkania, a także wzajemnych obowiązków alimentacyjnych i dostępu do informacji medycznej partnera.

Ponadto ustawa przewiduje liczne korzyści finansowe i podatkowe: zwolnienia od podatków od spadków i darowizn, możliwość wspólnego rozliczania podatków oraz zwolnienia z podatku od czynności cywilnoprawnych.

Projekt gwarantuje też:

• rentę rodzinną,

• dziedziczenie testamentowe,

• ubezpieczenie zdrowotne dla obojga partnerów oraz urlop opiekuńczy.

Postanowiłam skonsultować się z Biurem Rzecznika Praw Pacjenta w sprawie sytuacji nagłych, gdy osoba trafia do szpitala, a nie udzieliła upoważnienia nikomu. Poinformowano mnie, że:

— W przypadku stanu nagłego, gdy pacjent trafia do szpitala nieprzytomny, a nie upoważnił nikogo do dostępu do informacji o jego stanie zdrowia, zastosowanie znajdzie art. 31 ust. 6 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, który umożliwia przekazanie przez lekarza informacji o stanie zdrowia takiego pacjenta osobie bliskiej, którą jest między innymi osoba pozostająca we wspólnym pożyciu z pacjentem. — napisała Anna Hernik-Solarska, rzecznik prasowy.

Coraz więcej państw Unii Europejskiej umożliwia formalizację związków między osobami tej samej płci. W 2025 roku związki partnerskie można zawierać w 20 krajach UE, m.in. w Austrii, Belgii, Czechach, Danii, Finlandii, Francji, Niemczech, Holandii, Luksemburgu, Włoszech, Hiszpanii czy Szwecji.

W większości z nich pary jednopłciowe mogą także wstąpić w związek małżeński, zyskując pełne prawa rodzinne i majątkowe.

Holandia jako pierwsza na świecie zalegalizowała małżeństwa jednopłciowe (2001). Pary mogą wybierać między małżeństwem, związkiem partnerskim a umową o wspólnym pożyciu. Małżeństwo i związek partnerski mają niemal identyczne skutki prawne – dotyczą m.in. podatków, dziedziczenia i opieki nad dziećmi.

Belgia wprowadziła małżeństwa jednopłciowe w 2003 roku, a od 2006 roku pary tej samej płci mogą adoptować dzieci. We Francji od 1999 roku istnieje forma związku partnerskiego (PACS), dostępna dla wszystkich par, a od 2013 roku możliwe są małżeństwa i adopcje jednopłciowe. W Luksemburgu od 2025 roku pary homoseksualne mogą zawierać małżeństwa; wcześniej funkcjonowały tam PACS-y, zapewniające ograniczoną ochronę prawną.

W Niemczech od 2017 roku obowiązuje „małżeństwo dla wszystkich”. Wcześniejsze związki partnerskie można było przekształcić w małżeństwa. Hiszpania zalegalizowała małżeństwa jednopłciowe już w 2005 roku i od tego czasu zawarto ich ponad 75 tysięcy. We Włoszech funkcjonują związki partnerskie od 2016 roku, zapewniające prawa zbliżone do małżeńskich, choć bez wspólnej adopcji.

W Szwecji od 2009 roku obowiązuje wyłącznie małżeństwo neutralne płciowo. Finlandia zniosła rejestrowane partnerstwa w 2017 roku, zastępując je równouprawnionym małżeństwem. W Norwegii – mimo że kraj nie należy do UE – związek kohabitacyjny („samboerskap”) daje prawa zbliżone do małżeństwa.

W Austrii od 2019 roku możliwe są małżeństwa jednopłciowe, a na Węgrzech od 2009 roku obowiązują związki partnerskie, pozbawione jednak prawa do adopcji. W Słowenii małżeństwa i adopcje jednopłciowe zalegalizowano w 2022 roku po decyzji Trybunału Konstytucyjnego. Czechy od 2024 roku umożliwiają zawieranie „partnerstw” z niemal pełnią praw małżeńskich, z wyjątkiem wspólnej adopcji dzieci.

Odmiennie sytuacja wygląda na Słowacji, gdzie nie istnieje żadna forma uznania związków jednopłciowych. Pomimo społecznych debat i prób legislacyjnych parlament nie przyjął żadnych zmian. Nowelizacja konstytucji, która wejdzie w życie 1 listopada, dodatkowo ograniczy możliwość wprowadzenia takich rozwiązań, uznając jedynie małżeństwa heteroseksualne.

Źródło: PAP, Opinia24, Stowarzyszenie Miłość nie wyklucza, Platforma X (dawny Twitter)