Skala Apgar – zastosowanie, parametry oceny i wiarygodność. Sprawdź, jak interpretować punkty wg skali Apgar!

Skala Apgar została stworzona przez Virginię Apgar – anestezjologa, pierwszą profesor w Columbii. Po raz pierwszy badaczka zaprezentowała ją w 1952 r. na międzynarodowym spotkaniu anestezjologów. Doktor Apgar wniosła duży wkład w prace zespołu nad zależnością oceny, a stopniem niedotlenienia noworodków. Postulowała konieczność przeprowadzania reanimacji wówczas, gdy noworodek nie płacze w pierwszej minucie życia. Pracując w Państwowym Instytucie Zdrowia, badała zależność problemów neurologicznych dzieci w wieku przedszkolnym od niskiej punktacji w skali Apgar. Badaczka doszła do wniosku, że niska punktacja ma związek z podwyższonym ryzykiem śmiertelności.

Skala Apgar jest podstawowym narzędziem do oceny ogólnego stanu zdrowia noworodka w pierwszych minutach jego życia. Ocena ta wykonywana jest:

• Dwukrotnie: w 1. i 5. minucie życia noworodka wówczas, gdy przy pierwszej ocenie otrzymało ono 8-10 pkt w skali Apgar.
• Czterokrotnie: w 1., 3., 5. i 10. minucie życia noworodka wówczas, gdy przy pierwszej ocenie otrzymało ono 0-7 pkt w skali Apgar.

Przy ocenie stanu zdrowia noworodka w pierwszych minutach jego życia branych jest pod uwagę 5. podstawowych parametrów. Biorąc to pod uwagę Joseph Butterfied wykorzystał nazwisko „Apgar” jako akronim:

• A – Apperance (skin color): kolor skóry.
• P – Pulse: akcja serca, puls.
• G – Grimace (Reflex irritability): reakcja na bodźce.
• A – Activity (Muscle tone): napięcie mięśni.
• R – Respiration: oddychanie.

Ocena noworodka w skali Apgar obejmuje pięć podstawowych parametrów. Każdemu z nich lekarz neonatolog lub położna przyznaje punkty od 0 do 2. Suma punktów określa ogólny stan zdrowia dziecka. Ocena ta obejmuje:

• Zabarwienie skóry, które ocenia się na podstawie obserwacji. 0 pkt przyznaje się wówczas, gdy skóra noworodka jest blada, 1 pkt - gdy występuje sinica obwodowa, 2 pkt – gdy skóra jest różowa.
• Czynność serca, którą ocenia się na podstawie co najmniej 30-sekundowego pomiaru. 0 pkt przyznaje się wówczas, gdy nie ma czynności serca, 1 pkt – gdy występuje mniej niż 100 uderzeń serca na minutę; 2 pkt - gdy serce bije z częstotliwością powyżej 100/min.
• Napięcie mięśniowe, które pozwala ocenić stopień niedotlenienia noworodka. 0 pkt przyznaje się wówczas, gdy mięśnie są wiotkie, 1 pkt - gdy napięcie mięśniowe występuje, 2 pkt - gdy występują aktywne ruchy dziecka.
• Reakcję na bodźce, którą ocenia się przez wprowadzenie cewnika do nosa noworodka. 0 pkt przyznaje się wówczas, gdy nie wywołuje to żadnej reakcji u noworodka, 1 pkt - gdy występuje grymas, 2 pkt - gdy dziecko kicha.
• Czynność oddechową, którą ocenia się na podstawie odgłosów wydawanych przez dziecko. 0 pkt przyznaje się wówczas, gdy noworodek nie wydaje żadnych dźwięków, 1 pkt - gdy, dziecko oddycha wolno i nieregularnie, 2 pkt - gdy dziecko głośno płacze.

