Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) – podział, działanie, wskazania i skutki uboczne. Sprawdź, jak działają popularne leki bez recepty!

Niesteroidowe leki przeciwzapalne są obecnie jednymi z najpopularniejszych medykamentów na świecie. Według zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) leki te są podstawowymi preparatami, zalecanymi przy leczeniu bólu łagodnego i umiarkowanego o różnym pochodzeniu. Poświadczeniem ich popularności są dane ze sprzedaży.

Szacuje się, że codziennie leki te przyjmuje ok. 30 milionów ludzi na całym świecie.

Niesteroidowe leki przeciwzapalne dzieli się m.in. na:

• Pochodne kwasu salicylowego: diflunisa, salicylan choliny, kwas acetylosalicylowy i amid kwasu salicylowego (a także naturalne salicylany występujące w surowcu zielarskim w postaci kory wierzby). Wykazują one działanie przeciwbólowe i przeciwgorączkowe.
• Pochodne kwasu propoinowego: naproksen, ibuprofen, flurbiprofen, ketoprofen i kwas tiaprofenowy. Charakteryzują się one działaniem przeciwbólowym i przeciwzapalnym.
• Pochodne kwasu fenylooctowego: fenklofenak, diklofenak, aklofenak. Charakteryzują się one działaniem: przeciwbólowym, przeciwgorączkowym i przeciwzapalnym.
• Pochodne kwasu antranilowego: kwas flufenamowy, kwas niflumowy, kwas mefenamowy, kwas neklofenamowy. Charakteryzują się one działaniem przeciwbólowym, przeciwgorączkowym i przeciwzapalnym.
• Pochodne benzotiazyny: piroksykam, meloksykam, sudoksykam, izoksykam. Charakteryzują się one działaniem przeciwbólowym i przeciwzapalnym.

Najpopularniejsze niesteroidowe leki przeciwzapalne to: ibuprofen, kwas acetylosalicylowy, ketoprofen, metamizol sodu i diklofenak.

Niesteroidowe leki przeciwzapalne są jedną z najpopularniejszych grup leków dostępnych bez recepty. Co istotne, jest to bardzo niejednorodna pod względem budowy chemicznej grupa preparatów, które różnią się od siebie m.in. działaniem. Przyjmując leki należące do NLPZ, możemy spodziewać się działania: przeciwzapalnego, przeciwgorączkowego i przeciwbólowego. Przy czym każdy z tych efektów może występować w różnym stopniu. Nazywają się one niesteroidowe, ponieważ mają inną strukturę od podobnie działających leków przeciwzapalnych jakimi są kortykosteroidy.

Zobacz także: Łagodzi ból, ale może być groźny i doprowadzić do śmierci. Poznaj 5 niebezpiecznych dla zdrowia skutków stosowania ibuprofenu

Przez wiele lat paracetamol klasyfikowany był jako niesteroidowy lek przeciwzapalny (NLPZ). Jednakże obecnie ze względu na bardzo słabe działanie przeciwzapalne klasyfikowany jest jako nieopioidowy lek przeciwzapalny (inny niż NLPZ).

Sposób działania niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) polega na hamowaniu cyklooksygenazy (COX), enzymu, odpowiadającego za powstawanie związków chemicznych, które biorą udział w syntezie prostagladyn. Są to przekaźniki pobudzające receptory bólowe. Wyróżnia się dwa podstawowe typy tego enzymu: COX-1 (występujący stale w organizmie) i COX-2 (wyzwalany w odpowiedzi na stan zapalny). Pierwszy z nich oprócz tego, że odpowiada za pobudzanie receptorów bólowych, to także pozytywnie wpływa na funkcjonowanie układu pokarmowego.

Pod względem mechanizmu działania niesteroidowe leki przeciwzapalne dzielą się na:

• Niesteroidowe leki przeciwzapalne I generacji, wśród których wyróżnia się środki hamujące preferencyjne i środki hamujące jednakowo. Hamują one COX-1.
• Niesteroidowe leki przeciwzapalne II generacji, które hamują głównie COX-2 (w małym stopniu również COX-1).
• Niesteroidowe leki przeciwzapalne III generacji, które hamują wyłącznie COX-2.

To warto wiedzieć o zażywaniu leków!

