EVALI – jak e-papierosy uszkadzają płuca?

EVALI to skrót od angielskiej nazwy nowej choroby, czyli E-cigarette Vaping Associated Lung Injury, co można przetłumaczyć jako uraz czy uszkodzenie płuc powiązane z paleniem e-papierosów. Schorzenie to opisano pierwotnie w Stanach Zjednoczonych, na podstawie badań przeprowadzonych u tysięcy pacjentów używających nikotyny poprzez „wapowanie” – czyli wdychanie aerozolu z urządzenia podgrzewającego mieszankę nikotyny, gliceryny i substancji pomocniczych.

Okazuje się, że za objawy EVALI w postaci duszności, bólu w klatce piersiowej, suchego, nieproduktywnego kaszlu, ale również zmian w płucach o charakterze zapalnym, odpowiadają głównie dodatki do „olejków” – a zwłaszcza tokoferol (witamina E) oraz THC (substancja odpowiadająca za psychoaktywne właściwości marihuany). To właśnie liquidy z zawartością tych składników okazywały się najbardziej destrukcyjne dla płuc pacjentów z EVALI.

Oczywiście to, jak wyglądają płuca po papierosach tradycyjnych i elektronicznych, znacząco się różni. Na ten moment wydaje się, że w przypadku e-papierosów do organizmu nie dostają się w tak dużej ilości substancje smoliste i produkty spalania, natomiast systemy do e-palenia są nadal zbyt nowe i zbyt słabo przebadane, by jednoznacznie stwierdzić, że są lepsze od zwykłego palenia. Najlepszym wyjściem jest więc oczywiście zaprzestanie praktykowania nałogu – niezależnie od jego formuły.

Ponieważ o EVALI wciąż wiadomo niewiele, diagnostyka musi mieć charakter różnicujący – pozwalający wykluczyć inne choroby, przyczyniające się do powstania zmian w płucach. Mowa tu przede wszystkim o zapaleniu płuc, a także o COVID-19 czy grypie. Jeśli obecność tych schorzeń nie potwierdzi się, a dodatkowo pacjent w wywiadzie zadeklaruje stosowanie e-papierosów, można wówczas podejrzewać wystąpienie EVALI. Do diagnostyki, oprócz wywiadu, zaliczają się również badania obrazowe (RTG płuc, rezonans magnetyczny) i laboratoryjne (badania krwi, badanie popłuczyn oskrzelowo-pęcherzykowych i inne).

Leczenie EVALI jest ukierunkowane przede wszystkim na zatrzymanie zmian w płucach, ich regenerację oraz zniwelowanie stanu zapalnego, przy jednoczesnej poprawie efektywności wentylacji u pacjenta. W ramach terapii podaje się choremu przeciwzapalne kortykosteroidy, a także antybiotyki lub leki przeciwwirusowe (jeśli EVALI przebiega z infekcją bakteryjną czy wirusową). W rzadkich przypadkach wykorzystuje się tlenoterapię.

Źródła:

1. dr hab. n. med. A. Sobczak, Zmierzch elektronicznych papierosów? [w:] Medycyna Praktyczna, 20.08.2020
2. M. Wiercińska, E-papierosy – czy papierosy elektroniczne są szkodliwe? [w:] Medycyna Praktyczna, 25.03.2022
3. O. Piątek, prof. dr hab. n. med. K. Kuziemski, Wpływ e-papierosów i podgrzewaczy tytoniu na układ oddechowy [w:] Medycyna po Dyplomie 03/2023
4. Lewek, S. Mensah, M. Matyjaszczyk, I. Banaś, P. Kardas, Co użytkownicy sądzą o e-papierosach - przegląd badań ankietowych [w:] Forum Medycyny Rodzinnej 2015, tom 9, nr 3