Łączna liczba punktów oceny poszczególnych parametrów życia jest podstawą do wyciągnięcia wniosków o ogólnym stanie zdrowia noworodka w pierwszych minutach jego życia. Prymarnie skala Apgar miała służyć do prognozowania przyszłego stanu zdrowia. Niska punktacja często jest zwiastunem nadchodzących problemów. Przykładowo, jeśli dziecko w pierwszej minucie życia dostanie 0 punktów przy ocenie czynności oddechowej, wówczas konieczne jest natychmiastowe podjęcie reanimacji.
Ogólny stan zdrowia noworodka w pierwszych minutach jego życia:

• Stan dobry: punktacja w skali Apgar 8-10 pkt.
• Stan średni: punktacja w skali Apgar 4-7 pkt.
• Stan zły: punktacja w skali Apgar: <4 pkt.

Tabela: SKALA APGAR

Skala Apgar jest bardzo użyteczna i wykorzystywana w praktyce klinicznej od wielu lat. Jednakże pozwala ona jedynie na ocenę stanu zdrowia noworodka w ciągu pierwszych 10-15 minut jego życia. Wobec tego nie może zastąpić dalszej obserwacji dziecka. Niska punktacja w skali Apgar jest wskazaniem do natychmiastowej resuscytacji, ale nie może stanowić przesłanki do wdrożenia leczenia farmakologicznego czy też rozpoznawania wad rozwojowych. Przy czym według Amerykańskiego Towarzystwa Pediatrycznego i Amerykańskiej Akademii Położnictwa i Ginekologii niska punktacja w skali Apgar zazwyczaj pokrywa się z późniejszymi, poważnymi problemami zdrowotnymi (w tym m.in. zamartwicą). Niekiedy jednak wynik od 0 do 3 może wynikać z przebiegu ciąży, wcześniactwa, zakażeń, a także leków, które przyjmowała matka podczas ciąży.

Na łamach New England Journal of Medicine opublikowano badania, które udowodniły, że u noworodków z niską punktacją w skali Apgar występuje wyższe ryzyko zgonu.

Nie bez znaczenia przy tym jest to, że ta metoda oceny noworodka spotkała i wciąż spotyka się z bardzo dużą krytyką. Jest to związane przede wszystkim z tym, że kryteria oceny opracowane przez Virginię Apgar są bardzo subiektywne i uzależnione od subiektywnej oceny. Jak wykazały badania wiele zależy od specjalizacji osoby, która dokonuje oceny noworodka po urodzeniu. Najwięcej punktów przyznają położnicy, nieco mniej – anestezjolodzy, a najmniej – pediatrzy. Przeciwnicy skali Apgar postulują, by wykonywać badanie gazometryczne krwi z pępowiny. Co ważne, w wielu szpitalach badanie to, wraz z równowagą kwasowo-zasadową noworodka i biochemicznymi marketami niedotlenienia płodu, jest standardową praktyką.

Wcześniak to noworodek, który według definicji przyszedł na świat przed 37. tygodniem ciąży. Jedną z jego charakterystycznych cech, chociaż nie obligatoryjnych, jest niska masa urodzeniowa (poniżej 2,5 kg). W przypadku noworodków urodzonych przed terminem skala Apgar nie jest wiarygodna, ponieważ bardzo często wcześniaki nie są zdolne do samodzielnego oddychania i wykazują słabą reakcję na bodźce zewnętrzne. Skala ta nie jest również odpowiednia do oceny noworodków urodzonych przed 28. tygodniem ciąży. W takiej sytuacji zastosowanie znajduje skala CRIB.

Źródła:

1. Przedpełeska-Winiarczyk M., Kułak W., Skala apgar – obecnie. Probl Hig Epidemiol. 2011; 92: 25–29.
2. Piec P., Suchocki S., Obst M., Jankowski P., et. al., Ocena stanu noworodka urodzonego cięciem cesarskim w porównaniu z porodem drogą pochwową. Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia. 2008; 1(2): 94-97.