Tamponada serca – przyczyny, objawy i leczenie. Sprawdź, jak udzielić pierwszej pomocy przy tamponadzie serca!

Tamponada serca jest stanem bezpośrednio zagrażającym życiu człowieka. Po raz pierwszy została ona opisana już w XVII w. przez angielskiego badacza Richarda Lowera. Tamponada jest stanem, w którym dochodzi do upośledzenia mięśnia sercowego w wyniku przedostania się nadmiernej ilości płynu (zwykle krwi) do osierdzia. W większości przypadków tamponada nie występuje samoistnie – pojawia się ona w przebiegu różnych chorób, schorzeń i zabiegów, m.in. takich jak:

• zapalenie osierdzia,
• pęknięcie ściany mięśnia sercowego w wyniku zawału serca,
• rozwarstwienie aorty.
• nowotwór,
• choroba tkanki łącznej,
• mocznica,
• niedoczynność tarczycy,
• operacja kardiochirurgiczna,
• radioterapia w okolicach klatki piersiowej,
• urazy będące konsekwencją wypadków komunikacyjnych,
• pęknięcie tętniaka aorty.

Jednym z podstawowych czynników ryzyka wystąpienia tamponady serca są inwazyjne zabiegi kardiochirurgiczne podczas, których zachodzi ryzyko uszkodzenia struktur serca. Ponadto przyczyną tamponady serca może być zapalenie osierdzia, które może mieć podłoże: inwazyjne lub nieinwazyjne. Stosunkowo często jest ono następstwem przeprowadzonego zabiegu kardiochirurgicznego.

Według szacunków ok. 30% zdiagnozowanych przypadków tamponady serca nie ma wyraźnej przyczyny.

Tamponada serca może przybierać postać ostrą, podostrą i przewlekłą. Pierwsza z nich stanowi największe zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka, ponieważ charakteryzuje się ona nagłym i gwałtownym pogorszeniem stanu zdrowia chorego. Podstawowe objawy tamponady serca to: intensywny ból w klatce piersiowej, duszność, hipotonia i wstrząs. Dodatkowo w badaniu przedmiotowym podczas tamponady serca często stwierdza się również: tachykardię (przyśpieszone bicie serca), przepełnienie żył szyjnych, a także ściszenie tonów serca.

Czytaj także: Nie żyje znany celebryta. Gabriel Seweryn zmarł po NZK. To może dotknąć każdego. Jak rozpoznać nagłe zatrzymanie krążenia?

W przypadku, gdy tamponada serca jest następstwem przeprowadzonego zabiegu kardiochirurgicznego, jej objawy pojawiają się zazwyczaj już po kilku lub kilkunastu godzinach od ingerencji chirurgicznej. Wówczas, pacjenci mogą uskarżać się na: intensywny ból w klatce piersiowej, a także gwałtowne rozciąganie osierdzia. Ponadto w początkowej fazie tamponady może wystąpić gwałtowny wzrost ciśnienia tętniczego z towarzyszącą tachykardią. Wraz z postępem tamponady następuje obniżenie ciśnienia oraz tempo paradoksalne, którego wartość uzależniona jest od procesu oddychania.

Podstawą do rozpoznania tamponady serca jest stwierdzenie triady objawów. Są to:

• hipotensja (niedociśnienie),
• wypełnienie żył szyjnych,
• ciche tony serca.

Oprócz tego zwykle pojawia się ból w klatce piersiowej, a także tętno paradoksalne, które jednak nie jest objawem obligatoryjnym. Podstawową metodą leczenia tamponady serca jest perikardiocenteza - zabieg polegający na nakłuciu worka osierdziowego i jego odbarczenie. Nakłucie to wykonuje się w okolicy podmostkowej. Podczas niego pacjent powinien przebywać pod kontrolą echokardiografu, ponieważ aparat ten zwiększa poziom bezpieczeństwa podczas przeprowadzanego zabiegu. W przypadku tamponady serca nieskuteczne jest leczenie farmakologiczne. Jedynym wskazaniem do jego zastosowania jest towarzysząca hipowolemia - zbyt mała ilość krwi do prawidłowego funkcjonowania układu sercowo-naczyniowego. Po nakłuciu osierdzia istnieje ryzyko rozdarcia mięśnia sercowego, powstanie zatoru powietrznego, odmy opłucnowej i zaburzeń rytmu serca. Po wykonaniu nakłucia konieczne jest przyjrzenie się płynowi z osierdzia. Przykładowo w przypadku chorób nowotworowych płyn ten zabarwiony jest krwią.

Wówczas, gdy mimo wykonania nakłucia objawy tamponady serca utrzymują się, to konieczna jest operacja kardiochirurgiczna.

Zatrzymanie krążenia wywołane m.in. tamponadą serca jest jednym z podstawowych wyzwań medycyny ratunkowej. Do udzielenia pierwszej pomocy przy tamponadzie serca niezbędna jest znajomość podstawowych procedur resuscytacji krążeniowo-oddechowej. Tamponada skutkuje nagłym i gwałtownym pogorszeniem stanu zdrowia. Wówczas, należy również wezwać karetkę pogotowia ratunkowego, ponieważ jedną z częstych konsekwencji tamponady jest nagłe zatrzymanie krążenia, co może doprowadzić do zgonu. Osoba z napadem tamponady serca powinna być leczona w warunkach szpitalnych.

Źródła:

1. Hładki W., Lorkowski J., Kotela I., Tamponada serca - odwracalna przyczyna zatrzymania krążenia. Ostry Dyżur. 2013; 6: 5-8.
2. Janion M., Janion-Sadowska A., Tamponada serca - jatrogenna i samoistna. Kardiologia po Dyplomie. 2012; 11(5): 33-40.

Jakie są typowe objawy zawału?