Co kupa mówi o stanie zdrowia? Badanie kału według ajurwedy. Kiedy kolor powinien niepokoić?

Ajurweda to jeden z najstarszych systemów leczniczych. Powstała w Indiach w XII wieku p.n.e. Jest nazywana matką medycyny, a Światowa Organizacja Zdrowia w 1979 roku uznała ją za naukę medyczną. „Ajurweda” to wiedza o życiu („ayur” to w sanskrycie życie, a „veda” to wiedza, nauka). Skupia się ona przede wszystkim na zachowaniu pierwotnej równowagi organizmu. Ajurweda to połączenie medycyny, psychologii i filozofii. To holistyczne podejście ma zapewnić długie życie w zdrowiu.

Ajurweda dzieli wypróżnienia na regularne i nieregularne. Te pierwsze są łatwe do wydalenia (najlepiej rano, niedługo po przebudzeniu) i wytarcia, miękkie i nie pozostawiają śladów na toalecie. Ten rodzaj oddawanego stolca nie jest bolesny, suchy czy nadmiernie śmierdzący.

Nieregularne wypróżnienia są z kolei niesystematycznie – albo są zbyt częste, albo wręcz przeciwnie. Mogą sprawiać ból, a ich konsystencja może być wodnista, miękka lub bardzo twarda. Dodatkowo nieregularne wypróżnienia charakteryzują się intensywnym i nieprzyjemnym zapachem.

Częstymi powodami zaparć są:

• brak ruchu,
• leki,
• zespół jelita drażliwego,
• zażywanie środków przeczyszczających.

W ajurwedzie wyróżniamy trzy dosze, czyli konstytucje, które mają opisywać, jak odzwierciedla się w nas natura:

• vata,
• pitta,
• kapha.

Vata składa się głównie z powietrza i eteru i jest opisywana jako zimna, lekka, sucha, szorstka, płynąca i przestrzenna. Pitta opiera się na ogniu i wodzie. Jest przedstawiana jako gorąca, lekka, ostra, oleista, płynna i ruchliwa. Kapha ma za podstawę ziemię i wodę. Można ją określić jako stałą, stabilną, ciężką, powolną, zimną i miękką. Zazwyczaj jesteśmy mieszanką dosz, z pewną dominacją jednej lub dwóch z nich. Wpływa to też na to, jak rozumiane jest „regularne wypróżnianie się”.

Są jednak pewnie cechy idealnego stolca, które można wymienić. Są to:

• poranne wypróżnienie, do około godziny po przebudzeniu (ale nie po wypiciu kawy lub podobnych stymulantów),
• brązowy kolor,
• kształt banana,
• brak śladów na muszli klozetowej,
• łatwy do wytarcia,
• nie pachnie intensywnie,
• wygląda podobnie bez względu na to, co zjedliśmy.

Choć może to nie należeć do najprzyjemniejszych czynności, to warto obserwować swój kał. Niewielkie różnice od czasu do czasu zazwyczaj nie świadczą o niczym złym, to dziwny kolor stolca przez więcej niż kilka dni może być niepokojący. Jeśli się pojawia, warto zgłosić się do specjalisty.

Kolor stolca i co oznacza według ajurwedy:

Brązowy stolec – jego każdy odcień jest tym prawidłowym. Kolor i tekstura kału pokazują stan zdrowia przewodu pokarmowego i ciała.

Czarny stolec – niektóre pokarmy, leki i suplementy mogą powodować, że kupa jest czarna. Jeśli jednak ciemny kolor utrzymuje się przez więcej niż kilka dni, należy skonsultować się ze specjalistą – w przewodzie pokarmowym mogło dojść do krwawienia.

Żółty stolec – żółta lub żółto-brązowa barwa kału oznacza, że w jelitach jest za dużo tłuszczu z powodu złego wchłaniania, choroby jelit, niewłaściwego odżywiania lub wysokiego poziomu doszy pitta.

Zielony stolec – jasny odcień zieleni oznacza biegunkę (kał jest wydalany zbyt szybko i nie uległ odpowiedniej fermentacji) lub zjedzenie dużej ilości zieleniny (albo zielonego barwnika spożywczego).

Czerwony stolec lub kał z krwią – czerwona kupa może oznaczać, że zjedliśmy coś, co miało w sobie czerwony barwnik spożywczy, mamy hemoroidy lub być może krwawienie w układzie pokarmowym.

Jasny stolec – taki kolor kału może wskazywać, że drogi żółciowe mogą być zablokowane albo że w wątrobie lub pęcherzyku żółciowym jest zator. W takim wypadku należy się natychmiast zająć przyczynami tego stanu.

Podejście ajurwedy w analizie kału różni się od tego powszechnie znanego. Według staroindyjskiej nauki, aby móc przypisać „idealny stolec” dla siebie, pod uwagę należy wziąć dosze. Dla każdej z nich oznacza to coś innego.

Dosza vata częściej doświadcza zaparć, wzdęć czy suchych, powolnych wypróżnień. Zdrowy kał vaty jest wydalany bez gazów, ma twardą konsystencję (jednak nie za twardą), ciemnobrązowy kolor i nie pachnie intensywnie. Do wypróżnienia dochodzi zazwyczaj raz dziennie w porannych godzinach, 2-3 godziny po przebudzeniu. Nieprawidłowy stolec dla vaty to suche, twarde „królicze bobki”, nieregularne wypróżnianie się z gazami przed i po, prawie czarny kolor kału i nieprzyjemny zapach. Występuje też uczucie, że wypróżnienie było niekompletne.

Co może pomóc? Picie wody, jedzenie jak najmniej przetworzonej żywności i unikanie tej przetworzonej.

U doszy pitta może dojść do podrażnienia lub zapalenia przewodu pokarmowego. Zdrowy stolec jest oddawany dwa razy dziennie (zazwyczaj rano w ciągu godziny od przebudzenia, ale nie po wypiciu kawy i po obiedzie), ma brązowo-żółty kolor, twardą konsystencję oraz delikatny zapach. Jeżeli w organizmie dochodzi do destabilizacji optymalnego stanu, kał staje się luźny, ma żółto-brązowy kolor i silny zapach, a do wypróżnień dochodzi częściej niż dwa razy dziennie, często nieoczekiwanie. Mogą wystąpić wzdęcia, gazy, uczucie palenia i ból.

Co może pomóc? Jedzenie świeżych owoców, warzyw, ryżu, quinoa i zielonych liści, picie wody oraz herbat ziołowych, unikanie ciepłych pokarmów oraz chili, czosnku, surowej cebuli i pieprzu cayenne, a także alkoholu oraz kawy.

Kapha to dosza, u której częściej występuje śluzowata, lepka i trudna do wytarcia kupa. Prawidłowe wypróżnienie występuje tutaj raz dziennie, zazwyczaj rano. Kał jest brązowy, niemal bezwonny lub o słodkawym zapachu i jest dobrze uformowany. W nierównowadze stolec staje się lepki, jasnobrązowy lub w kolorze gliny i może zawierać śluz.

Co może pomóc? Kapha ma wolniejszy metabolizm, dlatego powinno się unikać przejadania i podjadania między posiłkami, a jeść tylko wtedy, kiedy naprawdę odczuwa się głód. Ciężkie i tłuste pokarmy takie jak mięso, dania smażone i nabiał powinny być zastąpione lekkimi i ciepłymi posiłkami, np. gotowanymi owocami i warzywami.

Źródła:

• https://www.health.harvard.edu/bladder-and-bowel/natural-ways-to-relieve-constipation
• https://www.who.int/publications/i/item/9789240064935