Ganglion, czyli torbiel galaretowata. Od czego powstają gangliony nadgarstka lub na stopie? Sposoby leczenia i wskazania do operacji

Czym jest ganglion, czyli torbiel galaretowata?

Ganglion, inaczej torbiel galaretowata, to specyficzna narośl, która zwykle pojawia się w okolicach torebek stawowych oraz pochewek ścięgnistych.

Ganglion jest zbudowany z tkanki łącznej i stanowi nienowotworową przestrzeń jamistą, która jest wypełniona płynem lub galaretowatą substancją, i otoczony torebką ze zbitej tkanki łącznej. Chociaż zmiany w jego obrębie mają charakter nierakowy, pozostawienie je samym sobie bez odpowiedniego leczenia może prowadzić do zezłośliwienia się narośli.

Do podjęcia leczenia powinien przekonać również fakt, iż torbiel galaretowata zlokalizowana w pobliżu stawów może prowadzić do zaburzeń czucia skóry i objawów neurologicznych w obrębie mięśni, co ma związek z uciskiem guzka na struktury nerwowe.

W takich przypadkach pacjenci najczęściej skarżą się na ból podczas wykonywania ruchów nadgarstkiem, a ponadto wrażliwość na dotyk, osłabienie mięśni i mrowienie dłoni, a ponadto ograniczenie jej ruchliwości. Takie przypadki nie są zbyt powszechne, ale należy mieć świadomość ich istnienia.

Jak wygląda ganglion? Sprawdź na zdjęciu:

Gangliony nadgarstka, ganglion na stopie, palcu, kolanie

Najczęściej występującym rodzaj torbieli galaretowatej jest ganglion nadgarstka. Guzek ten u wielu pacjentów powstaje po stronie grzbietowej dłoni i bardzo często rozwija się w pobliżu powierzchni księżycowato-łódeczkowatej. Stąd jednak torbiel galaretowata jest w stanie opróżniać się do pochewek ścięgna wspólnego prostowników, przez co może zacząć pojawiać się również w kolejnych miejscach, oddalonych od początkowej lokalizacji. Gangliony mogą wówczas występować w okolicach stawów nadgarstkowo-śródręcznych, dystalnych stawów międzypaliczkowych czy kanału Guyona.

Natomiast ganglion nadgarstka powstały po stronie spodniej dłoni w większości przypadków wychodzi z pochewki ścięgna zginacza nadgarstka, albo też z powierzchni stawowych, między kością łódeczkowatą a kością księżycowatą lub trójgraniastą.

Częsta jest też narośl na stopie, która u znacznej grupy pacjentów pojawia się na powierzchni grzbietowej stopy, albo też w okolicy stawów palców. Oprócz tego gangliony mogą pojawiać się w okolicy stawów kolanowych.

Przyczyny powstawania ganglionu

Ganglion powstaje przede wszystkim na skutek zmian degeneracyjnych tkanki łącznej, często jednak pojawia się też u osób, które doznały urazów i wszelkiego typu przeciążeń, lub też doświadczają stanów zapalnych ścięgien mięśni i torebek stawowych.

Gangliony na nadgarstku niezwykle często pojawiaja się u osób, które uprawiają sport lub wykonują stałą pracę powodującą duże i regularne obciążenie stawów. Ich pochewki są wtedy narażone na mikrourazy, urazy, przeciążenia czy pojawianie się zmian zwyrodnieniowych.

W czasie rozwoju ganglionu znacząco zwiększa się ilość płynnej substancji znajdującej się w pochewkach, która normalnie pozwala na swobodne przesuwanie się ścięgna w czasie wykonywania przez nas ruchu. W tej sytuacji powoduje natomiast pogrubienie się ściany pochewki i jej uwypuklenie, które przybiera postać torbieli galaretowatej.

Taka narośl na początku może być stosunkowo mała, ale jest bardzo dobrze wyczuwalna pod powierzchnią skóry. Przez cały czas zwiększa jednak swoje rozmiary i jest w stanie osiągnąć nawet do kilku centymetrów średnicy, nie doprowadzając jednak do przebicia skóry.

U kogo częściej występują gangliony?

