Rak trzonu macicy (endometrium) – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Rak trzonu macicy to zmiany nowotworowe w obrębie endometrium, czyli błony śluzowej wyściełającej macicę. Jej funkcją jest zapewnienie zarodkowi jak najlepszych warunków, ponieważ to struktura, w której osadza się zapłodniona komórka jajowa. Gdy nie dojdzie do połączenia dwóch komórek rozrodczych, endometrium złuszcza się podczas każdej miesiączki i jest usuwane wraz z krwią menstruacyjną.

Rak trzonu macicy występuje w dwóch różnych odmianach. Charakteryzują się odmiennym przebiegiem, stopniem agresywności, przyczynami wystąpienia, a także grupą kobiet, które atakuje.

1. Pierwszy typ to rak trzonu macicy występujący w czasie menopauzy. W tym okresie, pod wpływem nadmiernej stymulacji ze strony estrogenów, endometrium w macicy nadmiernie się rozrasta. W rezultacie – dochodzi do zapoczątkowania zmian nowotworowych. Ten typ raka trzonu macicy jest stosunkowo łatwy w leczeniu, a zapadające na niego kobiety mają dobre rokowania.
2. Drugi typ raka trzonu macicy występuje rzadziej i dotyczy przede wszystkim kobiet w podeszłym wieku, a więc po siedemdziesiątym roku życia. Jest to surowiczy typ raka endometrium, dlatego rokowania jego wyleczenia są o wiele gorsze.

Częstość występowania raka trzonu macicy w Polsce wynosi ok. 7 procent.

Rak trzonu macicy to przypadłość kobiet w wieku okołomenopauzalnym, a więc pomiędzy 55. a 64. rokiem życia, a także kobiet, które ukończyły 70. rok życia. Częściej rozwija się u kobiet mieszkających w krajach rozwijających się, a czynnikami, które zwiększają ryzyko zachorowania, są:

• zdiagnozowana cukrzyca typu 2,
• otyłość (BMI>30 kg/m2),
• brak regularnej aktywności fizycznej,
• niska dzietność, lub bezdzietność,
• wczesne wystąpienie pierwszej miesiączki,
• późna menopauza,
• zaburzenia miesiączkowania,
• stosowanie zastępczej terapii estrogenowej,
• obciążenie rodzinne (wystąpienie raka trzonu macicy u mamy lub babci),
• mutacja w genie p53.

Jedne z najnowszych badań wskazują, że jeden z typów raka endometrium może mieć związek nosicielstwem mutacji w genie BRCA1, który predysponuje do raka jajnika.

Warto podkreślić, że istnieją również pewne czynniki, które zmniejszają ryzyko zachorowania na złośliwego raka trzonu macicy. Należą do nich:

• późne wystąpienie pierwszej miesiączki,
• wczesna menopauza,
• podejmowanie regularnej aktywności fizycznej,
• stosowanie się do zasad zdrowej diety, spożywanie dużej ilości warzyw i owoców,
• wczesna ciąża,
• doustna antykoncepcja hormonalna.

W pierwszych fazach rak trzonu macicy objawia się łagodnie, często nie budząc niepokoju. Bywa, że jedynym symptomem świadczącym o rozwoju choroby nowotworowej w obrębie narządów rodnych są nietypowe krwawienia oraz bóle w podbrzuszu, podobne do tych, jakie towarzyszą miesiączce. Warto zaznaczyć, że ten typ raka dotyczy przede wszystkim kobiet w okresie okołomenopauzalnym, który charakteryzuje się zaburzeniami w krwawieniach menstruacyjnych, a więc mogą one być przypisanie właśnie menopauzie. Należy również dodać, że jedynie 10 procent kobiet, które doświadczają nietypowych krwawień, usłyszy diagnozę o raku trzonu macicy. Jednocześnie rak trzonu macicy przebieg bezobjawowo u 5 procent chorych kobiet.