Niesteroidowe leki przeciwzapalne są jednymi z najpowszechniejszych medykamentów na świecie. Charakteryzują się one bardzo szerokim spectrum działania przeciwbólowego. Z powodzeniem można je stosować w celu zniwelowania bólu o różnej etiologii i lokalizacji. Wśród podstawowych wskazań do stosowania NLPZ znajdują się:

• bóle głowy,
• bóle mięśniowe,
• bóle zębów,
• bóle kostno-stawowe,
• bóle menstruacyjne,
• gorączka,
• choroby reumatyczne,
• zawał serca,
• profilaktyka zakrzepowa i udarowa.

Niesteroidowe leki przeciwzapalne są bardzo popularnymi medykamentami i często są zalecane przez lekarzy.

Istnieją jednak przeciwwskazania do ich stosowania takie jak:

• nadwrażliwość na któryś ze składników leku,
• choroba wrzodowa żołądka,
• ciężka niewydolność nerek, serca i wątroby,
• wiek poniżej 12. roku życia,
• ciężkie odwodnienie,
• przejście zabiegu operacyjnego.

Należy zachować szczególną ostrożność, przyjmując leki z kategorii NLPZ w przypadku:

• zaburzeń krzepliwości krwi,
• skazy krwotocznej,
• ciąży (głównie I i III trymestr),
• karmienia piersią,
• tocznia rumieniowatego,
• przyjmowania innych leków.

Podstawową konsekwencją, wynikającą z szerokiej dostępności niesteroidowych leków przeciwzapalnych jest wysoka częstotliwość niepożądanych reakcji organizmu. Do najpowszechniejszych skutków ubocznych po zażyciu niesteroidowych leków przeciwzapalnych należą:

• bóle głowy,
• zaburzenia świadomości,
• obniżenie nastroju,
• zawroty głowy i szum w uszach,
• astma oskrzelowa (częsta w przypadku nadwrażliwości na któryś ze składników leku),
• wzrost aktywności enzymów wątrobowych,
• toksyczne uszkodzenie wątroby (w przypadku nadużywania leków),
• niedokrwistość,
• śródmiąższowe zapalenie nerek,
• nudności i wymioty,
• biegunka lub zaparcia,
• podrażnienie błony śluzowej żołądka,
• owrzodzenie żołądka.

Niesteroidowe leki przeciwzapalne nie powinny być stosowane u dzieci poniżej 12. roku życia ze względu na większe prawdopodobieństwo wystąpienia objawów niepożądanych. Wszelkie odstępstwa od tej zasady powinny być konsultowane z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej. Jednym ze wskazań do stosowania NLPZ u dzieci jest podwyższona temperatura ciała. Przy czym najrozsądniejszym wyborem dla dzieci jest ibuprofen, który według WHO jest najlepiej tolerowanym lekiem przeciwzapalnym.

Należy szczególnie uważać na zastosowanie u dzieci kwasu acetylosalicylowego (aspiryny i polopiryny), ponieważ może on wywoływać zespół Reye'a (powoduje obrzęk mózgu i wątroby oraz uszkodzenie układu nerwowoego), który stanowi ciężką chorobę, stanowiącą zagrożenie dla życia.

Jednym z przeciwwskazań do stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych jest ciąża. Jednakże w przypadku ciężkiego i umiarkowanego bólu w wyjątkowych sytuacjach można stosować paracetamol, który zaliczany jest do kategorii B leków stosowanych w ciąży. Kobiety, spodziewające się dziecka nie powinny zażywać kwasu acetylosalicylowego (aspiryny i polopiryny), ponieważ przyczynia się on do zaburzeń krzepliwości, co może mieć bardzo poważne skutki zarówno dla kobiety, jak i dziecka i doprowadzić nawet do poronienia lub przedwczesnego porodu. Szczególnie groźnym niesteroidowym lekiem przeciwzapalnym w ciąży jest fenylobutazon, który kumuluje się w organizmie dziecka.

Źródło: Reguła J., Wocial T., Kraszewska E., 2011, Stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych w Polsce - badanie ankietowe u 38 tysięcy chorych, Gastroenterologia Kliniczna, 2017;3: 72-78.

ZOBACZ: Domowe sposoby na ból głowy