Z badań wynika, że z problemem ganglionów częściej zmagają kobiety niż mężczyźni. Co więcej, ganglion jest także schorzeniem osób młodych, gdyż zwykle pojawia się u osób pomiędzy 15. a 40. rokiem życia. Nie omija też jednak osób starszych i małych dzieci. Dlatego rodzice, którzy dostrzegą guzek czy narośl na rączkach lub stopach malucha, powinni skonsultować się ze specjalistą.

Na początku wystarczy wizyta u lekarza pierwszego kontaktu, który w razie potrzeby może skierować na konsultację na przykład do ortopedy. Rozpoznanie i leczenie ganglionów u dzieci wygląda tak samo, jak w przypadku pacjentów dorosłych.

Jakie objawy wywołuje ganglion?

Po czym można poznać ganglion? Najważniejszym objawem jest widoczne uwypuklenie podskórne. Kiedy je uciskamy, może nam się wydawać, że narośl zaczyna się przesuwać. Pacjenci mogą czuć dyskomfort, a nawet ból, zarówno podczas naciskania na ganglion, jak i w czasie wykonywania różnych czynności angażujących tę część ciała, na której pojawiła się torbiel galaretowata.

Często to właśnie wysiłek prowadzi do wyeksponowania narośli, która zmniejsza się albo nawet całkiem zanika, gdy nadgarstek, stopa lub kolano znajdują się w stanie spoczynku. Jeśli narośl wykazuje szczególną wrażliwość podczas ucisku, przyczyną tego może być odczyn zapalny, który będzie się utrzymywał w jej obrębie.

Jak rozpoznać torbiel galaretowatą?

Ganglion może zostać zdiagnozowany przez lekarza, do czego zwykle konieczne są:

• ocena wzrokowa,
• badanie palpacyjne,
• obraz kliniczny,
• diagnostyka obrazowa.

Lekarz zazwyczaj zleca wykonanie USG lub też rezonansu magnetycznego, który jest znacznie dokładniejszym badaniem. Dzięki nim możliwe jest zweryfikowanie, czy zmiana to faktycznie torbiel galaretowata czy inna jednostka chorobowa, na przykład martwica kości, zmiany złośliwe o charakterze nowotworowym czy też stany zapalne stawów.

W przypadku ganglionów w okolicach dłoni konieczne jest sprawdzenie, czy zmiany nie maja charakteru naczyniowego, poprzez zweryfikowanie stanu unaczynienia ręki za pomocą testu Allena. Próba polega na obserwacji ukrwienia dłoni po jej odpowiednim zaciśnięciu i uciśnięciu tętnic.

Nawet w sytuacji, gdy lekarz stwierdzi u pacjenta torbiel galaretowatą, konieczna jest również jej dłuższa obserwacja. Dotyczy to zwłaszcza zmian, które nie są bolesne i nie powodują dyskomfortu u pacjenta podczas wykonywania wszelkich typowych czynności.

Domowe sposoby na gangliony

Duża grupa pacjentów, którzy chcą się pozbyć dyskomfortu związanego z torbielą galaretowatą, w pierwszej kolejności szuka domowych sposób na wyleczenie tego schorzenia m.in. z zastosowaniem imbiru, czarnej herbaty czy olejku z kadzidłowca.

Trzeba być jednak świadomym tego, że żaden domowych sposobów nie ma naukowego potwierdzenia swojej skuteczności. Dlatego leczenie naturalne nie powinno być jedynym, na które się zdecydujemy. Masaże lub stosowanie maści może przynieść chwilową ulgę, jednak nie rozwiąże problemu.

Leczenie ganglionu

W przypadku rozpoznania ganglionu w pierwszej kolejności podejmowane jest leczenie zachowawcze, które polega w głównej mierze na odciążeniu kończyny, na której pojawia zmiana.

Konieczne jest ograniczenie wszelkich czynności, które wymagają użycia większej siły i takich ruchów, które są przyczyną powstania torbieli galaretowatej. Należy pamiętać, że ciągłe przeciążanie kończyny w wielu przypadkach skutkuje powiększeniem się torbieli.