Objawy raka trzonu macicy w zaawansowanym stadium są bardziej specyficzne. Do najczęściej występujących należą:

• upławy z pochwy z krwią i ropą,
• silne bóle w podbrzuszu,
• bóle w okolicy lędźwiowego odcinka kręgosłupa,
• obrzęki kończyn dolnych,
• niespodziewana utrata masy ciała, mimo braku restrykcji żywieniowych,
• niedokrwistość w badaniach laboratoryjnych.

Występowanie wodnisto-krwistych upławów nie zawsze świadczy o rozwoju zmian nowotworowych. Ocenia się, że nawet dziewięć na dziesięć kobiet przechodzących okres menopauzy może spontanicznie doświadczać podobnego objawu. Niemniej – każde „podejrzane” krwawienie z dróg rozrodczych powinno być konsultowane z ginekologiem. Warto także podkreślić, że nowotwór trzonu macicy ma tendencję do współwystępowania z innymi zmianami oraz dolegliwościami w obrębie dróg rozrodczych, na przykład ze stanami zapalnymi jajników.

Rak trzonu macicy diagnozowany jest za pomocą serii specjalistycznych badań. Bywa, że o jego rozwoju kobieta dowiaduje się podczas profilaktycznej wizyty u ginekologa, po wykonaniu dopochwowego USG, w którego trakcie sprawdza się stan endometrium. Świadczy to ogromnym znaczeniu regularnego uczęszczania do specjalisty. Być może profilaktyczna wizyta wykryje chorobę na wczesnym etapie, a wtedy rokowania są najlepsze.

Pierwszym, co kobieta powinna zrobić po zaobserwowaniu nietypowych krwawień i bólów w podbrzuszu, jest jak najszybsze zgłoszenie się na wizytę do ginekologa. Przed nią warto spisać na kartce wszystkie zaobserwowane objawy i mniej więcej czas ich wystąpienia, ponieważ w gabinecie takie informacje mogą ulecieć z głowy.

Lekarz powinien wykonać wspomniane wcześniej USG dopochwowe (inaczej: transwaginalne), które może wykryć przerost endometrium. Drugim badaniem o dużym znaczeniu diagnostycznym jest histeroskopia, nazywana również endoskopią macicy. To nieinwazyjna, wysoko specyficzna i czuła metoda polegająca na obrazowaniu wnętrza jamy macicy, co pozwala na wykrycie wszystkich rodzajów zmian. Do macicy wprowadzane jest urządzenie optyczne, które pozwala lekarzowi obejrzeć wnętrze narządów. Podczas badania można pobrać wycinek do badania histopatologicznego (badania tkanki pod mikroskopem).

Podczas wizyty powinno zostać wykonane tzw. łyżeczkowanie macicy i kanału szyjki macicy. Ma to na celu pobranie materiału go badań, których celem jest wykrycie zmian nowotworowych.

Gdy rak trzonu macicy jest pewną diagnozą, najczęściej podejmowaną formą leczenia jest zabieg chirurgiczny. Rozległość zabiegu wynika ze stanu sytuacji klinicznej, typu nowotworu, stopnia zaawansowania i złośliwości oraz wieku pacjentki. Zawsze celem jest usunięcie całej zmiany nowotworowej.

W przypadku lżejszych odmian choroby leczenie polega na usunięciu macicy, sąsiadujących z nią węzłów chłonny, czasem także usuwane są węzły chłonne biodrowe, zasłonowe i inne. Kolejnym krokiem w leczeniu jest przeprowadzenie terapii hormonalnej. W przypadku, gdy dochodzi do przerzutów nowotworu do węzłów chłonnych lub innych niebezpiecznych zmian, przeprowadza się kolejne zabieg chirurgiczny oraz rozpoczyna radioterapię.

W przypadku bardziej zaawansowanych zmian nowotworowych usuwa się dodatkowo: jajniki, jajowody i węzły chłonne zagrożone wystąpieniem przerzutów. Po zabiegu operacyjnym może zostać zalecona radioterapia. Jeżeli choroba nie była zaawansowana, naświetlania nie są konieczne, leczy gdy stadium okazało się bardzo zaawansowane, leczenie tego typu jest niezbędne.