W ostatnich latach coraz wyraźniej widać, że bezpieczeństwo społeczne nie jest już wyłączną domeną służb mundurowych i instytucji państwowych. Coraz większe znaczenie zyskują instytucje, z którymi mieszkańcy mają kontakt na co dzień, oraz specjaliści, do których zwracają się w pierwszym odruchu, gdy pojawia się problem. Wśród takich instytucji szczególną rolę odgrywają apteki – od dawna jedne z najbardziej dostępnych elementów systemu ochrony zdrowia, które dziś coraz częściej stają się także ważnym ogniwem bezpieczeństwa publicznego.
Przykładem takiego podejścia są działania realizowane m.in. przez Fundację na Rzecz Pacjentów oraz Gemini. Organizacje te angażują się w projekty, które wzmacniają zdrowie publiczne, budują odporność społeczną i oswajają Polaków z procedurami reagowania na sytuacje kryzysowe. Do takich inicjatyw należą chociażby szkolenia z bezpieczeństwa prowadzone w Sopocie z udziałem ekspertów i lokalnych służb: farmaceuci biorą w nich udział obok policjantów, strażaków, ratowników i przedstawicieli instytucji miejskich. Udział ten nie jest przypadkowy - to naturalne rozszerzenie roli apteki jako miejsca, które łączy profesjonalną wiedzę, stałą dostępność i zaufanie społeczne.
Coraz częstsze w ostatnich latach kryzysy - od gwałtownych wichur, przez przerwy w dostawach energii, po nagłe zachorowania i lokalne powodzie - pokazują, że społeczności potrzebują instytucji działających blisko ludzi, otwartych także wtedy, gdy inne punkty wsparcia są czasowo niedostępne. W takich sytuacjach wiele osób kieruje pierwsze kroki właśnie do apteki. To tam szukają podstawowych informacji, konsultacji dotyczących stanu zdrowia, podpowiedzi, jak reagować na nagłe objawy, a często także zwykłego uspokojenia. Apteka jest jednym z niewielu miejsc, które funkcjonują nieprzerwanie w czasie kryzysów – to właśnie wtedy jej znaczenie staje się wyjątkowo wyraźne.
Dr n. farm. Łukasz Fijałkowski, prezes Fundacji na Rzecz Pacjentów, zwraca uwagę, że kompetencje farmaceutów od dawna obejmują znacznie więcej, niż mogłoby się wydawać. „Farmaceuci są jednymi z najbardziej dostępnych pracowników ochrony zdrowia i bardzo często to właśnie do apteki jako pierwszej trafiają pacjenci, kiedy dzieje się coś niepokojącego. Jesteśmy po to, by uspokajać, edukować i pomagać ocenić, czy sytuacja wymaga pilnej interwencji. Nasza wiedza obejmuje również medycynę katastrof, więc naturalnie stajemy się częścią lokalnych planów reagowania kryzysowego" – mówi Fijałkowski. Te słowa podkreślają, że farmaceuci funkcjonują na przecięciu zdrowia i bezpieczeństwa, a ich praca wykracza daleko poza wydawanie leków. To oni reagują na pierwsze niepokojące sygnały, tłumaczą, instruują i wspierają w chwilach niepewności.
Zwraca na to uwagę także Aleksandra Murawska z Gemini, która podkreśla odpowiedzialność, jaką apteki biorą na siebie w kontekście odporności społecznej. „Apteka jest miejscem, do którego ludzie przychodzą po pomoc, informacje i spokój. Dlatego wspieramy inicjatywy edukacyjne i lokalne działania, które zwiększają odporność społeczną. Chcemy, by każdy pacjent wiedział, że może liczyć na farmaceutę w każdej sytuacji, również tej kryzysowej" – zaznacza Murawska. Jej słowa pokazują, że apteka staje się przestrzenią nie tylko medyczną, lecz także społeczną - miejscem, w którym buduje się zaufanie, poczucie bezpieczeństwa i świadomość obywatelską.
Pandemia COVID-19 wzmocniła tę społeczną rolę farmaceutów. W czasie lockdownów i ograniczonego dostępu do tradycyjnych porad medycznych to apteki pozostały jednym z nielicznych stabilnych punktów życia publicznego. Pacjenci pytali tam nie tylko o leki, lecz także o interpretację objawów, sposoby minimalizowania ryzyka czy zasady działania w nowych realiach. Podczas lokalnych powodzi, wichur czy awarii prądu apteki nierzadko działały w trybach awaryjnych, pomagając w kontynuacji terapii i udzielając pierwszych niezbędnych wskazówek.
Fundacja na Rzecz Pacjentów oraz Gemini prowadzą także liczne projekty edukacyjne. Obejmują one zajęcia dla dzieci i młodzieży, warsztaty dla opiekunów i seniorów, akcje informacyjne dotyczące stosowania leków, zdrowia psychicznego i profilaktyki. Kluczowe są też działania przeciw dezinformacji, które w czasach kryzysowych mogą mieć szczególnie groźne konsekwencje. Wszystko to sprawia, że apteki stają się integralnym elementem systemu bezpieczeństwa – nieformalnym, ale niezwykle potrzebnym.
Według Łukasza Fijałkowskiego budowanie bezpieczeństwa zaczyna się na długo przed pojawieniem się zagrożenia. „Bezpieczeństwo zaczyna się dużo wcześniej niż w momencie katastrofy. Zaczyna się w edukacji, w profilaktyce, w codziennej obecności farmaceutów, którzy znają swoich pacjentów i rozumieją ich potrzeby. Apteka to nie tylko punkt sprzedaży leków, to miejsce, w którym budujemy lokalną odporność" – podkreśla. Aleksandra Murawska dodaje, że nowoczesna apteka powinna być traktowana jako pełnoprawny element systemu bezpieczeństwa zdrowotnego i społecznego. „Chcemy, by farmaceuci byli postrzegani jako nieodłączna część systemu bezpieczeństwa zdrowotnego. Dlatego tak aktywnie wspieramy projekty społeczne i edukacyjne. Wierzymy, że silne, świadome społeczności zaczynają się właśnie tutaj, w aptekach, blisko mieszkańców" – zaznacza.
Rosnące potrzeby społeczne, zmieniające się warunki klimatyczne i coraz częstsze niespodziewane zdarzenia pokazują, że rola aptek będzie wciąż rosła. Aby mogły one pełnić funkcję lokalnych centrów wsparcia, ich liczba powinna rozwijać się adekwatnie do potrzeb mieszkańców, a dostępność usług farmaceutycznych – stale rosnąć. Silna sieć aptek to silniejsza społeczność, lepiej przygotowana na wyzwania współczesności.
Kryzysy nie znikną, ale ich skutki mogą być mniej dotkliwe, jeśli ludzie wiedzą, gdzie szukać pomocy. Apteka, wspierana przez organizacje takie jak Fundacja na Rzecz Pacjentów i firmy takie jak Gemini, jest jednym z tych miejsc, które pozostają otwarte niezależnie od okoliczności. To tam zaczyna się realne poczucie bezpieczeństwa – oparte na wiedzy, empatii i codziennej obecności. W czasach niepewności farmaceuci są nie tylko specjalistami od leków i zdrowia, lecz także przewodnikami, którzy pomagają przejść przez trudne momenty i przywracają poczucie stabilności. Właśnie dlatego ich rola, a wraz z nią znaczenie aptek, będzie jedynie rosnąć.