W skutecznym odciążeniu nadgarstka lub stopy pomagają m.in. specjalne szyny i stabilizatory, których stosowanie może być nam zalecone przez lekarza. Z dolegliwościami bólowymi związanymi z torbielą galaretowatą możemy sobie również radzić stosując niesterydowe leki przeciwzapalne i przeciwbólowe w postaci żelów czy maści wsmarowywanych w narośl.

Po jakimś czasie, gdy ból przestanie być już tak dokuczliwy, do leczenia zachowawczego wprowadzane są także elementy kinezyterapii. Dzięki nim pacjent zyskuje większy zakres ruchów w miejscu zmienionym chorobowo, ale polepszeniu ulega także stabilizacja stawu.

Lekarz może również zdecydować o skorzystaniu z możliwości, jakie daje fizykoterapia. W związku z tym, pacjent może być poddawany zabiegom takim jak magnetoterapia, laseroterapia, fonoforeza czy jonoforeza, które mogą wpłynąć na ograniczenie odczuwanego bólu. Nadwyrężone stawy pacjenta można też odciążyć poprzez kinesiotaping, który wspomaga leczenie chorych miejsc.

Ganglion – leczenie przez aspirację

W sytuacji, gdy różne sposoby leczenie zachowawczego nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, konieczne jest podjęcie bardziej radykalnych kroków, takich jak np. aspiracja.

Aspiracja to zabieg, który polega na nakłuciu torbieli galaretowatej, a następnie na odessaniu jak największej ilości znajdującej się w niej substancji płynnej. W ramach procedury pacjentowi podaje się kortykosteroidy, dzięki którym ganglion osusza się i zarasta, tworząc wewnętrzną bliznę. Procedura zawsze wykonywana jest w miejscowym znieczuleniu w sterylnych warunkach i pod kontrolą USG, co umożliwia zachowanie odpowiedniej precyzji zabiegu.

Chociaż metoda daje natychmiastowe efekty, opinie na jej temat są podzielone. Wielu specjalistów zwraca uwagę na fakt, że jej długoterminowe efekty są tak naprawdę znikome. Trudno również przewidzieć ewentualne skutki uboczne takiego zabiegu u danego pacjenta.

Operacja ganglionów nadgarstka

Nawet jeśli pacjent zdecyduje się na poddanie się zabiegowi aspiracji, może dojść do ponownego powstania ganglionu w tym samym miejscu. W takich sytuacjach często dochodzi też do zaostrzenia się odczuwanego przez pacjenta bólu. Wówczas jedynym możliwym rozwiązaniem okazuje się być chirurgiczne usunięcie torbieli galaretowatej z nadgarstka, stopy lub kolana.

Operacja ganglionu polega na wycięciu zmienionej chorobowo części pochewki ścięgnistej albo torebki stawowej. Zabieg nie jest szczególnie skomplikowany, do jego przeprowadzenia stosuje się znieczulenie miejscowe, a nacięcie wykonywane na skórze jest bardzo małe.

Po zakończeniu pacjent może wrócić do normalnego życia, choć musi maksymalnie odciążyć chore miejsce i ograniczyć wykonywanie czynności, które zwiększają ruchomość okolicznego stawu. Sam staw pozostaje unieruchomiony do momentu, gdy rana pooperacyjna całkowicie się wygoi.

Podobnie jak w przypadku każdego zabiegu chirurgicznego, w jego miejscu może pojawić się obrzęk tkanek. Pacjenci zwykle odczuwają też swego rodzaju dyskomfort oraz tkliwość okolicy, gdzie wcześniej zlokalizowany był ganglion. Powrót do pełni formy po wykonaniu zabiegu usunięcia tego typu narośl zwykle nie trwa dłużej niż 6 tygodni.

Rehabilitacja po operacji ganglionu nadgarstka

Wycięcie ganglionu to tylko jeden z etapów jego leczenia. Aby operacja przyniosła oczekiwane rezultaty, pacjenci powinni bezwzględnie przestrzegać zaleceń lekarza i poddać się odpowiednio zaplanowanej rehabilitacji.

