Scyntygrafia - jak działają izotopy promieniotwórcze, jakie są rodzaje i wskazania do wykonania scyntygrafii?

Scyntygrafia - co to jest i na czym polega?

Scyntygrafia jest jedną z metod badawczych stosowanych w medycynie nuklearnej. Pozwala sprawdzić, w jaki sposób substancje przepływają przez organizm i gromadzą się w nim. Pomaga też ocenić położenie, a nawet budowę (wielkość, kształt) poszczególnych narządów. Badanie wymaga wprowadzenia do organizmu pacjenta specjalnie przygotowanych, bezpiecznych farmaceutyków ze wbudowanymi promieniotwórczymi pierwiastkami. W zależności od potrzeb i celu badania stosuje się różne substancje, które gromadzą się w rozmaitych miejscach w organizmie. Pierwiastki emitują promieniowanie jonizujące o wysokim poziomie energii, które przenika z wnętrza organizmu na zewnątrz. Tam jest rejestrowane przez specjalny detektor promieniowania. Następnie zarejestrowane dane trafiają do komputera, który tworzy obraz rozkładu pierwiastków w organizmie.

Wśród najczęściej stosowanych izotopów można wymienić różne rodzaje jodu, złota, rtęć, hafn, chrom, stront i selen. Dobór farmaceutyku, który stanowi nośnik transportujący izotop promieniotwórczy, zależy od celu badania i tego, jaki narząd ma być mu poddany. Dawka izotopów, która zostaje połknięta lub wstrzyknięta na potrzeby badania jest całkowicie bezpieczna dla zdrowia i sprawnie wydalana z organizmu. Dzięki scyntygrafii można zlokalizować stany zapalne wewnątrz organizmu, a także guzy nowotworowe. Lista wskazań do jej wykonania jest bardzo długa, a powód badania może dotyczyć wielu narządów i diagnozowanych schorzeń.

Zalecenia do wykonania scyntygrafii

Scyntygrafia to badanie, które dostarcza ważnych informacji diagnostycznych. Izotopy promieniotwórcze wbudowane w różne farmaceutyki mogą wnikać w narządy lub przepływać naczyniami krwionośnymi, dając ich dokładny obraz. Scyntygrafie poszczególnych obszarów ciała różnią się wskazaniami i specyfiką procedury. Ogólnym, najczęstszym wskazaniem jest podejrzenie istnienia nowotworu lub przerzutów już wcześniej wykrytego nowotworu.

Scyntygrafia kości i stawów

Umożliwia wgląd w budowę całego kośćca, w przeciwieństwie do zdjęć rentgenowskich. Wyróżnia się scyntygrafię kości statyczną, trójfazową oraz scyntygrafię zapaleń kośćca. Wskazania do jej wykonania to:

• Podejrzenie nowotworów lub przerzutów do kości
• Choroby metaboliczne.
• Zapalenia kości.
• Ocena gojenia przeszczepu kostnego.
• Nietypowe złamania.
• Ocena skuteczności chemioterapii lub radioterapii.
• Różnicowanie zapaleń stawów.

W tej odmianie scyntygrafii stosuje się izotopy osteotropowe - gromadzące się w kościach.

Scyntygrafia tarczycy

Badanie pozwala ocenić budowę tarczycy, ale też różnicować tkanki budujące wykryte w niej guzki. Wśród wskazań do scyntygrafii tarczycy wymienia się następujące:

• Diagnostyka nowotworów i przerzutów do tarczycy.
• Ocena rozwoju wola zamostkowego.
• Ocena wielkości tarczycy.
• Stan po operacji usunięcia tarczycy (kontrola, czy zabieg przebiegł zgodnie z planem).

Do badania wykorzystuje się promieniotwórczy jod, czyli odmianę pierwiastka naturalnie gromadzonego w tarczycy. Badanie trwa krótko - zaledwie kilka minut.

Scyntygrafia nerek

Scyntygrafię nerek wykonuje się, by określić ich położenie, wielkość, kształt. Badanie pozwala też zlokalizować zmiany w nerkach. Wśród wskazań należy wskazać na:

• Zaburzenia w obrębie układu moczowego.
• Diagnostyka nowotworów i przerzutów.
• Wady wrodzone układu moczowego.
• Ocena czynności przeszczepionej nerki.
• Uszkodzenia nerek.

Szczególną odmianę badania stanowi scyntygrafia dynamiczna nerek. Pozwala ocenić dodatkowo odpływ moczu, czyli obrazuje na żywo sposób działania narządu.

Scyntygrafia serca i naczyń

Ten rodzaj scyntygrafii pozwala zobrazować różne parametry pracy serca i naczyń krwionośnych - od budowy, wielkości i położenia narządu aż po przepływ krwi. Istnieją liczne wskazania do tego badania:

• Podejrzenie choroby wieńcowej.
• Ocena stanu po zawale.
• Podejrzenie zatorowości płucnej.
• Diagnostyka rozmaitych chorób układu krwionośnego.
• Kwalifikacja pacjenta do zabiegu.
• Monitorowanie pracy serca po wszczepieniu rozrusznika.

Opisane powyżej odmiany scyntygrafii to tylko kilka spośród najczęściej wykonywanych badań. W zależności od badanego narządu zmienia się czas trwania całej procedury, a także pozycja ciała pacjenta.

Przygotowanie do scyntygrafii

Scyntygrafia nie wymaga od pacjenta szczególnych przygotowań. W nielicznych przypadkach (np. scyntygrafia dróg żółciowych lub innych narządów układu pokarmowego) trzeba być na czczo. Przed badaniem należy zdjąć wszystkie metalowe elementy - warto o tym pamiętać, przygotowując ubranie i biżuterię na dzień badania. Nie ma potrzeby rozbierania się.

Jeśli scyntygrafii poddawane jest dziecko, podaje mu się środki uspokajające lub nasenne. Badanie wymaga od kilku do kilkudziesięciu minut w bezruchu, co może okazać się zbyt trudne dla kilkulatka.

Po scyntygrafii należy pić dużo płynów, by pobudzić nerki do pracy i jak najszybciej wydalić z organizmu promieniotwórczy izotop. Jedynym przeciwwskazaniem do scyntygrafii jest ciąża i okres karmienia piersią.

Przebieg scyntygrafii

Scyntygrafia zaczyna się od podania środka kontrastowego. Najczęściej izotop jest podawany dożylnie, przez wenflon. Rzadziej jest przygotowany jako preparat doustny. Następnie należy poczekać, aż izotop zgromadzi się w określonym miejscu (lekarz informuje, jak długo to potrwa). Następnie odbywa się właściwy etap badania. Pacjent przyjmuje określoną pozycję, leżącą lub siedzącą, a aparat zwany scyntygrafem skanuje jego ciało, odczytując promieniowanie. Lekarz prowadzący badania na bieżąco obserwuje obraz na monitorze, powstają też wydruki.

Wyniki i interpretacja scyntygrafii

Scyntygrafia daje wyniki w postaci wydrukowanych zdjęć. Chorobowo zmienione obszary to ciemne plamy. Następnie wykwalifikowany technik opisuje uzyskane wyniki. Pacjent nie jest w stanie samodzielnie sprawdzić, co wykazała scyntygrafia. Z wynikami należy udać się do lekarza, który zlecił badanie.