Rehabilitacja składa się ona z kilku rozłożonych w czasie etapów. Każdy z nich zakłada zastosowanie nieco innych metod leczenia, które pozwalają pacjentowi uporać się z bólem i szybko powrócić do pełnej sprawności fizycznej:

• Pierwsze 2 tygodnie po operacji – tuż po operacji kończyna, na której znajdował się ganglion, zostaje całkowicie unieruchomiona przy pomocy szyny ramiennej. Pacjent musi także dbać o jej odciążenie i ograniczenie wszelkiej aktywności. W większości przypadków lekarz zaleca również stosowania leków przeciwbólowych i niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Pacjent może być poddawany pierwszym zabiegom fizykalnym, takim jak laseroterapia, pole magnetyczne czy krioterapia.
• 2. tydzień po operacji – to moment, gdy następuje zazwyczaj zdjęcie stabilizującej szyny ramiennej oraz szwów z rany pooperacyjnej. Specjalna szyna powinna jednak być zakładana na noc oraz pomiędzy zaleconymi ćwiczeniami. Jeśli wciąż występuje taka potrzeba, pacjent może ciągle przyjmować przepisane mu przez leki. Na tym etapie niezbędna jest mobilizacja blizny pooperacyjnej, co pomoże ograniczyć powstawanie zrostów. Blizna będzie lepiej wyglądać, ale przede wszystkim stanie się bardziej elastyczna i nie będzie powodowała dyskomfortu. To także czas na wprowadzenie pierwszych ćwiczeń rozluźniających i rozciągających tkanki miękkie w okolicach operowanego miejsca. Wykonywane są także ćwiczenia wspomagane oraz ćwiczenia bierne stawów palców i nadgarstka. Pacjent powinien też zostać poinstruowany, w jaki sposób wykonywać poszczególne ćwiczenia w domu. W tym okresie należy kontynuować rozpoczęte zabiegi fizykalne. Jeśli pozwala na to stan pooperacyjnej blizny, można też rozpocząć kąpiele wirowe.
• Od 2. do 4. tygodnia po operacji – w tym czasie należy w dalszym ciągu mobilizować bliznę pooperacyjną, zwiększając też natężenie podejmowanej aktywności fizycznej. Zaleca się, by rozszerzyć wykonywane dotąd trening, włączając do planu również te ćwiczenia wspomagające kontrolę nerwowo-mięśniową i propriocepcję, a także oporowe i inne wzmacniające siłę mięśniową. Pacjent powinien kontynuować przepisane mu zabiegi fizykalne.
• Od 4. do 6. tygodnia po operacji – pacjent może zrezygnować z używania szyny i zacząć wykonywać swoje codziennych aktywności. Wciąż w żadnym wypadku nie można jednak nadmiernie obciążać stawu. Na tym etapie zalecane są dalsze ćwiczenia mobilizujących bliznę pooperacyjną i ćwiczenia. Z zabiegów fizykalnych zalecane są przede wszystkim kąpiele wirowe.
• 6. tydzień po operacji – pacjent powinien odzyskać pełną sprawność kończyny, z której została usunięta torbiel galaretowata.

Operacja usunięcia ganglionu – skuteczność i możliwe powikłania

Chirurgiczne wycięcie torbieli galaretowatej przynosi najlepsze efekty w leczeniu tego problemu, nie daje jednak pełnej gwarancji, że ganglion zostanie wyeliminowany na stałe. Niemniej jednak przypadki ponownego pojawienia się guzka zdarzają się bardzo rzadko.

Tak jak w przypadku każdej innej operacji, również w wyniku przeprowadzenia zabiegu wycięcia torbieli galaretowatej mogą pojawić się pewne powikłania. Wszyscy pacjenci powinni zostać o nich poinformowani odpowiednio wcześniej przed poddaniem się takiemu zabiegowi.

Do najczęstszych komplikacji w tego typu zabiegach, należy zaliczyć między innymi pojawienie się krwiaków oraz obrzęków. Oprócz tego, może także dojść do uszkodzenia ścięgien lub nerwów w kończynie, albo też ograniczenia zakresu ruchu w stawach.

ZOBACZ: Operacja nadgarstka, która ratuje chorą dłoń. Ekspert: dr Mirosław Kulmaczewski, chirurg